آنچه از جشن سده می‌دانیم اشتباه است

فریدون جنیدی تصریح کرد: آنچه از جشن سده درباره‌ی ماجرای کشف آتش در زمان هوشنگ‌شاه، پرتاب سنگ به مار و ... مطرح می‌شود، اشتباه است.

این پژوهشگر حوزه‌ی تاریخ ایران باستان در گفت‌و‌گو با ایسنا، اظهار کرد: بخشی که موضوع کشف آتش در زمان هوشنگ‌شاه را در روز جشن سده معرفی می‌کند، جزو افزوده‌ها به شاهنامه‌ی فردوسی است.

او گفت: در ایران باستان، بیش از آن‌که گاه‌شماری در قالب چهار فصل باشد، دو فصل وجود داشته که این دو فصل شامل تابستان بزرگ و زمستان بزرگ بوده است. به این دو فصل، فصل گرما و فصل باران هم می‌گفتند. در تاریخ ایران باستان، تابستان بزرگ از اول فروردین تا پایان مهرماه (هفت ماه) و زمستان بزرگ از اول آبان‌ماه تا پایان اسفندماه (پنج ماه) بوده است.

وی ادامه داد: بنا بر مطالعاتی که درباره‌ی جشن سده انجام دادم، این جشن در واقع به‌خاطر ماجرای بیرون آمدن «رپیتوین» از زمین برگزار می‌شود. «رپیتوین» به مکان گرم گفته می‌شود.

جنیدی توضیح داد: نیاکان ما دریافته بودند که گرمایی که زمین را گرم نگه می‌دارد، در فصلی از سال به زیر زمین می‌رود و ریشه‌ی درختان، سرچشمه‌ها و قنات‌ها را گرم نگه می‌دارد. زمان رفتن گرما به زیر زمین، آغاز زمستان بزرگ بوده و مصادف با اول آبان‌ماه است. از اول آبان تا دهم بهمن که روز جشن سده است، 100 روز فاصله است و جشن سده به معنای گذر 100 روز از ورود «رپیتوین» به داخل زمین است و آن روز (جشن سده) گرما از زمین بیرون می‌آید.

این شاهنامه‌پژوه بیان کرد:‌ گرمای جان جهان در روز دهم بهمن‌ماه ار زمین بیرون می‌آید و ایرانیان هم که آتش را گرامی‌ می‌داشتند، در این روز برای گرامی‌داشت جشن سده و بیرون آمدن گرما از زمین‌، آتش روشن می‌کردند و با آن، به استقبال گرما می‌رفتند.

این پژوهشگر درباره‌ی ماجرای هوشنگ‌شاه نیز گفت: گفتار فردوسی در شاهنامه این است: «به سنگ اندر آتش از او شد پدید / کزو روشنی در جهان گسترید» این بیت به این معنی است که اگر دو سنگ را به‌هم بزنید آتش پدید می‌آید و اگر گیاهی نزدیکی این سنگ‌ها باشد، آن گیاه آتش خواهد گرفت و در زمان هوشنگ‌شاه، روشنی و آتش پدیدار شد. این موضوع به جشن سده هیچ ارتباطی ندارد، چنانچه زمانی که آتش در ایران کشف شد هنوز گاه‌شماری در ایران وجود نداشت.

جنیدی توضیح داد: ایرانیان آن دوره، در پنج گاه، نماز می‌خواندند که یک گاه آن «رپیتوین» بود و زمان آن، از نیم‌روز تا سه ساعت بعد از نیم‌روز ادامه داشت. به این دلیل نام این نماز «رپیتوین» بود که در زمان گرم روز خوانده می‌شد. زرتشتیان در این 100 روز که «رپیتوین» به زمین می‌رفت دیگر نماز رپیتوین را نمی‌خواندند، چون معتقد بودند که به زیر زمین رفته است و از روز جشن سده تا اول آبان‌ماه سال بعد که گرما از زمین بیرون آمده بود، دوباره نماز «رپیتوین» را می‌خواندند.

گزارش خطا