"برجام" انرژی دولت را برای رسیدگی به امور داخلی کاهش داد /"روحاني" در سال ٩٧ مقتدر عمل كند

یک سال از روی کار آمدن دولت دوازدهم و تکرار تکیه روحانی بر کرسی ریاست جمهوری می‌گذرد، دولتی که در مشارکتی بی‌سابقه برای دور دوم ابقا شد. دولت روحانی که از آغاز دور دوم ریاستش بر پاستور با انتقاد شدید رقبای شکست خورده خود مواجه بود. همچنان در راه به ثمر نشاندن برجام و تجلی نتایج آن ایستادگی کرده و انتقادهایی مبنی بر تساهل وی در امور داخلی کشور را فراهم آورد.

در این رهگذر به رغم نظر سنجی‌های معتبر در ایالات متحده، دولت جمهوریخواه تندرو با ریاست دونالد ترامپ، مدیریت آمریکا را بر عهده گرفته و برخلاف آسودگی خاطری که مذاکره کنندگان ایرانی از پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات ایالات متحده و به تبع آن ابقای برجام داشتند، خروج آمریکا از برجام اعلام شده و چالشی جدید پیش روی دولت روحانی قرار گرفت. از سویی دیگر وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم و برخی فسادهای اقتصادی در بخش‌هایی از دولت و رویدادهای مربوط به موسسات اعتباری و ابهامات موجود در این خصوص اعتراضات و همچنین اعتراضات دی ماه ۹۷ که بسیاری دست‌های پشت پرده را در آن دخیل می‌دانند، روحانی را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است.

برخی این مسائل را دستاویزی برای تخریب دولت قرار داده و به‌رغم کارنامه پرسش‌برانگیز خود همچنان بر طبل انتقاد می‌کوبند. در این راستا به مناسبت سالگرد پیروزی حسن روحانی در دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری، «آرمان» با علی صوفی فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌و‌گو کرده که در ادامه می‌خوانید.

عملکرد دولت در آستانه سالگرد پیروزی روحانی با اما و اگر‌هایی مواجه است، شما عملکرد دولت روحانی در طول یکسال گذشته را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در حال حاضر شرایط کشور با آنچه در زمان پیش از خروج دونالد ترامپ از برجام بر کشور حاکم بود تفاوت دارد و در حال حاضر نگاه‌ها باید رو به آینده باشد و رویکردها بر اساس آنچه در آینده رخ می‌دهد صورت گیرد. در خصوص عملکرد دولت باید بگویم مجموع عملکرد آقای روحانی برای مردم و نخبگان سیاسی رضایت‌بخش نبوده و مردم از وضعیت موجود؛ به ویژه شرایط اقتصادی و معیشتی، ناراضی هستند. در واقع معضلاتی که پیش از روی کار آمدن دولت روحانی وجود داشته، نه تنها حل نشده است که میزان و شدت آن افزایش یافته است.

برخی کارشناسان معتقدند بسیاری از نابسامانی‌های اقتصادی و آنچه مردم را از جنبه معیشتی تحت فشار قراد داده، ریشه در دولت دهم دارد. نظر شما در این باره چیست و دولت روحانی را چقدر در به وجود آمدن وضعیت کنونی مقصر می‌دانید؟

من با نظر این کارشناسان موافق هستم. آقای روحانی دولتی ورشکسته را تحویل گرفت. به یاد داریم که دولت در لحظه تغییر رئیس جمهور با مشکلات زیادی در عرضه‌های مختلف روبه‌رو بود. در بُعد بین‌المللی با تحریم‌ها و شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل مواجه شد و ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار داشت. کشور از لحاظ اقتصادی هم وضعیت مناسبی نداشت. شاخص رشد اقتصادی کمتر از منفی 6 درصد بود.

شاخص تورم بالای 50 درصد قرار داشت. رکود و بیکاری در کشور گسترش یافته و به اصطلاح کشور از جنبه‌های گوناگون سیر قهقرایی در پیش گرفته بود. نامزدهای شاخصی که مردم به تبعیت از آنها پای صندوق‌های رأی می‌رفتند، خود در محدودیت تحمیلی به‌سر می‌بردند و امکان حضور در صحنه انتخابات و نامزدی این عرصه را نداشتند. صلاحیت زنده‌یاد آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی تایید نشد و رئیس دولت اصلاحات هم اجازه ورود به عرصه را پیدا نکرد. در این چهارچوب مردم با شخصیت کمتر شناخته شده‌ای مواجه شدند که به عنوان نامزد مورد تایید اصلاح‌طلبان در انتخابات شرکت کرده بود. در نهایت با رویکرد مبتنی بر مخالفت مردم با بخشی از جریان اصوالگرایی و تندروهای داخل کشور، حسن روحانی پیروز یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری شد. در واقع مردم با رأی دادن به دولت اعتدال به جریان مقابل «نه» گفتند و به این ترتیب آقای روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم انتخاب شد.

روحانی در دور نخست ریاست جمهوری خود حضوری قابل قبول داشت و رعایت انصاف حکم می‌کند بگوییم در نتیجه مدیریت وی، تغییرات قابل‌توجهی در حوزه‌های مختلف فرهنگی اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی شکل گرفت. مهم‌ترین مساله اینکه اقتصاد کشور از مسیر قهقرایی خود فاصله گرفت.

برخی منتقدان آقای روحانی می‌گویند دولت وی تمرکز خود را بر روی سیاست خارجی و به نتیجه رساندن برجام گذاشته و از رسیدگی به امور داخلی غافل مانده است. آیا این انتقاد را بر دولت روحانی وارد می‌دانید؟ آیا روحانی مسائل داخلی را به کلی رها کرده بود؟

بنده با این سخن که انرژی زیادی صرف به ثمر رسیدن برجام شده است و این رویداد انرژی دولت را برای رسیدگی به امور داخلی کاهید موافقم، ولی با این ادعایی که دولت روحانی از امور داخلی غافل بوده، مخالفت دارم. واقعیت این است که رویکرد روحانی در سیاست خارجه بهتر از رویکرد دولت وی در امور داخلی بوده ولی این به معنای نفی کارآمدی روحانی در بسیاری از امور داخل کشور نیست.

این واقعیت دارد که بسیاری از منتقدان غفلت روحانی را از مسائل داخلی محرز می‌دانند و آن را مورد انتقاد قرار می‌دهند اما این با انصاف منطبق نیست. من در خصوص رویکرد خارجی و داخلی دولت روحانی معتقدم برجام یک موفقیت چشمگیر برای روحانی و ملت ایران به شمار می‌آید و بدون شک امید به سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی جز از طریق برجام متصور نبود. با برجام نگاه دنیا به ایران تغییر یافت و ایران‌هراسی که سد امتناعی محکم در برابر سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران بود، از بین رفت.

با این دیدگاه، دولت انرژی زیادی روی مذاکرات هسته‌ای گذاشت و امید داشت از این طریق سایر مشکلاتی را که از دولت گذشته به ارث برده بود، برطرف کند. در این خصوص دولت توانست تورم و کاهش ارزش پول کشور را کنترل کند. البته رکود و بیکاری کماکان به عنوان مشکلی اساسی در کشور باقی ماند ولی تورم غول‌آسا و رشد بی‌رویه نرخ ارز تا حدودی کاهش یافت. روحانی در هر صورت دور اول ریاست خود بر کاخ ریاست جمهوری را با موفقیت نسبی پشت سر گذاشت و با توافق هسته‌ای که به دست آورده بود برای انتخاب مجدد و ریاست بر دولت دوازدهم آماده شد.

برخی از کارشناسان معتقدند ضعف روحانی در دولت دوازدهم و چینش کابینه بوده است. لطفا ضمن ارزیابی این موضوع بگویید ضعف اساسی دولت چیست و ضرورتی برای تغییر کابینه احساس می‌شود؟

روحانی برای حضور در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری با موانع متعددی روبه‌رو بود. ولی به‌رغم فشارهای شدید و زمزمه‌هایی مبنی بر یک دوره‌ای بودن ریاست جمهوری وی از جانب جناح رقیب و شعارهای گوناگون علیه وی، بر موضع خود ایستاده و در انتخابات دوازدهم شرکت کرد. تخریب‌های جدی علیه روحانی آغاز شده بود و در جهت دلسرد کردن مردم از وی اقدامات مختلفی صورت گرفت. حتی زمزمه‌هایی مبنی بر عدم تایید صلاحیت وی به گوش می‌رسید.

این نگرانی هم وجود داشت که بعد از تایید صلاحیت، ادامه فعالیت انتخاباتی را برای وی دشوار کرده و با ایجاد اختلال در سیستم انتخاباتی ستادهای منتسب به وی امکان تداوم روند انتخاباتی وی را از بین ببرند. روحانی اما به اصطلاح خم به ابرو نیاورده و به کار خود ادامه داد. ستاد انتخاباتی وی همچنان فعال بود و شعارهای انتخاباتی وی تندتر از شعارهای دوره پیش بود. در دور دوم برخی از ملاحظاتی را که در انتخابات قبلی در نظر می‌گرفت، نادیده انگاشته و با شدت تمام شعارهای انتخاباتی خود را سر می‌داد.

مردم هم با رضایت از وعده‌های وی و مصمم بودن روحانی برای پیش بردن جریان فکری اصلاح‌طلبی از وی استقبال کردند. روحانی البته وعده‌های زیادی داد و مردم بر اساس این وعده‌ها به وی امید بسته بودند. بر این اساس مشارکت بالایی در انتخابات صورت گرفت و وعده‌های روحانی در پیروزی انتخاباتی‌اش کارگر افتاد و وی مجدد به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد.

پس از انتخابات موضع خود را حفظ کرد و قاطعانه بر آن ایستادگی کرد. روحانی به مردم اطمینان داد تصمیماتی که می‌گیرد برپایه احترام به آرای مردم باشد و تاکید کرد که بر شعارهای انتخاباتی و وعده‌هایی که در آن راستا به مردم داده بود پایبند بماند. اما متاسفانه این مهم محقق نشد و روحانی در انتخاب کابینه رضایت کاملی به دست نیاورد و از زاویه‌ای حتی احترام به رأی مردم زیر سوال رفت.

اوج این موضوع در انتخاب کابینه بود. رئیس‌جمهور به اندازه کافی با مردم صحبت نمی‌کند و گاه به نظر می‌رسد در پیگیری وعده‌های انتخاباتی دچار مشکل است. روحانی دیگر از چالش‌های پیش آمده صحبت نمی‌کند و سخنی از مسائل پیش رو به میان نمی‌آورد. می‌توان گفت روحانی به اصطلاح در لاک خود فرو رفته است.

متاسفانه با تهدیداتی که ترامپ برای خروج از برجام داشت، تاثیرات برجام تحت‌الشعاع قرار گرفت. نتایج برجام در هاله‌ای از ابهام فرو رفته و سرمایه‌گذاران با نگرانی از امکان‌پذیر نبودن پیش‌بینی آینده، از تصمیم خود مبنی بر سرمایه‌گذاری در ایران منصرف شدند و به این ترتیب بسیاری از فرصت‌هایی از بین رفت که می‌توانست موجب شکوفایی اقتصادی کشور شود. این رویدادها تهدیدی برای ارزش پول ملی بوده و به دنبال آن نرخ ارز بالا رفت. در نتیجه این رویدادها و بحران‌های به وجود آمده بر شدت اعتراض مردم افزوده شد و در دی ماه به غایت خود رسید.

دی ماه اعتراضات شدیدی رخ داد که به دنبال مشکلات اقتصادی و وضعیت نامناسب معیشت مردم تجلی یافت. مردمی که امیدوار به بهبود شرایط شدند به یکباره با وضعیت نابسامان مواجه شدند که نتیجه آن اعتراضات خیابانی بود. البته ریشه این اعتراضات در ابتدا به جریان رقیب و اقدامات انتقام‌جویانه آنها بر می‌گشت اما برخلاف تصور رشته کار از دست آنها خارج شد و اعتراضات ابعاد وسیعی یافت. تندروها تصور می‌کردند با ایجاد جرقه و راه‌اندازی اعتراضاتی علیه دولت، می‌توانند آن را تخریب کرده و تیر نهایی را در این شرایط بحرانی به دولت بزنند. به تصور آنان با ایجاد این اعتراضات دولت به عنوان تنها مقصر وضعیت بد اقتصاد و معیشت مردم برشمرده شده و به این ترتیب از این وضعیت گل‌آلود به نفع خود بهره خواهند برد.

به هر حال اعتراضات فروکش کرد اما وضعیت نابسامان اقتصادی و معیشت دشوار مردم همچنان ادامه دارد و گو اینکه گرانی افسارگسیخته ارز هم به آن اضافه شده است. مساله مهم اینکه دولت در این خصوص سکوت کرده و هیچ شفاف سازی درخصوص مقصران اصلی صورت نگرفت.

با خروج ترامپ از برجام دولت با چه مسائلی روبه‌رو خواهد بود؟

بالاخره وقتی ترامپ اعلام کرد از برجام خارج می‌شود باز در یک وضعیت بحرانی دیگر افزون بر بحران پیشین گرفتار شده است. در حال حاضر بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌هایی که عرضه کننده کالا هستند از ارائه کالا پرهیز می‌کنند. برخی از شرکت‌ها فاکتور و مدارک رسمی برای مبادلات تجاری خود ارائه نمی‌کنند زیرا نگران متهم شدن به گران‌فروشی هستند.و این در حالی است که در وضعیت کنونی منبعث از نرخ بالای ارز راهی جز افزایش قیمت کالا و خدمات خود ندارند. آقای روحانی خود با انتقاد از کابینه سخن از ناامیدی برخی از وزرا به میان آورده و در ملأ عام گفته بود که عملکرد برخی از اعضای کابینه رضایت‌بخش است ولی برخی دیگر از وزرا ضعیف عمل می‌کنند. این یک اتفاق نادر است.

معمولا چنین انتقادی و اذعان به ضعف دولت از سوی رئیس جمهور به صورت خصوصی عنوان می‌شود و یا اگر حالت عمومی به خود بگیرد در نهایت امر در هیات دولت برشمرده شده و تذکرات لازم به وزیران داده می‌شود. اذعان روحانی به ضعف کابینه در پیشگاه مردم، نشان از عمق موضوع دارد. باید توجه داشت که دور دوم ریاست جمهوری در عمل دو سال است. در دو سال آخر دور دوم ریاست جمهوری، دولت به‌اصطلاح در سرازیری قرار خواهد گرفت و اگر اندک تحرکی هم در دوساله نخست وجود داشته باشد در دوسال دوم روندی کاهشی در پیش می‌گیرد. در دو ساله آخر دولت دوم، وزیران با اینکه در دولت بعد جایگاه خود را حفظ نخواهند کرد، منتظر دولت بعدی هستند.

بنابراین در دو سال دوم پشت کردن به دولت از سوی وزیران آغاز می‌شود. دیگر دلیلی وجود ندارد که این وزیران بخواهند پای تعهدات رئیس جمهور بایستند و آینده سیاسی خود را به خطر بیندازند. می‌توان چنین گفت که امسال در واقع سال آخر ریاست جمهوری روحانی خواهد بود؛ از این نظر که هر اقدام سازنده از جانب دولت روحانی باید درسال 97 صورت بگیرد که متاسفانه این سال با رویدادهای بین‌المللی مواجه شده و اوضاع نابسامان منطقه‌ای وضعیت را برای دولت روحانی بحرانی‌تر خواهد کرد. تهدیدهای منطقه‌ای اسرائیل و ترامپ بر این دشواری افزوده و آقای روحانی را در دشوارترین سال ریاست جمهوری خود قرار می‌دهد.

پیشنهاد شما برای برون رفت از بحران عنوان شده چیست؟

توفیق کشور در این شرایط منوط به ورود همه بخش‌ها و نهادها به ماجرا و تلاش همه در جهت رفع بحران‌ها است. تقابل با دنیا و انجام اقدامات تنش‌آمیز، اقداماتی چون تخریب دولت با انجام اموری چون راه‌ اندازی اعتراضات مشهد علیه دولت یا سایر کارشکنی‌ها مبارزه با مفاسد موجود نه تنها باعث توسعه کشور نیست که وضعیت کشور را بحرانی‌تر خواهد کرد. اقدامات ناصحیح بسیاری در کشور رخ می‌دهد که باید جلوی آن گرفته شود. وقتی به جای مبارزه با فساد و بررسی پرونده‌های مفاسد اقتصادی در شهرداری، با شهرداری مقابله می‌شود که این پرونده‌ها را تهیه و علیه فساد مبارزه کرده است، چگون می‌توان انتظار افزایش امنیت و کاهش بحران داشت؟ آنچه مسلم است، تغییر چنین رویکردهایی قطعا در کاهش تاثیر بحران‌های به وجود آمده نقش‌آفرین است. در حال حاضر افزایش نرخ ارز که موجد معضلات اقتصادی فراوان و مشکلات معیشتی مردم شده می‌تواند به عنوان یک فرصت در جهت توسعه صنعت توریسم به کار گرفته شود. با توجه به قیمت بالای دلار می‌توان ایران را به بهشتی برای گردشگری تبدیل کرد.

در این شرایط توریست‌هایی که به ایران می‌آیند، می‌توانند بهترین خدمات را با کمترین قیمت دریافت کنند و البته این امر منوط به ایجاد فضای مناسب برای جذب توریست به ایران است. باید عواملی را که موجب ممانعت توریست‌ها از سفر به ایران می‌شود، برطرف کرد. اکنون شرایط اقتصادی هم‌جهت با تسهیل مسافرت توریست‌ها به ایران است و باید از نظر فرهنگی و سیاسی هم این تسهیلات را فراهم کرد. روحانی فرصت زیادی برای جبران شرایط ندارد و باید در سال 97 در جهت توسعه اقتصادی کشور و بهبود فضا قدم بردارد و با اندیشیدن تمهیدات مناسب در جهت رفع معضلات و برون رفت از بحران اقتصادی و سیاسی کشور دولت خود را برای دو سال بعدی بیمه کند. کسانی که به دنبال تخریب دولت هستند، باید بدانند با آسیب دیدن روحانی کلیت نظام آسیب خواهد دید. در شرایط کنونی نمی‌توان آسیب وارده بر دولت را جدا از نظام دانست. بی‌شک هر گزندی که به دولت روحانی وارد شود، دیگر بخش‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی هم در امان نخواهند ماند. در شرایط فعلی تمامی ارکان نظام باید هماهنگ شده و با استفاده از تمام امکانات و توانایی‌هایی که در اختیار هر بخش از نظام وجود دارد برنامه‌ای برای برون رفت از بحران کنونی بجویند. در این صورت تهدیدهای وارد شده بر نظام بی‌اثر خواهد شد. وحدت و همدلی بین تمامی ارکان نظام واجب است.

ارزیابی شما از انتخابات آینده مجلس چگونه است؟

در حال حاضر بسیاری از نمایندگان مجلس کفایت و شایستگی حضور در مجلس و نمایندگی مردم را ندارند. بسیاری از این نمایندگان در نتیجه فضای غیر رقابتی وارد مجلس شده‌اند. تمام امتیاز این افراد این است که در گذشته فعالیت سیاسی نداشته‌اند. در واقع هیچ دیکته‌ای ننوشته‌اند که غلط داشته باشد. اشخاص گمنامی در این دوره وارد مجلس شدند. در این بین حتی ممکن است افرادی قابل معامله باشند و به راحتی یا خود را بفروشند و یا به طرف دیگر متمایل شوند؛ افرادی که ممکن است شجاعت کافی نداشته باشند و با کوچک‌ترین تهدیدی از مواضع خود عقب نشینی کنند یا تغییر موضع دهند. وجود نمایندگان ضعیف در مجلس است که وضعیت کشور را بحرانی کرده است. مجلس که قانون نظارت به قانون را وضع کرده، هم در این رهگذر ایفای نقش کرده است. دولت باید این لایحه را به مجلس ببرد ولی تعلل می‌کند. مجلس نیاز به افراد شجاعی داردکه بتوانند کشور را اداره کنند.

گزارش خطا