شهرستان ایذه ؛ نشانی از تمدن عیلامیان در ایران

سینا غرباوی

شهر ایذه از روزگار باستان تا امروز به نام‌های ایزج، ایذه، اوجا، آیاپیر، آنزان، انشان، ایگه، اریگ، ایج، مالمیر و مال امیر خوانده شده‌ است. همچنین می‌گویند در دوران عیلامی به شهر ایذه «آنزان» می‌گفتند و بعدها به «اینز» و «ایزج» و «ایزه» تبدیل یافته است. به عقیده برخی از محققان این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد «انزان» نامیده می‌شد و مرکز ایالت انزان بوده‌ است. می‌توان ایذه را تغییر شکل یافته «انزان» عیلامی نیز دانست.

با توجه به اینکه تمدن عیلام در منطقه کوهستانی فعلی بختیاری قرار داشته‌ و شهر «ایدیده» از شهرهای مهم آن بوده‌ است و «ایدیذه» به معنای شهر کنار آب آمده‌ است و به دلیل قرار گرفتن ایذه کنونی در کنار تالاب شط (میانگران)، می‌توان اذعان داشت «ایدیده» همان ایذه کنونی بوده‌ است. شباهت میان حروفاین دو کلمه نیز می‌تواند دلیل بر این ادعا باشد. علاوه بر این، «آیاپیر» یا «اجاپیرکه» از اسامی باستانی این شهر است و در کتیبه‌های «اشکفت سلمان» نام ایذه، آیاپیر نوشته شده است.

از آثار به دست آمده ایذه از جمله نگاره‌ها و نقش برجسته‌های عیلامی (اولین حجاری‌های ایران باستان قبل از هخامنشیان)، می‌توان نتیجه گرفت آنجا مرکز مهمی در زمان عیلامی‌ها بوده‌ است. این آثار به دو دسته آثار عیلام قدیم و نو تقسیم می‌شود. دوره عیلام قدیم به سلسله «سیمشکی» متعلق است که چندین بار توسط حاکم «اور» نابود شد. ایذه در دوره عیلام نو «آیاپیر» نامیده شد و پادشاهان آن به صورت مستقل زیر نظر «سوخالماهو»، وزیر اعظم عیلام، حکومت می‌کردند. حکومت عیلام در این دوران به صورت اتحادیه‌ای بود و از طریق تعدادی از حکومت‌های محلی مستقل اداره می‌شد.

متأسفانه در این شهر علیرغم آثار باستانی فراوان موزه‌ای وجود ندارد؛ موزه‌ای که بتواند معرف فرهنگ و پیشینه این سرزمین با تمدن باشد.

گزارش خطا