سرنوشت قرار موقت ديوان لاهه چه مى شود؟

دکتر مهدی ذاکریان در سازندگى نوشت: دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت خود برای صدور قرار تامین موقت را احراز کرده و قرار تامین موقت را برعلیه تحریمها و اقدامات آمریکا در اهم زمينه ها صادر کرد. دستور موقت الزامی و غیرقابل اعتراض است و تا صدور رای نهایی توسط دیوان طرفین نمی‌توانند از آن تخلف کنند. نکته قابل توجه این است که قرار تامین به شورای امنیت سازمان ملل متحد رونوشت می‌شود تا کشورهای دیگر نیز ملزم به رعایت آن باشند اما رای نهایی دیوان به شورای امنیت رونوشت نخواهد شد و از این نظر، قرار تامین موقت صادر شده از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است كه فورا به شورا اعلام مي شود.

یکی از دستاوردهای بزرگ حقوقی و دیپلماتیک این موضع دیوان این است که برای دیوان محرز شده است که عمل و اقدامات آمریکا در ٨ مه نادرست بوده و در مجامع بین‌المللی و جامعه جهانی، آمریکا باید این رفتار و اقدامات خود را متوقف کند. در این مدت آمریکا نه تنها خود بر این موضع غلط عمل می‌کرد بلکه دیگر کشورها را نیز تشویق و تهدید می‌کرد که بر مشی او گام بردارند اما تصمیم روز گذشته دیوان نشان داد که این اقدامات نامشروع بوده و باید متوقف شود. امروز دست آمریکا زیر ساتور شورای امنیت است چراکه هریک از اعضای دائم یا غیردائم این شورا می‌توانند در صورت عدم تمکین آمریکا از این قرار، پرونده این کشور در شورا را به خواست ايران باز کرده و به جریان بیاندازند. از این نظر، کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد مدیون ایران هستند چراکه برای تامین منافع خود اگر با مشکل فشار آمریکا روبرو شوند می‌توانند بر اساس این قرار تامین دیوان که به وسیله شکایت ایران صادر شده است، آمریکا را در شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت فشار بگذارند. ایران باید به سرعت وارد مذاکره و لابی با کشورهای عضو شورای امنیت شود و فشار سياسي را برای بازگشت آمریکا به قطعنامه 2231 و لغو تحریم‌ها، از این طریق افزایش دهد. امری که در این میان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و از چشم حقوقدانان آمریکایی و ایرانی غافل ماند اما وکلای فرانسوی و بریتانیایی ایران در دیوان آن را متوجه شده بودند این بود که به منابع حقوق بین الملل و بند ١ ماده ٣٨ اساسنامه که پیش از این کنوانسیون‌ها، عرف، دکترین، اصول حقوقی مورد پذیرش جامعه جهانی و رویه بوده، منبع جدیدی نیز اضافه شده است و آن شرایط و اوضاع و احوال جهانی است.

آمریکا بر سر همین مساله در دیوان به ایران باخت. درعهدنامه مودت 1955 ذکر شده است که طرفین در صورت بروز مشکل باید ابتدا به مذاکره پرداخته و سپس به دیوان مراجعه کنند و آمریکایی‌ها نیز بر همین اساس در این فکر بودند که چون ایران مذاکره نکرده است، بنابراین به راحتی می‌توانند در دیوان با تکیه بر این موضوع و همچنین نقض این عهدنامه توسط ایران در گذشته، رای دیوان را به نفع خود تغییر دهند اما از این نکته غافل بودند كه هم بدين شكل صلاحيت ديوان را تاييد مي كنند و هم يادداشت هاي ديپلماتيك ايران به سفارت سوييس حافظ منافع ايران را بي پاسخ گذاشته بودند.

تصمیم آمریکا، نقض عهدنامه مودت بود و به دلیل اینکه تحریم‌های این کشور باعث نوعی فاصله ایجاد کردن یک ملت از حق طبيعي زندگي معمولي و اقدامات امريكا در مغايرت با آن بوده و ضمنا شرایط جهانی پذيراي ارزش هاي حاكمانه و يكجانبه گرايانه امريكا نبوده است باعث شد تا با تاثير قضات از منبع جدید حقوق بین‌الملل، این اقدامات تحريمي در زمره همان تغییر شرایط جهانی قرار گرفته و قضات دیوان با اتفاق آرا، قرار تامین موقت را مبتني بر نقض عهدنامه مودت صادر کنند. رايي كه با اجماع بوده و این به معنای آن است که قاضی آمریکایی ديوان نیز رای بر ضد آمریکا داده است. اگر ایران با همین فرایند تا زمان صدور رای نهایی، که یک سال و نیم الی دوسال طول خواهد کشید، ادامه دهد آمریکایی‌ها به زودی به برجام و یا یک توافقی شبیه به آن که امتیازات بیشتری را برای ایران خواهد داشت بازخواهند گشت.

گزارش خطا