دو سپر ایران در برابر تحریم‌ها

برنامه ترامپ برای تشکیل ائتلاف علیه ایران با شکست مواجه خواهد شد. نشریه فارن پالیسی در تحلیلی ضمن اشاره به این موضوع افزود: «نه تنها متحدان اروپایی واشنگتن با تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای ایران و بازگرداندن تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند؛ بلکه روسیه و چین اجازه نخواهند داد تا ایران بار دیگر منزوی شود. در حقیقت مسکو و پکن نخستین مقصد تماس‌های محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران برای اطمینان از تداوم اجرای برجام حتی پس از خروج آمریکا از آن بود که نشان‌دهنده ادامه نگرش ایران به روسیه و چین به‌عنوان نوعی سپر در برابر نااطمینانی به غرب است.»

به گزارش روزنامه «دنیای اقتصاد»، دولت ترامپ در راستای بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران که پیش‌تر با امضای برجام در سال ۲۰۱۵ برداشته شده بود حرکت می‌کند این اقدام با هدف ائتلاف‌سازی بین‌المللی در جهت اعمال فشار حداکثری برای تغییر رفتار ایران در منطقه انجام می‌شود. دولت کنونی ایالات‌متحده تصور می‌کند در صورتی که فشار حداکثری را بر رژیم ایران اعمال کند می‌تواند به یک توافق جامع‌تر با ایران برسد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 که منجر به سرنگونی رژیم شاه شد ابرقدرت‌های جهان تلاش کردند تا این کشور را در عرصه بین‌المللی منزوی کنند. آمریکا با قطع روابط خود با ایران به لحن ضد آمریکایی و بحران گروگان‌گیری سفارت آمریکا واکنش نشان داد. واشنگتن به همراه متحدان سنتی خود تلاش کرد تا ایران را مهار کند. اندکی بعد ایالات‌متحده و اروپا که زمانی از نزدیک‌ترین متحدان ایران محسوب می‌شدند روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را با آن متوقف کردند. در واکنش به این وضعیت ایران به سمت کشو‌رهایی رفت که تا این حد مواضع خصمانه علیه تغییر رژیم در این کشور اتخاذ نکرده بودند.

در دهه‌های پس از انقلاب ۱۹۷۹ ایران روابط سیاسی اقتصادی و نظامی خود با مسکو و پکن را تحکیم بخشید. در جریان جنگ ایران و عراق چین نقش بسیار حیاتی برای حمایت تسلیحاتی از ایران ایفا کرد. چین تنها کشوری بود که برای ایران تسلیحات نظامی را فراهم می‌ساخت. زمانی که جنگ با عراق خاتمه یافت چین نقش محوری در تلاش برای بازسازی ایران به‌ویژه در پروژه‌های زیرساختی و نیز تامین کالاهای مصرفی ایفا کرد. روسیه نیز به سهم خود در اواخر دهه ۹۰ میلادی توسعه بنادر و زیرساخت‌های ریلی را با ایران آغاز کرد. از همه مهم‌تر با توجه به قطع همکاری همه طرف‌های غربی که در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای ایران پیش از انقلاب حضور داشتند مسکو نفوذ خود را در این بخش تقویت کرد.

از این رو روسیه و چین پس از افشای فعالیت‌های هسته‌ای ایران جزو معدود کشورهایی بودند که نسبت به اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ابراز بی‌میلی کردند. این دو کشور از انزوای ایران استفاده کردند تا جای پای خود را در این کشور محکم کنند، ایران نیز از این روابط استفاده کرد تا اثر تحریم‌ها را کم‌رنگ کند. تهران همچنین امیدوار بود تا روابط مستحکم سیاسی را با چین و روسیه ایجاد کند تا غرب برای تحریم دوباره ایران به یک مانع محکم برخورد کند. این گزارش در ادامه مدعی می‌شود که البته همکاری با این دو کشور برای تهران بدون چالش نبوده است. نگرش ایران آن بود که روسیه و چین انجام برخی از پروژه‌های کلیدی در ایران مانند ساخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر که مدت ۱۹ سال به طول انجامید و نیز ساخت مترو در تهران که نخستین خط آن پنج سال پس از امضای توافق به بهره‌برداری رسید را عمدا به تاخیر انداخته‌اند.

با فرا رسیدن سال ۲۰۱۲ و افزایش اشتیاق ایران برای گشودن درهای اقتصاد و نیز ارتباط با غرب این کشور به میز مذاکرات بازگشت. ایرانی‌ها قصد داشتند تا وضعیت کشورشان را در عرصه بین‌المللی عادی کنند تا به بازارهای جهانی دسترسی داشته باشند، کالاهای با کیفیت‌تر از تامین‌کنندگان اروپایی دریافت کنند و روابط جامع‌تری داشته باشند. اما از دیدگاه ایران تاریخ به اثبات رسانده است که ایران نمی‌تواند به غرب تکیه کند، از این رو این کشور به توسعه و تعمیق روابط خود با روسیه و چین ادامه داد. طی سال‌های اخیر روسیه با توجه به مشارکت در ساخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر و فروش قطعات هواپیمایی نقش مهمی را در توسعه صنایع هوافضا و هسته‌ای ایران ایفا کرده است. همچنین روسیه در حال حمایت بیشتری از نیروهای ایران به‌ویژه در مقابله با نیروهای مخالف بشار اسد در سوریه است.

از سوی دیگر وابستگی چین به انرژی‌های فسیلی مانند نفت و طرح «یک جاده-یک کمربند» کشور ایران را به شریک جذاب برای پکن تبدیل کرده است. چین به مشارکت در ساخت‌و‌ساز پروژه‌های زیرساختی ایران مانند پروژه‌های برق، سد، شرکت‌های تولید سیمان، عمرانی، کشتی‌سازی و فرودگاه ادامه داده است. به‌علاوه همکاری‌های دفاعی از جمله تجارت فناوری و تسلیحات و همچنین رزمایش‌های مشترک نظامی به حوزه قابل‌توجه رابطه ایران با روسیه و چین تبدیل شده است. توافق هسته‌ای ایران ادامه طرح‌های همکاری میان چین، روسیه و ایران را آسان‌تر می‌کند اگرچه از بین رفتن این توافق به منزله یک فاجعه برای این دو کشور محسوب نمی‌شود. روسیه و چین سابقه طولانی حضور در بازار ایران را دارند و می‌دانند چگونه آن را کنترل کنند. دو طرف به‌دنبال راه‌های مجزا ساختن بانک‌های خود از تحریم‌های آمریکا هستند.

گزارش خطا