اقدام پژوهی و گزارش تخصصی در نظام آموزش و پرورش، فرصت ها چالش ها و آسیب ها

اقدام پژوهی  و گزارش تخصصی نوعي تحقيق در ميدان‌هاي واقعي كار و زندگي هستند كه به منظور آگاهي فردي و پيشرفت در كار انجام مي‌شوند. در اين پژوهش، تحقيق با كار در‌مي‌آميزد و ضمن حفظ اصول تحقيقاتي، انجام آن ساده و امكان‌پذير مي‌گردد. اقدام پژوهی و گزارش تخصصی توسط خود افراد درگير در يك مسأله و براي حل يا كاهش آن انجام مي‌شود كه در آن عمل، محور اساسي تحقيق است اقدام پژوهی و گزارش تخصصی به مشاركت معلمان در اينكه چگونه در مورد مسائل آموزشي ياد بگيرند، چگونه ايده‌هايشان را در مورد برنامه درسي بيان كنند و اينكه چگونه عمل آموزشي خود را توسعه دهند و يا آن را نقد كنند، كمك مي‌كند (مك نيف و همكاران، ترجمه آهنچيان، 1382). بكارگيري اين رويكرد مي تواند زمينة را براي اصلاح و ارتقاء سطح يادگيري دانش آموزان، برنامه هاي آموزشي، روشهاي تدريس، تدوين استراتژيهاي يادگيري و ياددهي و توسعة مهارتهاي حرفه ای در معلمان مهيا نمايد.هرچند اقدام پژوهی و گزارش تخصصی فرصت های فراوانی را در حل مسائل تعلیم و تربیت فرا روی معلمان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت  قرار می دهد موانع و چالشهای خاص خود رانیز دارد. 

 مفهوم اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

مفهوم اقدام پژوهی و گزارش تخصصی مانند درس پژوهی بيش از هر چيز وابسته به دو فعاليت اساسي پژوهش و عمل است. اقدام پژوهی و گزارش تخصصی كوششي است كه  بين پژوهش به عنوان وسيله‌اي براي آگاهي و دانستن و عمل آموزشي رابطه ارگانيك برقرار مي‌كند.اقدام پژوهی و گزارش تخصصی، رويكردي آموزشي ـ‌ پژوهشي است كه هدف از آموزش و به كارگيري آن حل چالش‌ها و مسائلي است كه معلمان در حين عمل به ويژه طي فرآيند ياددهي ـ‌يادگيري با آن مواجه مي‌شوند. به عبارت ديگر، معلم به شيوه‌اي علمي و پژوهشي، در فرآيندي نظام‌مند، ضمن تمركز بر چالش‌هاي پيش‌رو، با تدوين فرضيه‌هايي درباره آنها، به جمع‌آ‌وري اطلاعات درباره آنها پرداخته و آنها را به آزمون بگذارد و بدين وسيله ضمن دسترسي به راه‌حل‌هاي مناسب، به حل مسائل و مشكلات موجود بپردازد و با بهسازي فرآيند آموزش، به تحقق يادگيري مناسب‌تر و مطلوبتر دست يابد (متين، 1382، به نقل از ناموری لاله، 1382)

به طور كلي اقدام پژوهی و گزارش تخصصی نوعي پژوهش است كه افراد درگير حل يك مسأله مي‌شوند و سعي مي‌كنند كه آن مسأله را به نحوی حل نمايند. بنابراين اقدام پژوهی و گزارش تخصصی فرآيند نظام‌مندي است كه آموزش را از طريق تغيير بهبود مي‌بخشد، چون معلم در اين پژوهش به عنوان عامل يا كارگزار  تغيير مطرح است و پژوهش را خود طراحي و اجرا مي‌كند كه در نهايت به بهبود عمل آموزشي منجر مي‌شود.

اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

دلاور (1382، به نقل از ساکی، 1383) اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی را چنين برمي‌شمارد:‌

1ـ‌ اين شيوه پژوهش ابزاري براي تزريق رويكرد مبتني بر نوآوري به پيكرة‌ آموزش و يادگيري است.

2ـ‌اين پژوهش وسيله‌اي براي چاره انديشی درباره مسائلي است كه در موقعيت‌هاي خاص، تشخيص داده مي‌شود.

3ـ‌ روشي براي بهبود و شرايط طبيعي در بين معلمان و پژوهشگراني است كه با كار دانشگاهي سروكار دارند.

جانسون (1990) از منظري ديگر اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی را چنين بيان مي‌كند:

1ـ پژوهش منظم براي بهبود كيفيت آموزشي

2ـ‌ كشف رابطه ساختارهاي آموزشي و مدرسه با عمل تدريس ويادگيري

3ـ‌ آشنايي با روشهاي عملي كه به بهبود تدريس كمك مي‌كنند.

بطور کلی اقدام پژوهی و گزارش تخصصی هدف ها ی چندگانه ای را دنبال می کند که نقطه ی مشترک تمام آنها ، توسعه توانایی های معلمان برای درک و فهم بیشتر مشکلات آموزشی و درگیر شدن با آنهاست.

انواع اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

پژوهش حين عمل داراي انواع مختلفي است و خصلت رشته اي  خاص ندارد . در جريان تحقيق حين عمل، افراد مي توانند رويكردهاي مختلفي چون رويكرد انتقادي ، پايدار گرايانه ، سياسي ، تاريخي و…. را انتخاب كنند.

گراندي پژوهش حين عمل را به سه گونه ي فني،عملي و رهايي بخشتقسيم مي كند. هالتر و باركوترويكردهاي پژوهش حين عمل را شامل رويكردهاي تكنيكي مشاركتي  ،تعاملي مشاركتي  ، و رويكرد فرآيندگي  مي دانند . مك كرنان   نيز سه نوع پژوهش حين عمل را با عنوان :

الف – ديدگاه علمي – تكنيكي

ب- پژوهش حين عمل با رويكردي عملي – تأملي

پ- تحقيق عمل انتقادي – رهايي بخش فهرست بندي كرده است (به نقل از  مسترز، 1995)

در همین راستا بانک فایل پژوهشی معلمان به آدرس https://moallemblog.com اقدام به تهیه هزاران نمونه اقدام پژوهی و گزارش تخصصی نموده است که معلمان و سایر فرهنگیان می توانند برای   دانلود اقدام پژوهی ، درس پژوهی و گزارش تخصصی  به این سایت مراجعه نمایند.

منبع : بانک فایل پژوهشی معلمان