عربستان سعودی؛ از پادشاهی اقتدارگرا تا دیکتاتوری مدرن

بهار عربی نظام های مستبد عربی را نشانه رفت و اغلب کشورهای عربی از آن بی نصیب نماندند، اما ثروت و تمول کشورهای حوزه خلیج فارس آنها را از این بهار دور ساخت. عربستان تمام تلاش هایش را برای گریز از این سرنوشت محتوم دیکتاتوری ها صورت داده است. از فرافکنی مشکلات داخلی، دست زدن به جنگی خارجی و حتی ایجاد اصلاحاتی «انقلاب¬گونه» در داخل. اما همه اینها پاسخگوی سیستم قبیله ای این کشور نیست. عربستان هنوز حتی یک دولت ملت نیست.

فائزه عباسی دکترای روابط بین الملل در جمهوریت نوشت: بهار عربی نظام های مستبد عربی را نشانه رفت و اغلب کشورهای عربی از آن بی نصیب نماندند، اما ثروت و تمول کشورهای حوزه خلیج فارس آنها را از این بهار دور ساخت. عربستان تمام تلاش هایش را برای گریز از این سرنوشت محتوم دیکتاتوری ها صورت داده است. از فرافکنی مشکلات داخلی، دست زدن به جنگی خارجی و حتی ایجاد اصلاحاتی «انقلاب¬گونه» در داخل. اما همه اینها پاسخگوی سیستم قبیله ای این کشور نیست. عربستان هنوز حتی یک دولت ملت نیست.

شاید پاشنه آشیل اصلی این کشور همینجا نهفته است. در واقع در حالی که دیگر کشورهای موفق دنیا از این برهه عبور کرده اند، عربستان هنوز میان یک حکومت قبلیه ای، یک پادشاهی مستبد و سنتی به شکل پاندولی در نوسان است که بن سلمان، شاهزاده جوان سعودی رویای پیش بردن این کشور به سمت و سوی یک دیکتاتوری روشن از جنس بیسمارکی اش را به پیش می برد. او از همان آب و خاکی آمده که بن لادن را پرورش داده، اما به نظر می رسد بخلاف اسلاف سلفی اش، برای آینده عربستان نقشه های بزرگی می کشد. این نقشه ها هرچه که باشند، راهی به سوی دمرکراسی نخواهند بود. در واقع بن سلمان می خواهد عربستان را به سمت یک دولت ملت سده نوزدهمی پیش ببرد. در حالی که تقویم اکنون بر روی سده بیست و یکم ورق می خورد.

اما با اندکی تامل می توان پی برد نه جامعه جهانی و نه حتی جامعه جوان عربستان در سده بیست و یکم، آمادگی پذیرش حرکت پلکانی عربستان را ندارند. احتمال این که فشارهای اجتماعی و حتی درباری، بن سلمان را از پله دیکتاتوری ساقط کند بسیار زیاد است. چرا که این روزها عصر خودکامگی¬های روشن-هر اندازه هم که مفید فایده بوده و به مدرنیزاسیون جوامع کمک کرده باشند- گذشته است و جامعه مدنی جهانی چنین فرصتی را دیگر به دولت ها نخواهد داد.

به همین جهت است که تحولات عربستان، درونزاد و واقعی نیستند. دقیقا به همین دلیل است که آنها محتاج عوامل کاملا بین المللی –و حتی نه منطقه ای- هستند. نیاز عربستان به چشم پوشی های سازمان ملل، اتحادیه اروپا و امریکا بر روی مسائلی از جنگ یمن و حمایت از تروریسم تکفیری گرفته تا دستگیری های کودتاگونه داخلی و تصفیه حسابهای درون خانوادگی با ثروت خانوادگی نفی پادشهای سعودی پوشش داده می شود. این اصلاحات دستوری هستند و بدون توجه به تعارضات و شکاف های اجتماعی عمیق داخلی عربستان میان تندروهای سلفی، تکفیری ها و جوانان امروزی صورت می گیرند. به همین دلیل ست که اگرچه عربستان بهار عربی را با کمک اصلاحات از بالای بن سلمان پشت سر می گذارد، ولی به احتمال زیاد به زودی با هدایت همین بن سلمان به تابستان دیکتاتوری خودکامه ای خواهد رفت که ناچار است برای حفظ همین اصلاحات با گروه های مخالف داخلی مقابله کند.

گزارش خطا