چهار مانع ایجاد «ناتوی عربی»

ایجاد یک ائتلاف عربی علیه ایران مستلزم حل‌وفصل بسیاری از مسائل و چالش‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی میان این کشورها خواهد بود. هم اکنون وجود اختلاف بین عربستان و قطر، ناتوانی در جهت یکپارچه‌سازی نیروهای نظامی اعراب، فقدان هرگونه ساختار فرماندهی نظامی متحد و این حقیقت که همه شرکای عرب آمریکا، تهدید ایران را به اندازه واشنگتن جدی نمی‌دانند، چهار عامل مهمی هستند که از دید نیویورک‌تایمز ایجاد یک ناتوی عربی را غیرممکن می‌کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، از سوی دیگر باید این موضوع را موردتوجه قرار داد که در میان مقامات آمریکایی نیز اختلافاتی در راستای هماهنگ‌سازی سیاست کاخ‌سفید در برابر ایران وجود دارد که فرمان ترامپ برای خروج دو هزار نیروی آمریکایی از سوریه برخلاف‌نظر مشاورانش نمونه‌ای از این اختلاف‌ها است.

روزنامه نیویورک‌تایمز در مطلبی با پرداختن به مهم‌ترین عوامل ناکارآمدی سیاست آمریکا برای ایجاد ائتلاف نظامی عربی علیه ایران نوشت: مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا در یک هفته توفانی به هشت کشور خاورمیانه سفر کرده است. پیام اصلی این سفرها را می‌توان در این اظهار‌نظرش که در قاهره انجام شد، لمس کرد. وی در قاهره گفت: «ضرورت دارد تا با ایران و کمپین‌های تروریستی آن به‌عنوان مهم‌ترین تهدید برای خاورمیانه مقابله کرد.» هدف او از سفرهای متعدد به پایتخت‌های کشورهای منطقه‌ و انجام دیدارهای مختلف با پادشاهان، شاهزادگان و روسای‌جمهوری، آن است تا کشورهای عربی را متقاعد سازد که برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه و گروه‌های نظامی مورد حمایت ایران با یکدیگر همکاری کنند. اما با به پایان رسیدن سفر پمپئو به منطقه مشخص نیست که آیا او در راستای عملی کردن هدفش به پیشرفت‌های ملموسی دست یافته باشد. اکنون موانع بسیار سختی در مسیر ایجاد چنین ائتلافی میان کشورهای عربی وجود دارد.

به گفته کارشناسان، در مقام عمل برای کشورهای عربی بسیار دشوار خواهد بود تا با یکدیگر همکاری نزدیکی را در زمینه سیاست‌های ضدایرانی شکل دهند، چراکه پیچیدگی روابط میان طرف‌ها گسترده است. گروه‌های تحت نفوذ ایران که پمپئو مایل به مقابله با آنها است از طیف‌های گوناگونی هستند و در برابر یک راه‌حل تک‌بعدی مقاومت خواهند کرد. برای مثال حزب‌الله در لبنان یک جریان سیاسی کلیدی است، گروه‌های حاضر در سوریه نیز جدا از یکدیگر عمل می‌کنند. از سویی گروه‌های تحت نفوذ تهران حضور پررنگی در منطقه نفت‌خیز جنوب عراق دارند.

مقامات آمریکایی نیز خود مشکلات مهمی برای هماهنگ‌سازی سیاست خود در برابر ایران جدا از تحریم‌هایی که ترامپ علیه ایران بازگردانده است، دارند. ترامپ برخلاف میل همه مشاوران ارشد امنیت‌ملی خود ماه گذشته تصمیم گرفت تا حدود دو هزار نفر از سربازان آمریکایی را از مناطق شرقی سوریه خارج کند که هرگونه اهرم آمریکا برای محدود کردن نفوذ تهران در سوریه و گروه‌های تحت حمایتش را از بین می‌برد. درحالی‌که پمپئو همین خواسته را از شرکای عرب خود در سرتاسر منطقه طلب می‌کند. پمپئو همچنین توضیحی در مورد اینکه این کشورها چگونه باید با ایران مقابله کنند به آنها نداد. او گفت: «ایران به‌دنبال سلطه بر پنچ پایتخت منطقه است. تلاش ما بر آن استوار است تا اطمینان یابیم که مردم ایران بر پایتخت خود مسلط شده و به یک کشور عادی بدل شوند.»

در مجموع پیام پمپئو در بین کشورهای مسلمان اهل سنت به درستی درک شد: ایران، یک تهدید جدی برای منطقه است. وزیر خارجه اردن در نشست خبری مشترک با همتای آمریکایی خود گفت: «ما همه با سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران در منطقه مشکلاتی داریم. همه کشورهای عرب و فکر می‌کنم آمریکا خواستار روابط سالم براساس اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها و احترام به حق حاکمیت آنها هستند.»

پمپئو در قاهره تاکید کرد که مصر، عمان، کویت و اردن در به‌عقب راندن نفوذ ایران در منطقه نقش مهمی ایفا کرده‌اند. بحرین نیز در حال تلاش برای مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی ایران در دریاها است. پمپئو اگرچه هنوز به کشورهای عربی پیشنهاد نداده است که نیروهای خود را برای مبارزه با گروه‌های شبه نظامی به خارج از مناطق جنگی اعزام کنند، با این حال او این گزینه را روی میز قرار داده است که آمریکا در راستای ایجاد یک ائتلاف نظامی عربی به این کشورها کمک کند تا پس از خروج آمریکا از سوریه، نیروهای خود را به شمال شرقی این کشور اعزام کنند.

در هر صورت اعزام نیروهای نظامی همان‌طور که در یمن به اثبات رسید برای مقابله با ایران موثر نخواهد بود. از ۲۰۱۵ عربستان‌سعودی که از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات نظامی در جهان به‌شمار می‌آید نتوانسته است تا حوثی‌های یمن، فقیرترین کشور عربی که تحت حمایت ایران هستند را شکست دهد. این جنگ موجب بروز یکی از بدترین بحران‌های انسانی شده است.

ایجاد یک ائتلاف عربی علیه ایران مستلزم حل‌وفصل بسیاری از مسائل و چالش‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی میان این کشورها خواهد بود. هم اکنون وجود اختلاف بین عربستان و قطر، ناتوانی درجهت یکپارچه‌سازی نیروهای نظامی اعراب، فقدان هرگونه ساختار فرماندهی نظامی متحد و این حقیقت که همه شرکای عرب آمریکا تهدید ایران را به اندازه واشنگتن جدی نمی‌دانند از عوامل مهمی هستند که ایجاد یک ناتوی عربی را غیرممکن می‌کنند.

نمی‌توان از کشورهای عربی کوچکی ‌مانند اردن با منابع محدود انتظار داشت تا در اتحاد نظامی علیه ایران شرکت کند. می‌توان گفت که بسیاری از کشورهای عربی نظر منفی نسبت به ایران دارند، اما این دلیل کافی نیست که آنها را مجاب سازد تا در یک ائتلاف نظامی علیه ایران شرکت کنند. از این رو به‌نظر می‌رسد که این ایده در هیچ کشوری به استثنای عربستان‌سعودی حمایت نمی‌شود. اکنون عربستان و امارات رهبری کمپین ضد ایرانی در منطقه را عهده‌دار هستند که در راس آن نیز محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان قرار دارد. بسیاری از این کشورها ایران را دشمن خود می‌دانند، با این حال کشورهایی نظیر مصر و اردن به‌دلیل آنکه تهدید مستقیمی از جانب ایران احساس نمی‌کنند مایل نخواهند بود تا ریسک مقابله با تهران را به‌جان بخرند. کشورهای عربی کوچک در حاشیه خلیج(فارس) نیز ‌مانند کویت، بحرین و عمان همچنان دارای روابط دیپلماتیک و تجاری با ایران هستند و بعید است که به تقابل نظامی علیه ایران ملحق شوند.

عراق نیز که کشوری با اکثریت شیعه است و با توجه به مرز مشترک طولانی با ایران، روابط عمیق سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با این کشور دارد. آمریکا تلاش می‌کند تا روابط تجاری عراق با ایران متوقف شود و همچنین از کشورهایی همچون عربستان نیز خواسته است تا همکاری اقتصادی خود با بغداد را توسعه دهند. با این حال عراق میلی به قطع این روابط با ایران نشان نداده است. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق در همین باره می‌گوید: «عراق بخشی از سیستم تحریمی آمریکا یا سیستم حمله به کشورهای دیگر نیست.»

یک مشاور امنیت‌ملی پیشین عراق نیز معتقد است پمپئو زمانی که به خاورمیانه می‌آید «دید واقع‌بینانه‌ای» به موضوعات ندارد. به اعتقاد وی اکنون منطقه دارای مشکلات بسیار فراوانی است اما مقامات آمریکایی نسبت به ایران وسواس دارند. او تاکید می‌کند عراق که تاکنون درگیر چند جنگ بوده است هیچ میلی به پیوستن به یک جنگ دیگر ندارد.

نبیل فهمی، وزیر امورخارجه پیشین مصر می‌گوید: «کشورهای عربی به زمان بیشتری نیاز دارند تا توانایی‌های نظامی خود را ارتقا دهند و زمینه‌های لازم برای ایجاد مکانیزم‌های همکاری نظامی با یکدیگر را طراحی و اجرا کنند.» وی ادامه داد: «ابتدا باید ظرفیت سیاسی و نظامی به‌طور تدریجی افزایش یابد و در همین زمان حمایت‌های لازم را از دوستان خود دریافت کنید.»

مخاطبان گرامی : به شما عزیزان پيشنهاد مى كنيم "مطالب پیشنهادی" زير را هم مطالعه كنيد:

گزارش خطا