داعش شیعیان را متحد تر کرد/ امروز شیعه مرزهای خاورمیانه را در نوردیده است

امروز جریانات شیعه به شدت تقویت شده و این تقویت به واسطه ظهور داعش و اهدافش در کشتار شیعیان صورت گرفت. به عنوان نمونه در قتل عام اسپیچر در استان صلاح الدین، بیش از 1700 سرباز شیعه کشته شدند، اما این اتفاق نه تنها ترسی در آن ها ایجاد نکرد بلکه عزمشان برای مبارزه با این گروه را جزم تر کرد.

نواندیش: امروز شیعیان در خاورمیانه به خصوص عراق تحت اقتدار و نفوذ روحانی بزرگ آیت الله العظمی سیستانی قرار دارند و به شدت از او تأثیر می‌پذیرند. در عین حال، برخی دیگر از آن‌ها از مقامات روحانی ایرانی مثل آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی پیروی کرده و او را رهبر خود می دانند.

به گزارش نواندیش، اندیشکده آمریکایی کارنگی که در تحلیل مسائل سیاسی جزو موسسات معتبر به حساب می آید در تحلیلی در مورد نفوذ شیعه و تاثیر مراسم اربعین بر گسترش هویت شیعی نوشت: امروز جریانات شیعه به شدت تقویت شده و این تقویت به واسطه ظهور داعش و اهدافش در کشتار شیعیان صورت گرفت. به عنوان نمونه در قتل عام اسپیچر در استان صلاح الدین، بیش از 1700 سرباز شیعه کشته شدند، اما این اتفاق نه تنها ترسی در آن ها ایجاد نکرد بلکه عزمشان برای مبارزه با این گروه را جزم تر کرد. برای بسیاری از شیعیان، در داخل و خارج از عراق و به خصوص از زمان سقوط موصل در سال 1392، داعش تهدیدی نسبت به موجودیت آن‌ها بوده است.

این تهدید جدید علیه شیعیان برای آنان روایت قربانیانی را که در اساطیر و تاریخ شیعه شهید شده‌اند را دوباره زنده کرد. شیعیان روایات خاص و تاریخ پرباری دارند؛ بحث های چون امامت ائمه و حادثه کربلا همه جزو اتفاقات مهم تاریخی شیعیان است که آنها از آن همچنان تاثیر می پذیرند. این حوادث مهم، پایه‌های جدایی شیعه و سنی را به وجود آوردند.

شیعیان در طول امپراتوری عثمانی سال‌ها مورد ظلم این حکومت قرار گرفتند.سپس تقسیمات بریتانیا نیز موجب سال‌ها سرکوب اکثریت شیعه توسط اقلیت سنی در کشورهایی چون عراق به رهبری صدام حسین شد و تمام این ظلم و ستم‌ها موجب تقویت جامعه شیعی و زنده ماندن حافظه تاریخی این گروه گردید.

احساسات شیعیان بیشتر در ماه محرم مشهود است. در لندن، جایی که یک جامعه بزرگ شیعه از دهه 60 در آن ساکن بوده‌اند، هر ساله هزاران نفر پیاده مراسمی را از میدان سنگ مرمر به سمت میدان ترافالگار ترتیب می‌دهند. در سال 1382، بی بی سی گزارش داد که راهپیمایی هیچ پیام سیاسی خاصی نداشته، هیچ شعارنوشته‌ای در مورد جنگ در خاورمیانه در بین جمعیت دیده نمی‌شده و حاضران صرفاً بر اهمیت مذهبی آنچه در فاجعه کربلا گذشته اشاره می‌کردند.

با این حال، از زمان ظهور داعش در سال 1392، گروه‌های شیعه نیز به طور فزاینده‌ای سیاسی شده‌اند. در واقع شیعیان مهاجر از این رویداد به عنوان یک مراسم ضد تروریستی استفاده می‌کنند.

آن‌ها می‌گویند همان‌هایی که باعث شهادت امام حسین شدند امروز در قامت تروریست‌ها شیعیان را قتل عام می‌کنند. علاوه بر این‌ها شیعیان از پیام امام حسین(ع) علیه استبداد و تروریسم برای برطرف کردن ایده، داعشی استفاده می‌کنند که خودش را نماینده اسلام می‌داند. در حقیقت شعارها حاوی پیام‌هایی است که قصد دارد نشان دهد داعش دشمن اسلام است. اینکه حسین(ع) علیه تروریست‌های زمان خود ایستاده و به خاطر آزادی کشته‌شده از جمله مفاهیم و شعار‌های مطرح شده در این باره بوده است.

پیوستن سیاست، مذهب و روایت‌های تاریخی در مورد قربانیان، روند رو به رشد سیاسی شدن اسلام شیعه را نشان می‌دهد. اکنون از این سیاسی شدن برای بسیج کردن و کسب حمایت این گروه‌ها در راستای جنگ‌ با تروریسم در سراسر منطقه و تعریف مجدد اسلام استفاده می‌شود؛ بنابراین هویت سیاسی شیعیان از طریق بیان غرور شیعه، مبارزه با تصورات غلط درباره ایمان شیعه و اصرار بر این که داعش نماینده اسلام نیست تعریف می‌شود. در واقع آن‌ها از این طریق قصد دارند مخالفت شیعه با تروریسم را نشان دهند.

آیت‌الله العظمی سیستانی در سال 1392 فتوایی را در مورد لزوم مبارزه شیعیان با داعش مطرح نمود و مردم را به دفاع از کشور و مکان‌های مقدس مذهبی دعوت کرد. بعد از این فتوا شاهد واکنش سریع شیعیان بودیم به طوری که ده‌ها هزار داوطلب برای پیوستن به نیروهای امنیتی عراق اعلام آمادگی کردند.

حتی مردان جوان شیعه در خارج از کشور نیز بسیج شدند. علاوه بر این، در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر موجی در راستای حمایت از نیروهای امنیتی عراق و حیدرالعبادی ایجاد شد. بعد از این اتفاق توییتر به یک کانال فراملی جدید برای گروه‌های مهاجر شیعه جهت اتصال به سیاست‌های عراق و بیان اعتقادات شیعی خودشان تبدیل گردید.

یکی دیگر از رویدادهای مهم، زیارت اربعین است که به آخرین روز عزاداری امام حسین (ع)، نوه حضرت محمد(ص) اطلاق می‌شود. تهدید داعش باعث افزایش شمار شیعیان زائر خاورمیانه در عراق شده است.

علاوه بر این، در چند سال گذشته، این مراسم ابعاد سیاسی شدیدی به خود گرفته به طوری که به نظر می‌رسد سفر به کربلا و شرکت در اربعین تبدیل به گامی مهم در تثبیت هویت شیعی شده است. با وجود این که داعش می‌تواند از این مراسم زیارتی به عنوان فرصتی برای حمله به شیعیان مسلمان استفاده کند، اما در سال 1395 حدود 22 میلیون زائر در این مراسم شرکت کردند.

به واقع مراسم اربعین در کربلا یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های مذهبی در جهان است. اکنون، بخشی بزرگ از نسل دوم مهاجران شیعه به طور چشمگیری در این مراسم شرکت می‌کنند و این خود نشان دهنده شدت و ظهور هویت سیاسی شیعه است. امروز شاهد این هستیم که هویت شیعه مرزهای خاورمیانه را در نوردیده است.

نگاه به آینده

رشد داعش و حملات به جوامع شیعی نیز به گسترش هویت سیاسی شیعه سرعت بخشیده و بار دیگر جمعیت‌های مختلف شیعه را حول یک دشمن مشترک متحد کرده است. با این حال، اکنون که نیروهای امنیتی عراق جلوی پیشروی داعش را گرفته‌اند و شهرهای کلیدی عراق را آزاد کرده‌اند، چگونه قادر خواهند بود بر گروه‌های شیعه در عراق و حامیان در تبعید آن‌ها تأثیر بگذارند؟ به طور قطع هم اکنون هیچ نشانه‌ای مبنی بر کاهش قدرت سیاسی شیعه وجود ندارد.

سؤال دیگری هم که مطرح می‌شود این است که آیا موفقیت‌های حیدرالعبادی در برابر تروریسم به حمایت بیشتر از حزب خودش و یا جناح‌های سیاسی مختلف شیعه کمک می‌کند؟ آیا آن‌ها موفق به پیروزی آسان در انتخابات آینده و حفظ وضعیت موجود خواهند شد؟ آیا العبادی به اندازه کافی شجاع خواهد بود تا از این فرصت برای از بین بردن اختلافات فرقه‌ای و تجدید نظر در اتحادهای فرقه‌ای که موجب ضعف ملی‌گرایی عراقی شده، استفاده کند؟

با احیای شيعه در عراق و در کل جهان و همچنین با نفوذ بیشتر سیاست‌های شیعه گرایی ایران و مهاجران آن، این موضوع توجه خاصی را می‌طلبد. سیاست‌های شیعه دیگر به مرز‌های یک کشور محدود نمی‌شود بلکه از طریق شبکه‌های بین‌المللی مهاجران تقویت شده و گسترش می‌یابد.

در واقع، چون درگیری‌ها در عراق، سوریه و یمن همچنان در حال افزایش است و تهدید علیه شیعیان بحرین، پاکستان و عربستان سعودی افزایش می‌یابد، بدون شک پناهندگان جدید در کشورهای همسایه و در سرزمین‌های غربی ظاهر خواهند شد. حضور مهاجران شیعه احتمالاً بزرگ‌تر خواهد شد و ارتباطات فراملی جدیدی به وجود می‌آید و به همین ترتیب سیاست‌های کشورهای منطقه از جمله نفوذ ایران سطح وسیع‌تری به خود می‌گیرد.

گزارش خطا