ماسوله یک شهر معاصر نیست

ماسوله بخش تاریخی از یک شهر معاصر نیست بلکه کلیت آن تاریخی فرهنگی است.

به گزارش ایسنا، ماسوله مکانی منحصر بفرد است نه تنها به خاطر برخورداری از معماری ویژه و طبیعت بسیار بدیعی که دارد، ماسوله منحصر بفرد است زیرا از جمله مجتمع‌های زیستی است که با استفاده استادانه از موقعیت جغرافیایی و مصالح بومی، فضایی را پدید آورده است که سالیان طولانی در اوج شکوفایی زندگی کرد و همچنان در ماندگاری اصرار می‌ورزد.

ماسوله منحصر بفرد است زیرا وسیله نقلیه موتوری به طور طبیعی به داخل آن راه ندارد، زیرا بخش تاریخی از یک شهر معاصر نیست بلکه کلیت آن تاریخی فرهنگی است.

حدود 800 تا هزار سال پیش مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به دلائل نامعلومی به منطقه ماسوله کوچ کردند. این مردمان هم از شرق کشور(خراسان) و هم از غرب کشور(کردستان و آذربایجان) آمدند. برخی از مردمان محلی نیز از منطقه‌ای به نام کهنه ماسوله واقع در 6 کیلومتری شمال غرب این شهر همراه این افراد شدند.

وجود گورستان و قبرهای بی شمار داخل بافت و حاشیه شهر موید قدمت زیاد این بافت تاریخی است.

طی کاوش‌های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه‌هایی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده است که دقیق ترین مستندات قابل توجه تاریخی است.

دامنه‌های شمالی کوه‌های تالش که منطقه‌ای پوشیده از جنگل‌های انبوه و یا کم تراکم است دارای رودخانه‌هایی پر آب و کوهستانی است که همه آنها به دریای خزر می‌رسند، شهر تاریخی ماسوله در جوار یکی از این رودخانه‌های پر آب که به نام همین شهر نیز (ماسوله رودخان) معروف است شکل گرفته است.

جنگل‌های منطقه پوشیده از درختان راش، آزاد، بلوط، توسکا و زبان گنجشک است که البته درختان آزاد و بلوط آن در گذشته بسیار بیشتر بوده است. اقلیم منطقه ماسوله در تابستان معتدل و مرطوب و در زمستان سرد و مرطوب محسوب می‌شود.

دمای متوسط سالیانه حدود 12 درجه سانتی گراد و متوسط رطوبت نسبی، میزان بارندگی و بارش برف سالیانه نیز به ترتیب 87 درصد و حدود 700 میلی متر و 800 میلی‌متر است و سالیانه بیش از 35 روز به صورت یخبندان و بیش از 100 روز با مه غلیظ سپری می‌گردد. در مجموع اقلیم مطبوع منطقه و محیط طبیعی دلپذیر در چهار فصل سال از شاخصه‌های مهم زیست محیطی ماسوله هستند.

واحدهای ساختمانی تشکیل دهنده بافت تاریخی شهر ماسوله مشتمل بر بیش از 350 خانه مسکونی هستند که شاخص ترین ویژگی آنها همجواری آنهاست. این همجواری به گونه‌ای در نظر گرفته شده که باعث می‌شود تمام خانه‌ها زنجیروار و به هم پیوسته در امتداد خطوط توپوگرافی زمین قرار داشته باشند.

هر واحد مسکونی نیز بین یک تا چهار طبقه دارد. بیش از 70 درصد آنها به صورت دو طبقه احداث شده‌اند، به طور معمول پایین ترین طبقه غیرمسکونی بوده و کاربرد آنها چون انبار و طویله بوده است. راهروی ورودی خانه نیز در این طبقه واقع است. طبقات فوقانی نیز همه شامل فضاهای مسکونی بوده‌اند. طبقه پایین از مصالح سنگی و طبقات فوقانی از خشت بنا می شده است. این معماری به گونه سازگار با شرایط اقلیمی، توپوگرافیکی و اجتماعی فضاهای داخلی تقریباً یکسانی را شامل می شده‌اند.

این فضاها عبارتند از اتاق اصلی، اتاق زمستانی، راهرو ورودی، فضای راه پله، انبار و دستشویی، کوچکترین خانه نمونه با مساحتی حدود 60 مترمربع در دو طبقه تمامی فضاهای فوق را شامل می‌شده و تفاوت آن با بزرگترین خانه نمونه که حدود 300 مترمربع بوده تنها در تعداد فضاها و وجود بالکن(تالار) است.

در هر حالت آفتاب گیری ساختمان، هدایت سریع آب باران جاری شده بر بام، همجواری دقیق و متناسب با ساختمان‌های طرفین و چگونگی ارتباط با شارع عام مهمترین معیارهای طرح یک خانه بوده است.

شکل پلکانی و مطبق شهر که در امتداد شیب کوه رو به جنوب و در طول خطوط توپوگرافی زمین کشیده است، پاسخگویی فعالیت های روزمره شهر ماسوله است. این شکل شامل چهار محله اصلی است که همه آنها حول بازاری چهار سطح که به منزله قلب شهر است جمع شده‌اند و این امر گویای این حقیقت است که کالبد بازار و حیات اقتصادی بازار اصلی ترین معیار در شکل گیری کل شهر بوده است. محلات اصلی چهارگانه در حال حاضر حدود 350 خانه مسکونی را در خود جای داده‌اند.

در گذشته‌ای نه چندان دور تعداد این خانه‌ها به بیش از 600 واحد می‌رسیده است. بازار شهر نیز که مشتمل است بر حدود 120 باب مغازه چهار سطح ارتفاعی مختلف شکل گرفته و اصلی ترین معابر شهری مستقیماً به آن راه دارند. معابر شهری ماسوله به گونه‌ای هستند که امکان تردد وسائل نقلیه موتوری در آنها به هیچ وجه وجود ندارد.

یکی از نقاط تاریخی منطقه ماسوله، سایت تاریخی کهنه ماسوله است. این سایت در 6 کیلومتری شمال غربی شهر ماسوله و در ارتفاع 1800 متری از سطح دریا واقع شده است.

کهنه ماسوله بر روی تپه‌ای به وسعت تقریبی 0.8 هکتار قرار دارد و آثار پایه دیوارهای بناهای سنگی بر روی آن قابل مشاهده است. طی کاوش های انجام شده سال‌های گذشته مشخص شده که این دیوارها متعلق به خانه‌ها و اتاق‌هایی بوده که کوره‌های ذوب آهن و فلزات دیگر در آنها وجود داشته است. در این اتاق‌ها آثاری از ظروف سفالی و ابزار فلزی متعلق به قرون پنجم و ششم هجری قمری بدست آمده است.

به نظر می رسد به دلایل نامشخص مردمان ساکن در این بناها این محل را ترک کرده و به تدریج در محل فعلی شهر ماسوله سکنی گزیده اند.

گزارش خطا