بازتعریف سیاست‏ های منطقه ‏ای عربستان

صباح زنگنه

سازندگى: ملک سلمان، پادشاه عربستان تغییرات گسترده‏ای را در کابینه این کشور اعمال کرده است. این تغییرات نشان‌دهنده شکست سیاست ‏های پیشین پادشاه عربستان در عرصه ‏های داخلی، منطقه ‏ای و فرامنطقه ‏ای است. از همین‌رو ملک سلمان، پادشاه عربستان چهره‏ای اقتصادی چون ابراهیم العساف را به عنوان وزیر خارجه جدید عربستان برگزید و زمینه را برای بازگشت او به قدرت فراهم کرد تا بدین ترتیب بتواند از تجربه‏های سیاسی برای ترمیم آثار و نتایج سیاست‏های نادرست پیشین استفاده کند. با این حال مسأله قابل‌تامل این است که بازگشت فرزندان شاهزادگان پیشین و بازتعریف سیاست‏های منطقه‏ای در دو عرصه داخلی و منطقه ‏ای می‏تواند تاثیرات مثبتی برجای بگذارد.

نکته دیگری نیز که باید مورد توجه قرار داد، ازسرگیری فعالیت شورای امور سیاسی و امنیتی به رهبری محمد بن‌سلمان، ولیعهد ماجراجوی عربستان است، چهره‏ای که به دلیل ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی هدف انتقادهای جدی بین‌المللی قرار گرفت. با توجه به اینکه سیاست‏های اصلی و استراتژیک عربستان در این شورا اتخاذ می‏شود، از همین‌رو ریاست محمد بن‌سلمان بر این نهاد اندکی صورت‌مسأله را پیچیده می‏کند.

هرچند شواهد نشان می‏دهد که جایگاه محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان در قیاس با گذشته تضعیف شده است. به همین دلیل بسیاری از ناظران -فارغ از تغییراتی که در کابینه رخ داده است- بر این باورند که تغییر کارگزاران دستگاه‏های حکومتی به تنهایی نمی‏تواند زمینه را برای ترمیم سیاست‏های نادرست ریاض فراهم کند. عربستان باید به اصولی چون اصل احترام به کشورهای همسایه و حق تعیین سرنوشت ملت‏ها توسط خودشان و همزیستی مسالمت‌آمیز باور داشته باشد. یکی از چالش‏های جدی ریاض، رابطه با ایران است، ایران در روابط دیپلماتیک دو بازیگر عملکردی منفی نداشته است، با این حال ریاض تصویری خیالی و منفی از جمهوری اسلامی ترسیم کرده است و به نظر می‏رسد حداقل در کوتاه‌مدت حاضر نیست این تصویر را تغییر داده و بر مبنای داده ‏های واقع‌گرایانه برای بهبود روابط با تهران گامی بردارد. این در حالی است که موانع منطقه ‏ای که از ترمیم روابط ریاض و تهران جلوگیری می‏کرد، در حال برطرف شدن است.

به عنوان نمونه جنگ در یمن خاتمه یافته است و همان‌گونه که جمهوری اسلامی خواست، طرفین درگیر با تکیه بر رویکرد مذاکره یمنی-یمنی در تلاش برای کاهش تنش‏ها هستند. از سوی دیگر برخلاف خواست عربستان پایه‏ های حکومت و ریاست بشار اسد، رئیس‏ جمهوری سوریه تقویت شده است، امارات مهم‌ترین متحد ریاض قصد دارد سفارتش در این کشور را بازگشایی کند، سایر کشورهای عربی نیز خود را برای بازتعریف روابطشان با دمشق آماده می‏کنند. در مجموع می‏توان گفت که تغییرات اعمال‌شده در کابینه ریاض می‏تواند پیام روشن ریاض به داخل و خارج این کشور محسوب شود.

در عرصه داخلی ملک سلمان در تلاش است با بازگشت شاهزادگان پیشین به میدان سیاست و پیوستن آنها به ساختار حکومتی، زمینه را برای همگرایی بیشتر فراهم کند. پادشاه عربستان در عرصه منطقه‏ای نیز تلاش دارد تا به‌نوعی به نتایج منفی سیاست‏های پیشین ریاض در منطقه پایان دهد. در این میان حقیقتی که نباید آن را نادیده گرفت، تعاملات میان آمریکا و عربستان است. ریاض متحد سنتی ایالات متحده محسوب می‏شد، با این حال سیاست ‏های ماجراجویانه اخیر ریاض موجب شده بود اعتبار آمریکا به عنوان متحد اصلی این کشور نیز تحت‌تاثیر قرار بگیرد. دونالد ترامپ با خاندان سلمان روابطی محرمانه و شخصی دارد، با این حال این رابطه نمی‏تواند موجب شود واشنگتن در برابر نتایج مخرب سیاست‏های ریاض، چشم‌هایش را ببندد و سکوت اختیار کند. از همین‌رو اعمال تغییرات و بازتعریف سیاست‏های منطقه‏ ای و فرامنطقه ‏ای، حداقل برای خشنودی واشنگتن لازم و ضروری بود.

مخاطبان گرامی : به شما عزیزان پيشنهاد مى كنيم "مطالب پیشنهادی" زير را هم مطالعه كنيد:

گزارش خطا