از "هارپ" تا "بمب هیدروژنی": زلزله تهران و پاسخ به چند دروغ تلگرامی

با توجه به هیجان بوجود آمده، هرکسی هر مطلبی که در مورد زلزله بیان میکند بشدت از سوی مردم مورد استقبال قرار گرفته و مردم بدون توجه به منبع نشر خبر و بدون چون و چرا آن را میپذیرند، با وجود اینکه اغلب این مطالب دارای پایه و اساس علمی خاصی نبوده و فقط برای ایجاد ترس و وحشت در بین مردم و گاهی نیز بدلایل سیاسی بیان میشود.

نواندیش: زلزله اخیر تهران دارای اثرات مثبتی بود که متاسفانه کمتر به آنها توجه شده است. یکی از مهمترین اثرات مثبت آن بیداری و توجه مردم به جدی بودن خطر زلزله در تهران میباشد که خوشبختانه با هزینه اندکی بدست آمد که امیدوارم این بیداری مثل سایر تجربه های کشور ما مقطعی و دوره ای نباشد.

به گزارش نواندیش، با توجه به هیجان بوجود آمده، هرکسی هر مطلبی که در مورد زلزله بیان میکند بشدت از سوی مردم مورد استقبال قرار گرفته و مردم بدون توجه به منبع نشر خبر و بدون چون و چرا آن را میپذیرند، با وجود اینکه اغلب این مطالب دارای پایه و اساس علمی خاصی نبوده و فقط برای ایجاد ترس و وحشت در بین مردم و گاهی نیز بدلایل سیاسی بیان میشود.

متاسفانه در فضای مجازی شاهد اخبار و شایعات رنگارنگی هستیم و بعضا برخی دست به فلسفه بافی های عجیبی می زنند و زلزله تهران را به چیزهایی گره می زنند که هیچ اطلاعی از آن ندارند. در طول دو روز گذشته سناریو های متعددی از منشا اصلی زلزله به وسیله هارپ گرفته تا کارکرد گسل ها مطرح شده که بر آن شدیم به آن ها پاسخ دهیم.

1- در عرف عمومی گسلها به عنوان عوامل ایجاد زلزله شناخته میشوند، در حالی که عکس این موضوع صادق است، چرا که زلزله ها باعث ایجاد جابجائی در لایه های زمین شده و وقتی که این جابجائی ها در سطح زمین قابل مشاهده باشند گسل نامیده میشوند (در صورتی که در سطح زمین قابل مشاهده نباشد، گسل کور Blind Fault نام دارد). لذا، گسل ها نشاندنده زلزله خیز بودن منطقه و تجربه های قبلی منطقه درمورد زلزله هستند نه عامل ایجاد آن.

2- خطری که بصورت مستقیم از طرف گسل متوجه ساخته های دست بشر میباشد، فقط یکی از عوامل ایجاد خرابی در سازه ها در اثر زلزله بوده که معمولا در زلزله های گذشته، درصد بسیار اندکی از خرابی ها را به خود اختصاص میدهد. این خطر بریده شدن زمین در محل گسل میباشد که با توجه به محدود بودن عرض آن و نیز کوچک بودن سازه های ساختمانی که احتمال بسیار اندکی در تقاطع با محل بریده شده دارند و نیز کم بودن میزان کل جابجائی، خطر زیادی را برای ساختمانها ایجاد نمیکند. بریده شدن محل گسل فقط سازه هایی را که دقیقا بر روی محل بریده شده ساخته شده باشند تحت تاثیر قرار میدهد که بنا به دلایل عنوان شده در فوق درصد بسیار اندکی از سازه ها را شامل میشود.

جاده ها، بزرگراهها ، تونلهای مترو و تونلهای کوهستانی، خطوط انتقال نیرو، خطوط لوله آب و گاز و بطور کلی سازه های طویل، بیشترین خرابی را از گسلش زمین میبینند که برای مقابله با آن نیز راههایی وجود دارد که در بسیاری از سازه های طویل مورد استفاده قرار گرفته و موفق نیز بوده است (برای مثال تونل متروی لوس آنجلس در برخورد با گسل هالیوود - مقاله بررسی تاثیر زلزله بر سازه های زیر زمینی صفحه 20 را ببینید).

3- پس از زلزله انرژی زمین بصورت امواجی منتقل شده و به سطح زمین میرسند. امواج بصورتهای مختلفی از کانون (محل آغاز زلزله) به تمام جهات حمله ور شده و پس از رسیدن به سطح زمین باعث ایجاد حرکتهای نوسانی (ارتعاش) در هر چیزی که بر روی آن باشد، میکنند که مهمترین عامل خرابی های ایجاد شده در زلزله همین امواج هستند. این امواج با دور شدن از محل ایجاد خود کم کم کاهیده شده و از قدرتشان کاسته میشود.

ولی این میزان کاهندگی در امواج زلزله مربوط به پارامترهای بسیار زیادی از جمله نوع زمین منطقه، عمق کانونی زلزله، بزرگی زلزله ایجاد شده و ... بستگی دارد. برای مثال در منطقه زاگرس ایران، کاهندگی بسیار زیاد بوده و در فاصله اندکی از محل وقوع زلزله، اثر زلزله از بین میرود ولی در ایران مرکزی و منطقه البرز موجهای زلزله تا فاصله زیادی اثر ویرانگر خود را حفظ میکنند و منطقه بزرگتری را تحت تاثیر قرار میدهند. لذا متوجه میشویم که با فاصله 5 یا 10 کیلومتری از گسل های منطقه تهران، نمیتوان امید کاسته شدن از خرابی ها را داشت.

4- نکته آخر به شایعه سازی های گوناگون بر می گردد که در 2 روز اخیر شاهد آن بودیم متاسفانه بنا به عادت و فرهنگ غلطی که بین ما جا افتاده همه این روزها تبدیل به زمین شناس و کارشناس زلزله شدند و با اظهار نظر های غلط و بی جا تنها ایجاد ترس و وحشت می کنند.

در اینکه وقوع زلزله مهیب در تهران می تواند فاجعه بیافریند و تمامی مردم و دستگاه ها باید نسبت به آن هوشیار باشند شکی نیست. اما ارائه برخی آمار ها از کشته شدن میلیونی چندان درست نیست بزرگترین مشکل تهران پس از رخداد زلزله مدیریت آن خواهد بود و لازم است در این زمینه تمهیداتی جدی صورت بگیرد.

یکی از این دروغ های تلگرامی بحث مربوط به هارپ و ایجاد زلزله به وسیله آن است. دکتر ناصر حافظی مقدس، زمین شناس، مهندس زلزله شناسی و استاد دانشگاه چندی پیش و در زمان زلزله قدرتمند هائیتی در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان درباره پدیده هارپ می گوید: «پروژه مطالعاتی هارپ درخصوص مطالعه اصول فیزیکی کنترل کننده یونسفر است که علاوه بر آمریکا چند کشور دیگر نیز در آن مشارکت دارند. هدف اصلی این پروژه بهبود ارتباطات رادیویی بوده است اگرچه ارتش آمریکا در این پروژه بدنبال کنترل و نظارت بر ارتباطات رادیویی می باشد. دکتر حافظی مقدس می گوید: « مطرح شده که آمریکا در ادامه پروژه جنگ ستارگان بدنبال نوعی سلاح الکترومغناطیسی جدید است که با فشرده سازی بخشی از یونسفر و انعکاس آن امواج الکترومغناطیسی با فرکانس بالا که قدرت حرارتی زیاد دارند را به مناطق مورد نظر در سطح کره زمین وارد کند. این مطلب فرضیه هایی است که مشخص نیست قابلیت اجرایی داشته باشد.»

این مهندس زلزله شناسی به ارتباط هارپ و زلزله اشاره می کند و می گوید: «منشأ شایعاتی که درخصوص ارتباط زلزله با پروژه هارپ وجود دارد شاید از این طریق می باشد که زلزله های بزرگ همراه با تغییرات وسیع در اتمسفر بالای منطقه کانونی می باشند و اغتشاشاتی را در کره یونسفر ایجاد می کنند. تلاشهایی جهت استفاده از این پدیده برای پیش بینی زلزله نیز در حال انجام است. اما اینکه با هدایت امواج الکترومغناطیس بتوان در یک منطقه زلزله ایجاد نمود توجیه علمی ندارد.»

در پایان متذکر میشوم که زلزله بخودی خود خطرناک نیست، و اگر شما در یک بیابانی ایستاده باشید شدیدترین زلزله نیز نمیتواند خطری برای شما ایجاد کند، زلزله به واسطه دست ساخته های ما ویرانگر بنظر میرسد، پس آنچه که میسازیم، بگونه ای نسازیم که خطری برای ما ایجاد کنند.

گزارش خطا