آیا فریبی در کار است؟ / عباس عبدی

این روزها نقدهايي عليه مواضع و رفتار روحاني از جانب برخی اصلاح‌طلبان ابراز مي‌شود. آنان گمان مي‌كنند روحانی دچار تغييري اساسي شده و از اين نظر مي‌خواهند رفتار انتخاباتي خود را در رای دادن به او توجيه كنند و اينكه گمان دارند به آنان خيانت شده يا فريب خورده‌اند.

حتي اگر اين برداشت درست هم باشد، آن را بايد نشانه ناتواني اين افراد در سياست‌ورزي و شناخت جامعه و سياست در ايران و حتي به تعبيري ناآشنايي آنان با مفهوم سياست دانست.

متأسفانه برخي از كنشگران سياسي كه خيلي زود اميدوار مي‌شوند و به همان نسبت نيز به سرعت نااميد مي‌شوند، در تحليل سياست، براي نقش و جایگاه افراد و اظهارات آنان بیش از اندازه حساب باز مي‌كنند.

درک آنان از سياست‌ورزي در ايران و مشاركت انتخاباتي متناقض است. از یک سو انتظارات آنان از نتايج انتخابات به نسبت راديكال است، ولي از سوي ديگر به اثربخشي اين سازوكار چندان اعتماد ندارند.

مشكل سياست‌ورزان ايراني از آنجا آغاز مي‌شود كه مي‌دانند ايرادات و مشكلات ساختاري است، و درعين حال این برداشت را کنار می‌گذارند و انتظارات خود از افراد را جایگزین بهبودهای ساختاری می‌کنند.

از آنجا كه مسايل به خوبي حلاجي و باز نمي‌شود، روي شعارها و گفته‌هاي افراد بيش از حد حساب باز مي‌كنند.

سياست‌ورزان اسير اظهارات تاکتیکی نامزد انتخاباتي مي‌شوند. درحاليكه او در بهترين حالت راننده است كه ويژگي‌هاي خودرو و سرنشينان و ميزان بنزين آن و وضع جاده، نسبت به راننده نقش بسيار تعيين‌كننده‌اي در روند حركت اين خودرو دارند.

راننده فقط يك عنصر است، اگر راننده‌اي بخواهد نامزد رانندگي پرايد شود، نمي‌تواند ادعاي سرعت 200 كيلومتر در ساعت و عبور از پيچ‌هاي خطرناك و حمل 10 مسافر نمايد. اگر هم ادعا كرد، ما نبايد بپذيريم.

مشكل اصلي سياست‌ورزي در ايران آنجاست كه تمامی سياست را بر پايه‌هاي لرزان آن كه اشخاص باشد بنا مي‌كنند؛ درحاليكه بايد تحليل بر ساختار و مولفه‌های بنیادی بنا شود و توانايي‌هاي فرد را در چارچوب اين ساختارها و موازنه قوا ارزيابي كرد و مطلقا، تأكيد مي‌كنم، مطلقا به ادعاهاي نامزدها و اشخاص توجه نكنند.

از اين زاويه و به نظر بنده آقاي روحاني تفاوت چنداني با زمان انتخابات نكرده است. در آن زمان برخي افراد دوست داشتند كه آن حرف‌هاي تند را بزند كه او هم مي‌زد؛ اگرچه نباید می‌زد.

بنده نیز دوست نداشتم كه اين حرف‌ها زده شود تا با آنها خودم را فريب دهم و توجيهي براي حضور خود در پای صندوق پيدا كنم. بدون این شعارها و اظهارات تند هم رای می‌دادم و چه بسا این شعارها فقط موجب بدبینی بیشترم می‌شد.

اين دولت نه توان و نه اراده مبارزه جدي با فساد را دارد و نه اقدامي موثر براي حقوق شهروندي مي‌تواند انجام دهد و نه منادي شفافيت خواهد بود، حداکثر کارش تدوین یک کتابچه تحت عنوان "منشور حقوق شهروندی" است. حتي گمان نمي‌كنم كه اقدام موثري در اقتصاد هم بتواند انجام دهد و...

در واقع، نگاه خود را معطوف به دولت نمودن و انتظار داشتن اينكه آنان كاري كنند، از اساس نادرست است. با برگ رأي به تنهايي نمي‌توان تغييرات اساسي ايجاد كرد، هرچند بدون آن نيز شدني نيست.

نيروي سياسي بايد در درجه اول به توان و قدرت خود در بسيج اجتماعي و اثرگذاري مدني توجه كند.

متأسفانه اصلاح‌طلبان توقعات غيرواقعي از دولت و رييس آن دارند. آنان راهي جز رأي دادن به روحاني نداشتند. اگر اين كار را نمي‌كردند، مواجه با گزينه‌اي مي‌شدند كه امروز صدبار پشيمان بودند.

آنان به عللي نمي‌توانند از قطعه اصلي خود استفاده كنند، و به اجبار از قطعه نامتناسب با دستگاه اصلاحات استفاده كرده‌اند، ولي انتظار كاركرد مشابه را دارند. در خصوص شهرداري هم اين مشكل به نحو ديگري نمايان مي‌شود.

اصلاح‌طلبان ميان دو گرايش به نسبت متضاد گیر افتاده‌اند. هنوز نتوانسته‌اند میان منتقد جدی بودن با حضور در ساخت قدرت، موازنه‌اي برقرار كنند؛ لذا ممكن است هزينه‌هاي هر دو حالت را بدهند، بدون آنكه منافع هیچکدام را ببرند.

اصلاح‌طلبان مي‌بايد از نگاه موجود فاصله بگيرند. نگاهي كه در پي يافتن خطوطي در تأييد اين ادعا است كه روحاني و يا حتي نجفي خلاف قول‌هاي خود عمل كرده‌اند. آنان كمابيش همين بوده‌اند و با کم و زیادش در همين حد نیز از آنان انتظار مي‌رفته است.

بهتر است كه به جايگاه خود و اثرگذاري بي‌واسطه اصلاح‌طلبي فكر كنيم كه فراتر از افراد است و ناپايداري اندكي دارد. از تحليل‌ ها و نگاه منفعلانه بايد عبور كرد و اعتماد به نفس كافي داشت.روزنامه اعتماد

گزارش خطا