خانه‌تکانی ظریف و حواشی آن

سال 96 همچون پنج سال گذشته حضور ظریف در مسند وزارت امور خارجه،برای او سالی سخت و پرکار در عرصه سیاست خارجی ازجمله تحولات منطقه‌ای و برجام بود و قطعا خانه‌تکانی ساختاری وزیر امور خارجه در دستگاه دیپلماسی کشوردر نیمه دوم سال جاری بر حجم کارها و حواشی این وزارتخانه افزود.

به گزارش ایسنا ، محمد جواد ظریف که در روزهای پایانی سال گذشته به خاطر این حجم از فعالیت و مشغولیت بار دیگر مجبور شد که با کسالت قدیمی خود دست و پنجه نرم کند و خانه‌نشین شود چنانکه حتی نتوانست با «یوسف بن علوی» همتای عمانی خود که برای رایزنی با دیگر مقامات ایرانی به تهران سفر کرده بود، ملاقات حضوری داشته باشد در جریان رای اعتماد مجلس به وزیران دولت دوازدهم در مردادماه در اظها راتی در جمع نمایندگان ، خبر از ایجاد تغییرات ساختاری در وزارت خارجه در راستای توجه به هرچه بیشتر به موضوع اقتصاد مقاومتی و دیپلماسی اقتصادی داد. او اعلام کرد که چارت این تغییرات ساختاری برای تایید به سازمان امور استخدامی ارسال شده است.

ظریف در همین چارچوب بعد از رای اعتماد از مجلس در گفت‌وگو با ایسنا، به صورت مفصل‌تر از این تغییرات ساختاری سخن گفت و اعلام کرد: «در پی این تغییرات سه معاونت منطقه‌ای وزارت امور خارجه (معاونت آسیا، اقیانوسیه و مشترک‌المنافع، معاونت اروپا و آمریکا، معاونت عربی و افریقایی) حذف خواهد شد و همه در قالب معاونت سیاسی مشغول به کار خواهند شد.

وی با بیان اینکه براساس چارت جدید ادارات کل منطقه‌ای مستقیم زیر نظر وزیر فعالیت می کنند، اظهار کرد: همچنین معاونت جدیدی با عنوان معاونت اقتصادی در وزارت خارجه ایجاد خواهد شد.

این دیپلمات عالیرتبه کشورمان با بیان اینکه براساس این چارت ، سفارتخانه‌ها نیز همه زیرنظر معاونت‌های به وجود آمده از جمله معاونت سیاسی و اقتصادی فعالیت می کنند تا تمرکز لازم بر همه حوزه‌های اقتصادی، بین‌المللی، پارلمانی، رسانه ای و سیاسی ایجاد شود، اعلام کرد: یکی از مهمترین اهداف این تغییرات ساختاری کم کردن لایه‌های مدیریتی و زمینه‌سازی برای ارتباط نزدیک تر کارشناسان با مدیران ارشد وزارت خارجه است. چراکه این موضوع باعث افزایش انگیزه بدنه کارشناسی این وزارتخانه و کاهش بروکراسی آن می شود.

او همچنین در پاسخ به این سوال که تجربه پیشین ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت خارجه با موفقیت همراه نبوده و اکنون چه تدابیری اندیشیده که تجربه تلخ گذشته تکرار نشود، گفت: در دوران اصلاحات تصمیم گرفته شد که معاونت منطقه‌ای حفظ شود و در کنار آنها معاونت اقتصادی نیز ایجاد شود و اینجا بود که مشکل ایجاد شد چراکه معاونت منطقه‌ای خود را مسئول همه امور مربوط به روابط دو جانبه می دانست و در این چارچوب وقتی معاونت اقتصادی درخواست می کرد بخشی از مسائل و روابط دو جانبه به این معاونت واگذار شود با واکنش و مقاومت معاونت های منطقه ای روبرو می شد.

با توجه به این تجربیات و اتفاقات به این نتیجه رسیدیم که این امکان وجود دارد که معاونت منطقه ای و اقتصادی همزمان درکنار هم وجود داشته باشند. در این سه چهار سال به این نتیجه گرفتیم که ساختاری جدیدی را طراحی کنیم. ساختاری که عیوب گذشته را نداشته باشد و پس از بررسی ها به این ساختار جدید دست پیدا کردیم. البته باید تجربه‌اش کنیم و عیبهایی که در مسیر کار پیش می آید را برطرف کنیم.»

پس از چندین ماه بحث و گفت‌وگو در این زمینه و تصویب ساختار جدید وزارت خارجه در دو مرحله از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور، محمدجواد ظریف همانطور که پیش از این اعلام کرده بود در روز دوم دی ماه دستور اجرایی شدن آغاز تغییرات ساختار جدید وزارت خارجه را به بدنه این وزارتخانه ابلاغ کرد.

در همان مقطع بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد: طبق برنامه ریزی های انجام شده تا پایان این ماه (دی ماه) روند اجرایی شدن این تغییرات به اتمام خواهد رسید.

وی در این گفت وگو همچون محمدجواد ظریف تاکید کرد : این تغییرات در راستای چابک سازی این وزارتخانه و با هدف کاهش سطوح لایه‌های مدیریتی و پیشبرد هرچه بهتر وظایف دستگاه دیپلماسی کشور انجام می شود.

قاسمی تاکید کرد: در کنار تغییرات ساختار، تحولاتی نیز در چیدمان وزارت خارجه و مدیران صورت خواهد گرفت.

در زمانی که بحث تغییر ساختار و چیدمان مدیران در وزارت خارجه مطرح شد، این امید به وجود آمد که این امر زمینه‌ساز حضور بیشتر زنان در لایه‌های مدیریتی این وزارتخانه شود با توجه به اینکه رئیس‌جمهور نیز در آغاز دولت دوازدهم به جد از وزرا خواسته بود که در تعیین لایه‌های مدیریتی دستگاه‌های زیرمجموعه خود از توانمندی زنان استفاده بیشتری شود.

در همان زمان همچنین این تحلیل وجود داشت که با نهایی شدن چیدمان وزارت امور خارجه و ایجاد موجی از تغییرات در سطح روسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور فرصت مناسبی به وجود می آید تا ظریف زنان بیشتری را برای حضور در سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور در مقام سفیر به رییس‌جمهور پیشنهاد کند.

تا زمان اعلام شدن چیدمان مدیران جدید وزارت امور خارجه ،گمانه‌زنی های زیادی در این زمینه مطرح شد و در جریان همین گمانه‌زنی‌ها بود که مجید تخت روانچی که در آن زمان مسئولیت معاونت اروپا و آمریکای وزارت خارجه را برعهده داشت بنا به درخواست محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور و موافقت خود وی و ظریف از خیابان سی تیر به خیابان پاستور و دفتر رئیس‌جمهور نقل مکان کرد.

با توجه به رفتن روانچی از وزارت خارجه گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه سید عباس عراقچی مسئولیت معاونت سیاسی وزارت خارجه را برعهده خواهد داشت، افزایش پیدا کرد. موضوعی که با حکم ظریف در 27 دی ماه اجرایی شد.

ظریف در این تاریخ در حکمی مرتضی سرمدی را در سمت خود به عنوان قائم مقام وزیرامورخارجه ابقا کرد. سمتی که برخی این تحلیل را در مورد آن مطرح می کردند که در چارت جدید وزارت امور خارجه ممکن است حذف شود.

ظریف همچنین غلامرضا انصاری را به عنوان معاون اقتصادی خود معرفی کرد. غلامرضا انصاری در زمانی که برای این سمت معرفی شد مسئولیت سفارت ایران در دهلی را برعهده داشت. طبق اطلاع خبرنگار ایسنا انصاری پس از انجام سفر رئیس‌جمهور به هند و در نیمه دوم اسفندماه از دهلی نو به تهران بازگشت و به صورت رسمی فعالیت خود را در معاونت اقتصادی آغاز کرد.

غلامحسین دهقانی نیز مسئولیت معاونت حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه را برعهده گرفت و حسین پناهی‌آذر نیز به عنوان جانشین حسن قشقاوی در سمت معاون ایرانیان و امور مجلس وزارت امور خارجه مشغول به کار شد. در همین چارچوب ظریف حسین جابری انصاری را که بنا به مسئولیت پیشینش به صورت ویژه پرونده بحران یمن و سوریه را در وزارت خارجه به پیش می برد، به عنوان دستیار ارشد خود در امور ویژه سیاسی معرفی کرد و بهرام قاسمی نیز در سمت خود به عنوان سخنگوی وزارت خارجه باقی ماند.

بعد از انجام تغییرات مورد اشاره در وزارت خارجه از سوی ظریف، تحلیل های متفاوتی در این ارتباط منتشر شد که شاید بتوان گزارش روزنامه وطن امروز با عنوان « ملک ظریف » را یکی از تندترین تحلیل ها و انتقادها نسبت به این تغییرات عنوان کرد، این رسانه مدعی شد تغییرات محمدجواد ظریف در وزارت امور خارجه که طی 40 سال گذشته بی‌سابقه بوده است باعث شده حالا او و عباس عراقچی، یار و همکارش در ماجرای برجام، به عنوان نفرات اول و دوم وزارت امور خارجه شناخته شوند.

این روزنامه مدعی شد :تغییرات بی‌سابقه در وزارت امور خارجه در وهله اول تمرکز بیشتر محمدجواد ظریف برای اعمال نظر و همچنین ارتقای قدرت عباس عراقچی را نشان می‌دهد. عراقچی که تا پیش از این معاون حقوقی و امور بین‌الملل بوده، حالا در پست معاون سیاسی وزارت امور خارجه، عهده‌دار مسؤولیت 3 معاونت منطقه‌ای اروپا و آمریکا، عربی و آفریقا و آسیا و اقیانوسیه است. بر اساس چارت جدید، امور مربوط به برجام نیز زیر نظر عراقچی و تحت مدیریت او انجام می‌شود. از سوی دیگر با توجه به افزایش تعداد مدیران کل از 24 به 32 نفر که فعالیت آنها به صورت مستقیم توسط ظریف و عراقچی صورت می‌گیرد، جایگاه مرتضی سرمدی به عنوان قائم‌مقام وزارت امور خارجه نیز تا حدود زیادی کمرنگ شده است،و نکته دیگر درباره تغییرات جدید، کاهش توان کارشناسی در دستگاه وزارت امور خارجه است

در همان ایام رسانه های اصولگرا و منتقد وزارت امور خارجه و شخص عراقچی که همچون روزنامه وطن امروز مدعی بودند این تغییرات باعث افزایش قدرت عراقچی شده به این دیپلمات لقب «پادشاه وزارت خارجه» را دادند موضوعی که با واکنش این دیپلملت ارشد مواججه شد چنان که او در برنامه «جهان آرا» در پاسخ به مجری اصولگرای این برنامه( وحید یامین پور ) که از وی به عنوان «پادشاه وزارت خارجه» نام برد ،گفت: من از این عبارت سر درنیاوردم ،تغییراتی در وزارت خارجه صورت گرفته است و قرار است وزارت خارجه چابک‌تر و تخصصی‌تر شود.

پیگیری اجرایی شدن چارت جدید وزارت خارجه آنقدر برای محمدجواد ظریف مهم و جدی بود که او تصمیم گرفت برخلاف چهار سال گذشته در اجلاس اقتصادی داووس در سوئیس شرکت نکند. در آن زمان خبرگزاری رویترز اعلام کرد که وزیر خارجه ایران در دقایق ‌آخر سفر خود را برای شرکت در اجلاس داووس به خاطر حضور شخصیت‌هایی همچون ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و عادل الجبیر لغو کرده است. موضوعی که با واکنش سخنگوی وزارت خارجه مواجه شدو در همین چارچوب سخنگوی وزارت خارجه در گفت‌وگو با ایسنا تاکید کرد آقای ظریف به علت اجرایی شدن ساختار جدید وزارت خارجه و اهمیت نظارت بر این موضوع تصمیم گرفته که این روزها تهران باشد و برنامه‌ای برای سفر در نظر نگرفته است.

بعد از اینکه مدیران جدید وزارت خارجه معرفی شدند امیدهای حداقلی که برای حضور زنان در رده‌های ارشد تصمیم‌گیری وزارت خارجه وجود داشت، ناکام ماند، چنان که درهمین ارتباط فاطمه حسینی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در جریان حضور ظریف در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در 13 اسفندماه از ظریف گله و انتقاد کرد که وی نیز در پاسخ گفت: انتقاد و سوال شما وارد است . حضور بانوان در وزارت خارجه خوب نیست ولی ما معاوون وزیر خارجه ، سخنگوی وزارت خارجه و سفیر زن منصوب کرده ایم. در حال حاضر نیز سه سفیر زن دیگر هم پیشنهاد کرده‌ایم و در سطح روسای ادارات هم چندین نفر از بانوان را معرفی کرده‌ایم.

در پی انتشار این گفته‌ها در روزهای آخر اسفندماه یکی از روزنامه‌های صبح کشور که به تازگی با وزیرامورخارجه مصاحبه کرده بود در این ارتباط به نقل از ظریف نوشت که آقای رئیس‌جمهور نیزموافقت اولیه خود را در مورد معرفی سه سفیر زن اعلام کرده است و در مرحله دوم موافقت ایشان، دستگاه های نظارتی نیز باید نظر دهند و بعد از آن رئیس‌جمهور به صورت مکتوب باید موافقت خود را با این موضوع اعلام کند تا ما برای دریافت اگرمان از کشور مقصد این سفرا اقدام کنیم.

طبق آنچه که خبرنگار روزنامه شرق در این زمینه نوشته، گزینه‌های معرفی شده در این زمینه ، زنانی خارج از وزارت خارجه هستند و گویی یکی از این گزینه‌ها پروین فرشچی معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت از محیط‌زیست است که برای برعهده گرفتن مسئولیت سفارت ایران در فنلاند در نظر گرفته شده است. یکی دیگر از این گزینه‌ها طبق اعلام این رسانه خانم معلمی است که اهل سنت نیز است و همسر او نماینده مجلس است و به احتمال زیاد او راهی نیوزلند خواهد شد. این روزنامه نام این زن را درج نکرده است ،در مورد گزینه سوم نیز هنوز خبری در رسانه‌ها منتشر نشده است.

گزارش خطا