ماجراى كودتاى سرهنگ محمودخان پولادین علیه رضاخان

سرهنگ محمودخان پولادین که بود و چگونه علیه رضاخان دست به کودتا زد؟

روزنامه ایران نوشت: چند ماه پس از تاجگذاری و آغاز سلطنت «رضاشاه پهلوی» در چهارم اردیبهشت ۱۳۰۵ در شهریور همان سال، حکومت توانست تعدادی از افسران بلندپایه ارتش و گروهی غیرنظامی را به جرم تلاش برای سرنگونی حکومت نوپای پهلوی و قتل شخص اول مملکت دستگیر و کودتایی را کشف و خنثی کند. ریاست این گروه برعهده «سرهنگ محمودخان پولادین» بود.

محمود پولادین متولد سال ۱۲۶۴ فرزند سرهنگ حسن خان کفری، افسر قزاقخانه و از مهاجرین قفقازی بود. او پس از انجام تحصیلات ابتدایی وارد مدرسه قزاقخانه شد اما قبل از پایان تحصیلات، به‌علت گرایش به جنبش مشروطیت، مانند پدر و برادرش از مدرسه نظامی اخراج و به صف مشروطه خواهان پیوست. با استقرار دولت مشروطه، با درجه سلطانی وارد نظمیه شد و به ریاست اداره نظمیه قزوین درآمد. پس از یکسال خدمت، وارد مدرسه افسری ژاندارمری شد و با درجه سلطانی به ژاندارمری دولتی انتقال و به فرماندهی یکی از گروهان‌های ژاندارمری اصفهان منصوب شد. پس از این به حکومت نظامی کرمانشاه منصوب و در پی اختلاف نظر با محمدتقی پسیان، به موصل عراق تبعید و پس از پایان جنگ جهانی اول در سال ۱۲۹۷ و اعلام عفو عمومی، با درجه ماژوری (سرگردی) به فرماندهی گردان ژاندارمری قزوین منصوب شد.

با کودتای سوم اسفند سال ۱۲۹۹ و پس از سقوط کابینه سیدضیاءالدین طباطبایی در خرداد ۱۳۰۰ عملیات سرکوب شورشیان در سراسر کشور شدت گرفت. پولادین در این ایام به فرماندهی فوج ژاندارمری شرفخانه، سپس با درجه سرهنگ دومی فرمانده فوج ژاندارمری آذربایجان برگزیده شد. با تغییر در تشکیلات نظامی در اواخر سال ۱۳۰۰ و ادغام قزاقخانه و ژاندارمری، پولادین به قشون انتقال و ریاست ستاد لشکر غرب و حاکم نظامی بروجرد و خرم‌آباد به او واگذار شد.

در سال ۱۳۰۳ به عضویت کمیسیون نشان جنگی سپه درآمد. پس از ارتقا به درجه سرهنگ تمامی و اخذ نشان فرمانده فوج گارد نمره ۱ پیاده پهلوی، در تاریخ ۲۵ دی سال ۱۳۰۴ رضا شاه پهلوی نظر به استعداد و لیاقتی که سرهنگ پولادین فرمانده فوج گارد پهلوی از خود نشان داد، ایشان را به موجب فرمانی به سمت آجودانی مخصوص خود منصوب کرد و بدین ترتیب پولادین هرچه بیشتر به رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ و نخست‌وزیر بعدی نزدیک شد و پس از تاجگذاری رضاشاه به سمت آجودان مخصوص شاه منصوب شد.

مدت کوتاهی پس از تاجگذاری رضاشاه و بنابر دلایل و اهدافی که هنوز بر پژوهشگران آشکار نشده است، سرهنگ محمودخان پولادین با همدستی تعدادی از درجه داران و برخی افراد غیرنظامی، دست به کودتایی نافرجام علیه رضاشاه می‌زند. یکی از این افراد غیرنظامی که در طراحی کودتا با پولادین همکاری داشت، «ساموئل هایم یا حییم» نماینده یهودیان ایران در مجلس پنجم بوده است. از سوابق "هایم" آگاهی صحیحی در دست نیست و اطلاعاتی که در منابع تاریخی درباره وی موجود است بسیار مغشوش و گمراه‌کننده است. برخی منابع، وی را جاسوس بریتانیا و برخی دیگر وی را عامل شوروی می‌دانند. واقعیت این است که هنوز از انگیزه همکاری‌هایم با افسران دخیل در طرح ترور رضاشاه چیز زیادی هویدا نیست. حتی برخی دیگر از منابع تاریخی از توطئه ای که در انجمن کلیمیان ایران علیه هایم در جریان بوده سخن می‌گویند و به طور تلویحی درگیری و سپس گرفتاری وی را در ماجرای کودتا برضد رضاشاه را توطئه‌ای طراحی شده از طرف این انجمن برای حذف‌هایم می‌دانند.

سه روز قبل از اجرای کودتا، یکی از اعضای گروه به نام «آقامیر قفقازی» طرح ترور را نزد شخص رضاشاه افشا می‌کند. بلافاصله با دستور شاه، سرهنگ پولادین و دیگر همدستان وی در ۱۵ شهریور ۱۳۰۶ دستگیر می‌شوند. به غیر از هایم که غیرنظامی بود، بقیه افسران در دادگاه نظامی وزارت جنگ محاکمه و در تاریخ ۲۳ بهمن ماه سال ۱۳۰۶ حکم آنها بدین شرح صادر می‌شود: سرهنگ محمودخان پولادین به جرم خیانت به وطن و سوءقصد به شخص اول مملکت به اعدام محکوم گردید.

یاور احمدخان همایون به ۱۵ سال حبس، نایب سرهنگ نصرالله خان کلهر به ۷ سال حبس و یاور روح‌الله خان مشکین قلم نیز به ۵ سال حبس محکوم می‌شوند. یک روز بعد از صدور و ابلاغ حکم دادگاه نظامی، سرهنگ محمودخان پولادین شب ۲۴ بهمن ۱۳۰۶ در محل پادگان باغشاه به جوخه اعدام سپرده شد. هایم نیز در ابتدا به ۵ سال حبس محکوم شد اما به دلایل ناشناخته در ۲۳ آذر سال ۱۳۱۰ اعدام شد.

گزارش خطا