آشنایی با سلفیه سروری

جریان سلفی سروری با نام بنیانگذار آن "شیخ محمد بن سرور زین العابدین بن نایف" (Muhammad Surur ) شناخته می شود. او یکی از رهبران سابق اخوان المسلمین در سوریه بود که در دهه شصت میلادی به عربستان سعودی وارد شد و به عنوان استاد در دانشگاه شهر بریده مشغول به کار گردید.

شیخ که متولد1938 م است، اوایل دارای گرایش اخوانی بود و بعد از اقامت شش ساله در عربستان به کویت مهاجرت کرد و سپس به لندن رفت و در آنجا نشریه ای با عنوان " السنه النبویه" را منتشر نمود. این نشریه در دهه هشتاد و نود میلادی به ویژه در جنگ اول خلیج فارس، توانست نقش بزرگی در شکل گیری جریان سلفیه سروری ایفا کند.

منتقدین این جریان برخی مواقع آن را به نام "سلفیه قطبی" (اشاره به سید قطب) معرفی می کنند و به طور کلی نامگذاری این جریان با عنوان سلفیه سروری یک انتقاد ظریف و دشنام سیاسی_عقیدتی است.

هنگام مهاجرت شیخ به عربستان، فضای جامعه این کشور کاملا سنتی و مذهبی است و هنوز سنت سیاسی ممنوعیت اعتراض به حاکم، پابرجاست. در این شرایط محمد بن سرور تحت تاثیر حوادث انقلاب ایران و نیز حمله شوروی به افغانستان و سپس جنگ اشغال کویت از مسیر سخنرانی های مذهبی، متعرض امور سیاسی می شود؛ به گونه ای که هر کس از مبلغان مذهبی که در خصوص سیاست و یا حوزه عمومی سخن می گفت به سروری بودن، متهم می شد.

در جامعه سنتی عربستان، از سوی علمای دین، هرگونه تحزب امر مذمومی محسوب می گردید؛ لذا جریان سروری در پوشش مذهب و به دور از اسم و رسم حزب، اقدام به فعالیت نمود. عوض القرنی یکی از مبلغان مشهور سلفی بر این باور است که محمد بن سرور بیش از آن که بر جامعه مذهبی عربستان تاثیر گذاشته باشد، از آن تاثیر پذیرفته است.

محمد بن سرور معتقد است جریانی که او آنرا نمایندگی می کند بر سه اصل جنبشی و سازمانی اخوان المسلمین، انقلابی گری سید قطب و سلفیت ابن تیمیه استوار است.

در دهه هشتاد عربستان دو جریان اخوان المسلمین و سلفی های سروری بیش از دیگر جریان ها صدایشان شنیده می شد. این دو گروه اغلب دارای مراجع و منابع فکری نسبتا یکسانی بودند.

آنان در متون کلاسیک از آثار محمد بن عبد الوهاب و ابن تیمیه و در متون امروزین از محصولات فکری سید قطب و نیز محمد قطب(منتشر شده در نشریه مجتمع) بهره می جستند. در سال 1986 با افتتاح موسسه ای فرهنگی با نام "المنتدی الاسلامی" در لندن و نیز انتشار مجله ای با نام "البیان" این جریان توانست در منظومه فکری سلفی دست بالا را داشته باشد.

نشریه البیان توانست با بخش وسیعی از جامعه نخبه مسلمان در داخل و خارج سعودی ارتباط برقرار کند و آنان را جذب افکار خود نماید. جریان سروری نقش قابل ملاحظه ای را در فعال کردن طیف وسیعی از جوانان و طبقه تحصیل کرده ایفا کرد.

این جریان همواره سلفی های وهابی را به قشری گری متهم می کند و معتقد است که وهابی ها فقط پوسته ای ناچیز از اسلام را دریافته اند و جوهر اساسی آن یعنی حکومت و قدرت را وانهاده اند. علیرغم آنکه این تفکر در نگاه اول به جریان سلفی جهادی شبیه است، اما رابطه این دو، بسیار مبهم، پیچیده و آکنده از اختلافات اساسی است.

جریان سروری به مثابه یک پل فقهی و حلقه وصل فکری، بین سید قطب و اسامه بن لادن نقش آفرینی کرد؛ لذا بسیاری از چهره های مهم، رهبران فکری و میدانی القاعده از دامن اندیشه های بن سرور به جهاد در افغانستان (افغان العرب) و سپس به جریان جهادی جهانی وارد شدند.

اختلاف عمده بین محمد بن سرور و سلفیه جهادیه بعد از حوادث یازدهم سپتامبر بیشتر عیان گردید. این دو جریان در اصل مشروعیت خروج بر حاکم و نظام های حکومتی اشتراک نظر دارند که این مبنا را البانی به عنوان "پدیده خوارج نوین" در دوقلوهای همسان جهادی- سروری معرفی می کند.

البته دو اصل دیگر در منظومه فکری و عملی سروری ها برجستگی دارد که سلفیه جهادی سعودی (القاعده و همفکران) در اولویت شان نیست. نقد شیعیان رافضی، نقد سکولاریسم و سکولارهای فعال در جامعه مسلمان دو محور اصلی و دارای اولویت در جریان سروری است.

سروری ها با سلفیه جهادی، خصوصا القاعده همدلی نکردند و سیل اتهاماتی از قبیل ترس، عمل نکردن به وظیفه شرعی و نیز خیانت به آرمان حاکمیت اسلام را که در رساله های یوسف العییری (بنیان گذار القاعده در عربستان) به کرات علیه آنان تکرار شده بود را تحمل نمودند.

منبع: مطالعات جهان عرب