کودتای خاموش آمریکا علیه پسر سلمان

سه منبع نزدیک به خاندان سلطنت در عربستان می‌گویند در بحبوحه اعتراضاتی که بر سر قتل خاشقجی شکل گرفته است، گروهی از اعضای خاندان سعودی در تلاش هستند تا مانع جانشینی محمد بن‌سلمان به‌جای پدرش به‌عنوان پادشاه بعدی عربستان شوند.

به گزارش دنیای اقتصاد، این منابع می‌گویند ده‌ها نفر از شاهزادگان و پسرعموها از دیگر شاخه‌های خاندان سعودی خواستار تغییر در خط جانشینی هستند؛ اما تا زمانی که ملک‌سلمان زنده است نمی‌توانند کاری از پیش ببرند. این شاهزادگان معتقدند که بعید است پادشاه موضعی مخالف علیه فرزند خود بگیرد. رویترز در گزارشی اختصاصی در ۲۰ نوامبر نوشت که این دسته از شاهزادگان ناراضی درحال بحث با دیگر اعضای خاندان سعودی هستند که پس از درگذشت ملک‌سلمان، شاهزاده احمد بن عبدالعزیز، ۷۶ ساله که برادر جوان‌تر و تنی پادشاه است به تاج و تخت برسد. یکی از منابع سعودی می‌گوید شاهزاده احمد تنها برادر تنی و بازمانده پادشاه است که از حمایت اعضای خاندان سلطنت، تشکیلات امنیتی و برخی قدرت‌های غربی برخوردار است.

این درحالی است که نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم «بن هوبارد» و «کارلوتاگال» در ۱۹ نوامبر نوشت که ملک‌سلمان روز دوشنبه ۲۸ آبان در کنار فرزندش ایستاد و در اولین اظهارنظری که طی یک ماه پس از مرگ خاشقجی انجام داد، هیچ اشاره‌ای به اعتراضات بین‌المللی نسبت به این قتل نکرد. سخنرانی پادشاه درحالی بدون توجه به اعتراضات بین‌المللی برگزار شد که آلمان هم تحریم‌هایی علیه ۱۸ نفر از مظنونان سعودی که در این ماجرا دست داشتند، وضع کرد. «هوبارد- گال» می‌افزایند بررسی دقیق وضعیت محمد ۳۳ ساله نشان می‌دهد که گمانه‌زنی‌هایی در برخی کشورها مطرح شده که ممکن است او کنار زده شود؛ اما در کشوری مانند عربستان تنها پادشاه است که از قدرت چنین کاری برخوردار است که او هم بعید است پشت فرزند را خالی کند. پادشاه ۸۲ ساله در نشست شورای بیعت با یک طفره روی آشکار نوک پیکان را به سوی ایران نشانه رفت و از جامعه بین‌المللی خواست تا برنامه هسته‌ای ایران را زیر نظر بگیرند. پادشاه در بخشی از سخنانش اشاره‌ای کوتاه داشت به ماجرای خاشقجی و افزود: «ما تایید می‌کنیم که این کشور هرگز از قوانین الله بدون لحظه‌ای تعلل غفلت نخواهد کرد.»

در هر حال، رویترز در ادامه گزارش خود می‌افزاید: شاهزاده احمد پس از مدتی زندگی در خارج به ریاض بازگشت. او چندی پیش زمانی که گروهی از معترضان به جنگ یمن در لندن در برابر منزل او شعار می‌دادند، به میان آنها رفت و گفت باید حساب آل‌سعود را از سلمان پادشاه عربستان و محمد بن‌سلمان جدا کنند. او گفته بود از پادشاه و فرزندش می‌توان انتقاد کرد. این شاهزاده ۷۲ ساله، (که از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۲ معاون وزیر کشور عربستان سعودی و برای مدت کوتاهی هم وزیر کشور شد) که از فرزندان ملک عبدالعزیز بنیان‌گذار سعودی و ملکه «حصه» دختر «احمد سدیری» است، پیش از این به یک مرد فراموش‌شده در میان خاندان سلطنتی سعودی تبدیل شده بود.

احمد سی‌ویکمین پسر ابن سعود است. منابع سعودی می‌گویند کسانی که با محمد بن‌سلمان مخالف هستند، به‌صورت پنهانی گرد احمد بن‌عزیز جمع شده‌اند. او یکی از سه عضو شورای بیعت بود که در سال ۲۰۱۷ مخالف ولایتعهدی محمد بن‌سلمان بود. رویترز می‌نویسد: «نه شاهزاده احمد و نه دیگر مقام‌های سعودی برای اظهارنظر در مورد بحث جانشینی در عربستان در دسترس نبودند تا به پرسش‌های رویترز پاسخ گویند. خاندان سعودی متشکل از صدها شاهزاده است. بر خلاف پادشاهی‌های اروپا که به‌صورت خودکار جانشینی از پدر به بزرگ‌ترین فرزند منتقل می‌شود؛ اما در عربستان سنت‌های موجود در این پادشاهی است که دیکته می‌کند که پادشاه و اعضای ارشد خانواده از شاخه‌های دیگر کسی را که واجد صلاحیت و وارث تاج و تخت است، برگزینند.»

رویترز به نقل از منابع سعودی که اطلاعات دست اولی از مسائل جانشینی دارند می‌نویسد: «مقام‌های ارشد آمریکا در هفته‌های اخیر به مشاوران سعودی گفته‌اند که از شاهزاده احمد بن عبدالعزیز به‌عنوان «جانشین بالقوه» پادشاه حمایت می‌کنند. این منابع سعودی گفتند که این اطمینان وجود دارد که شاهزاده احمد هیچ تغییری در اصلاحات اجتماعی و اقتصادی انجام شده از سوی بن‌سلمان به عمل نخواهد آورد، قراردادهای موجود مربوط به خریدهای نظامی را دست نخواهد زد و وحدت در خاندان آل‌سعود را بر خواهد گرداند.

احمد بن‌عبدالعزیز که دارای تجربیات کاری سطح بالا است، شخصیتی محبوب در میان خانواده سلطنتی به‌شمار می‌آید و یک «همدردی» با وی به‌دلیل قربانی شدنش در رقابت طوایف هم در زمان ملک عبدالله و هم در دوره ملک‌سلمان که به‌دنبال انتقال سلطنت به پسرانشان بودند، وجود دارد. احمد بن‌عبدالعزیز پس از به قدرت رسیدن ملک‌سلمان، خود را ولیعهد مشروع و قانونی عربستان می‌دانست و از همین روی با محمد بن‌نایف‌ که در ابتدا ولیعهدی به او داده شد و محمد بن‌سلمان جانشین ولیعهد شده بود، بیعت نکرده بود.

مقام‌های ارشد آمریکایی می‌گویند که کاخ سفید هیچ عجله‌ای ندارد که میان خود با ولیعهد فعلی فاصله بگذارد هر چند پس از انتشار گزارش سیا در مورد قتل خاشقجی فشارهایی از سوی قانون‌گذاران و سیا برای برخورد با عربستان وجود داشت. رویترز می‌افزاید: «اما این وضعیت در صورتی تغییر می‌کند که ترامپ گزارشی دقیق در مورد قتل از سوی جامعه اطلاعاتی دریافت کند.» مقام‌های آمریکایی همچنین گفتند که کاخ سفید این را امری ارزشمند می‌داند که پادشاه در سخنرانی اخیر روز دوشنبه خود در شورای بیعت در کنار ولیعهد ایستاد و هیچ اشاره روشنی به قتل خاشقجی نکرد مگر تحسین دادستان عربستان. ترامپ گفته بود که طی دوشنبه و سه شنبه (۲۸و ۲۹ آبان) گزارش‌های کاملی در مورد قتل خاشقجی دریافت خواهد کرد. رویترز به نقل از «منابع سعودی» و «مقام‌های آمریکایی» می‌افزاید: مقام‌های آمریکایی به‌دلیل نقش ولیعهد در قتل خاشقجی از او نگران نیستند بلکه نگرانی آنها از این است که او به وزارت دفاع دستور داده که تسلیحاتی از روسیه خریداری کند. از جمله این تسلیحات S-۴۰۰‌های روسی است. این گزارش می‌افزاید ولیعهد درحالی مبارزه با فساد را در کشورش آغاز کرد که خود مبادرت به خرید قایقی ۵۰۰ میلیون دلاری کرده و تعدادی از تابلوهای نقاشی لئوناردو داوینچی را هم خرید. با این حال، در دوران محمد، کلیت خاندان آل‌سعود هم تضعیف شد.

برخی منابع موثق در خاندان سعودی به رویترز می‌گویند بسیاری از شاهزادگان ارشد معتقدند که تغییر در خط جانشینی «هیچ مقاومتی را در تشکیلات امنیتی- اطلاعاتی بر نخواهد انگیخت.»

چنین است که مطرح شدن نام احمد بن‌عبدالعزیز می‌تواند به نوعی پایان ملک‌سلمان هم باشد. این «پایان» دومینووار است: پایان بن‌سلمان می‌تواند پایان ملک‌سلمان هم باشد و طرح نام احمد پایان این دو. دیپلمات‌ها به رویترز می‌گویند که ایالات‌متحده در این میان (نحوه انتقال قدرت احتمالی) نقش مهمی خواهد داشت.

گزارش خطا