خواسته اصلی ترامپ در رابطه با ایران چیست؟

مذاکرات مساله‌ای است که در آن دادوستد شکل می‌گیرد. با توجه به موقعیت و نقش بی‌بدیل ایران در منطقه حتما آمریکایی‌ها نیز آمادگی دارند که امتیازات قابل توجهی را روی میز بگذارند. مناقشه و دعوا با مذاکره و بحث دو امر متفاوت است. طبیعی است که کشورهای دیگر نمی‌توانند شرایط آمریکا را در منطقه داشته باشند و جایگزین شوند.

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور طی اظهاراتی گفت: «در سفر قبلی روحانی به نیویورک برای مجمع عمومی سازمان ملل، ترامپ ۸بار درخواست گفت‌وگو و ملاقات با رئیس‌جمهور را از تیم ایرانی مطرح کرده بود که با مخالفت مسئولان کشورمان مواجه می‌شود.» برای بررسی اظهارات اخیر ترامپ و رئیس دفتر رئیس‌جمهور پیرامون روابط ایران و آمریکا «آرمان» با قاسم محبعلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

پس از اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه ایرانی‌ها برای مذاکره با آمریکا تماس خواهند گرفت، رئیس دفتر رئیس‌جمهور از درخواست ملاقات چندباره آمریکایی‌ها برای ملاقات با رئیس‌جمهور خبر داد. به نظر شما ادعای آمریکایی‌ها مبنی بر مذاکره با ایران بر چه اساسی است؟

خروج از برجام بخشی از سیاست آمریکا و ترامپ است که علاقه‌مند نیست مسائل خود را با کشورهای دیگر از طریق همکاری دسته‌جمعی یا سازمان‌های بین‌المللی دنبال کند. به همین خاطر با خروج از برجام مسائل خود با ایران را به دوگانه ایرانی-آمریکایی تبدیل کرد و برجام و سایر موضوعات دیگری چون مسائل منطقه‌ای یا حقوق بشر را به اختلافات ایران و آمریکا تبدیل کرد. طبیعتا چون نسبت به این مسائل انتقاداتی در اروپا و آمریکا وجود دارد ترامپ در وهله اول تلاش دارد بگوید که این مسائل از طریق مذاکره مستقیم و دوجانبه حل‌شدنی است. دقیقا مثل اتفاقی که در کره شمالی افتاد. در آنجا نیز تا پیش از ترامپ مذاکرات به صورت شش‌جانبه دنبال می‌شد، اما ترامپ با کنارگذاشتن جمع شش نفره به مذاکره مستقیم با کره شمالی پرداخت. حال ترامپ در مورد ایران نیز همین علاقه‌مندی را دارد که دوطرف بدون حضور دیگران پای میز مذاکره بنشینند و مسائل را با گفت‌وگو حل کنند. موضع ترامپ در مورد اروپا نیز همین است و در گفتار او پیداست که می‌خواهد با اروپایی‌ها نیز به طور تک‌تک به مذاکره بپردازد. از این جهت مشخص است که ترامپ در کل به دنبال مذاکرات دوجانبه است و قصد دارد با افزایش فشارها ایران را به پای میز مذاکره بکشاند. باید دانست که موضوعاتی از این قبیل می‌تواند با مسائل منطقه گره بخورد.

بسیاری از تحلیلگران آمریکایی معتقدند ترامپ شناختی از ایران و فرهنگ ایرانی ندارد و به همین دلیل چنین اظهارات قلدرمابانه‌ای دارد و می‌خواهد با استفاده از تحریم و زور ایران را به میز مذاکره بیاورد. تحلیل شما از این موضوع چیست؟

ترامپ شخصیت خاصی دارد؛ او سیاستمدار حرفه‌ای یا کسی که با استفاده از از پروسه‌های سیاسی به ریاست جمهوری رسیده باشد، نیست؛ بلکه شخصیت جنجالی اقتصادی بوده و با خصوصیات ذاتی خود صحبت می‌کند. البته این درست که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا است اما این کشور دارای استراتژی و برنامه‌های ویژه است. اینکه ترامپ خواسته‌های نظام سیاسی آمریکا را به نحو نامطلوب بیان می‌کند یک بحث است، اما مسائل ایران و آمریکا به وضعیتی رسیده که بازگشت به عقب عملا ممکن نیست و چه ترامپ باشد و چه شخص دیگری در جایی باید پایانی به این مسائل داده شود. حال آنگونه که اوباما دنبال می‌کرد به صورت گام‌به‌گام و مرحله‌به‌مرحله مثل مذاکره درباره برجام و سپس سایر مسائل دیگر یا اینکه ترامپ که می‌گوید گفت‌وگوی همه‌جانبه و یکباره فی‌مابین موضوعاتی که میان ایران و آمریکا است. طبیعی است که هر مناقشه‌ای در جهان نهایتا باید به راه‌حل برسد. ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که شرایط تغییر کند. البته پس از بحران نیز نهایتا گفت‌و‌گو خواهد بود، اما هزینه‌های گفت‌وگو بالا می‌رود.

همگرایی اروپایی‌ها با ایران و تقابل آنها با آمریکا چه میزان بر این موضوع تاثیرگذار خواهد بود؟

مسلما موضع‌گیری اروپایی‌ها در مقابل اروپا موجب تقویت موضع ایران خواهد شد و پایداری و استقامت ایران را افزایش خواهد داد، اما مشکل روابط ایران و آمریکا را حل نمی‌کند. اروپایی‌ها قادر نیستند مناقشاتی که بین ایران و آمریکا وجود دارد را حل و فصل کنند، همانگونه که چینی‌ها یا کره‌ای‌ها حاضر نشدند مناقشات میان آمریکا و کره شمالی را حل و فصل کنند. موضوعاتی که مربوط به امنیت و صلح است مثل برجام و مسائل منطقه‌ای موضوعاتی است که به هر حال یک پای آن آمریکا است و کشورهای دیگر چه اروپایی‌ها و چه روسیه قادر به حل و فصل آنها نیستند. اروپایی‌ها می‌توانند دو موضع را اتخاذ کنند؛ نخست اینکه میان ایران و آمریکا نقش میانجی را ایفا کنند، یا اینکه تسهیل‌کننده مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا باشند. البته به‌نظر می‌رسد که ترامپ علاقه‌مند به میانجی‌گری اروپایی‌ها نیست و حداکثر می‌خواهد به حدی به ایران فشار بیاورد که به مذاکرات بپیوندد.

خروج آمریکا از برجام این مساله را به جهان ثابت کرد که آنها عهدشکنی کرده‌اند و ایران همچنان به توافق پایبند است؛ جو جهانی نیز همین مساله را تایید می‌کند. به نظر شما با این رویه آمریکایی‌ها نباید موضع خود را تغییر دهند و از موضعی پایین‌تر سخن بگویند؟

ایران در منطقه با مسائلی رو‌به‌روست که کمک می‌کند آمریکایی‌ها بتوانند از این طریق استفاده کرده و اعمال فشار کنند. آنچه میان اروپا و ایران مشترک است مساله حفظ برجام است که منافع ایران و اروپا را تامین می‌کند، اما مسائل دیگری نیز وجود دارد که اروپایی‌ها در آنها با آمریکا اشتراک نظر دارند. از طرف دیگر اروپایی‌ها که می‌بینند آمریکا درصدد است مذاکرات را به دوگانه ایرانی-آمریکایی تبدیل کند نیازی نمی‌بینند جز حفظ برجام به سایر مسائل بپردازند.

گزارش خطا