کمبود دلار، معضل اصلی اقتصاد ملی

دکتر مهدی تقوی

طبق گزارش‌های منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، ارزش پول ملی 170‌درصد کاهش پیدا کرده است. در اقتصاد ایران، دلار مورد نیاز کشور از محل درآمدهای نفتی تامین می‌شود. در نتیجه تحریم‌های موجود، مقدار نفت صادراتی کاهش پیدا کرد و دلار کم شد؛ زیرا به دلیل محدودیت‌های موجود، ناچار شدیم نفت را به کشورهایی مثل هند بفروشیم و به جای دلار، روپیه بگیریم. باید در نظر داشت که دلار پول بین‌المللی است، اما روپیه و یوان چین پول‌های بین‌المللی نیستند. در دنیا سه پول اهمیت دارد؛ در درجه اول دلار آمریکاست که اصلی‌ترین سهم را در مبادلات بین‌المللی به خود اختصاص داده است. دوم، یورو یا پول اتحادیه اروپاست که بعد از دلار، بیشترین اهمیت را از نظر بین‌المللی دارد و سوم ین که البته بیشتر مختص مبادلات آسیایی است. به دلیل تحریم‌های نفتی، ما در مبادلات با سایر کشورها دچار کمبود دلار شده‌ایم. پیش از تحریم‌ها، دلار کافی در اختیار دولت بود؛ اما بعد از آن، وضعیت به کلی تغییر کرد. دولت احمدی‌نژاد دلار را 900 تومان تحویل گرفت و حدود 3000 تومان تحویل داد. در زمان جنگ ایران و عراق هم دلار به 100 تومان رسید و بعد از پایان جنگ، به 50 تومان کاهش پیدا کرد.

معضل کمبود دلار باعث شده است که ارزش پول ما در مقایسه با دلار، یورو و ین پایین بیاید. در نتیجه شرایط موجود، عرضه دلار کم شده و تقاضا همچنان سر جای خود باقیمانده است. در نتیجه، قیمت دلار به‌طور مستمر افزایش پیدا می‌کند. در اقتصاد بین‌المللی برای تعیین قیمت واقعی دلار از دو روش استفاده می‌کنند. اولین روش این است که نرخ دلار سال پایه را در جمع تورم‌های سال‌های سپری شده ضرب کرده و نتیجه را بر تورم‌ آمریکا در سال‌های مورد نظر تقسیم می‌کنند. طبق این فرمول، از آنجا که تورم ما بالا بوده و تورم آمریکا بسیار پایین بوده است، نرخ دلار افزایش پیدا می‌کند. در روش دوم، نرخ دلار سال پایه را در نرخ رشد عرضه پول ضرب کرده و بر جمع نرخ رشد پول آمریکا تقسیم می‌کنند. این فرمول هم حاکی از افزایش قیمت دلار است.

باید در نظر داشت که ما در ایران علاوه بر متغیرهای کلان اقتصادی، متغیرهای کلان سیاسی هم داریم. در نتیجه این متغیرها، عرضه پایین آمده و تقاضا بالا می‌رود و در نتیجه، افزایش قیمت دلار را شاهد هستیم. مساله دیگری که در بالا رفتن نرخ دلار دخیل است، تقاضای سفته‌بازی پول است. برای مثال، به محض این‌که بحث حمله آمریکا به سوریه مطرح شد، قیمت دلار بالا رفت؛ زیرا بسیاری از سفته‌بازها پیش‌بینی می‌کنند که با وقوع جنگ و درگرفتن آشوب‌های منطقه‌ای، قیمت دلار بالا برود. بنابراین اقدام به خرید دلار می‌کنند و همین افزایش تقاضا برای خرید، قیمت را بالا می‌برد. برای رفع معضل کاهش ارزش پول ملی دو راهکار می‌توان ارائه داد. مهم‌ترین راه‌حل، تلاش در جهت برطرف کردن تحریم‌ها است. اگر تحریم‌ها کنار برود و بتوانیم در ازای فروش نفت، به جای روپیه و پول‌های بی‌ارزش دیگر، دلار بگیریم، مشکل کاهش ارزش پول ملی و بالا رفتن قیمت ارز حل می‌شود. دومین راهکار این است که سفته‌بازان را از بازار دلار، به سمت بازارهای دیگر هدایت کنیم. اگر آن‌ها بپذیرند به جای سرمایه‌گذاری روی دلار، در بازار مسکن یا بازارهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند، تقاضا کم می‌شود و قیمت دلار پایین می‌آید. بنابراین باید به نقش تحریم‌ها و پیش‌بینی‌ها و انتظارات واقف بود و برای حل آن، راهکارهایی در نظر گرفت.

منبع: بهار

گزارش خطا