هاشمی به روحانی چه گفت؟

روزنامه اعتماد نوشت:

همان روز عكس هاي خندان هاشمي رفسنجاني و حسن روحاني كنار يكديگر و در مجلس خبرگان رهبري روي صفحه نخست روزنامه ها منتشر شده بود. هاشمي دومين روز نشست خبرگان را در كاخ مرمر مي گذراند و قرار بود كه خبرگان پس از نشست غيرعلني روز دوم خود به ديدار او بيايند. 

پيش از آنها، نوبت گفت وگوي ما با مردي بود كه نقش برجسته يي در همه بحران هاي جمهوري اسلامي داشته است: هاشمي را روزگاري «مرد عبور از بحران» مي خواندند و وقتي از او درباره اين بحران هشت ساله پرسيديم، چند بار از جزييات طفره رفت و گفت كه نمي خواهد «چوب به مرده بزند» اما مگر مي شود به همين آساني از اين هشت سال و به ويژه چهار سال نفسگير دوم يك دولت خرابكار و نامشروع گذشت. براي همين وقتي هاشمي انگيزه هايش را از ورود به انتخابات 84 مي گويد، مسير گفت وگوي ما ناگزير به نقد دولت احمدي نژاد هم مي رسد: «روندي كه با دوران بازسازي و سازندگي آغاز شد، روند تكاملي بود كه تا سال 84 ادامه داشت و اگر همان گونه ادامه مي يافت، به ويژه در زماني كه نفت گران شد و پول زيادي به دست آورديم، خيلي خوب مي شد. اگر اين هشت سال، دست يك دولت توانا و عاقل بود، پيشرفت كشور حالت جهشي داشت. در مجمع تشخيص مصلحت همه مقدمات را فراهم كرده بوديم. به دستور رهبري اصل 44 را تفسير كرده بوديم. خصوصي سازي را در سياست هاي كلي تصويب كرده بوديم. برنامه چهارم كه دولت خاتمي به مجلس داده بود، برنامه خوبي بود و بر اساس چشم انداز و اصل 44 تدوين شده بود. مي توانستيم همان روش را ادامه دهيم اما اينها به جاي اينكه كارهاي ضروري كشور و خلاها را پر كنند، به طرف كارهاي پوپوليستي خاص رفتند. سياست خارجي خيلي معيوب بود. در سياست داخلي مديريت خوبي نداشتيم. همه چيز دست به دست هم داد و اوضاع به اينجا رسيد». رييس مجمع تشخيص مصلحت همه اين اوضاع را ريشه گرفته از «انحرافي» مي داند كه در سال 84آغاز شد. همان زمان، مانند خيلي وقت ها هاشمي درست پيش بيني مي كرد، از همان روزهاي ابتدايي مي دانست اين گروهي كه كشور را به دست گرفته، چه قرار است كه بر سر ايران بياورد و امروز سند آن پيش بيني را دارد: «همين قدر بدانيد كه پيش از انتخابات 88 اعضاي كميسيون تحقيق مجلس خبرگان كه شخصيت هاي بزرگي در جامعه هستند، به دفتر من آمدند تا بفهمند كه چرا من با آقاي احمدي نژاد مخالفت مي كنم. دو ساعت و نيم مشكلات احمدي نژاد را براي آنها توضيح دادم. گذشته و آينده اش را گفتم. يكي از علماي بزرگ كه در آن جلسه حضور داشت، به تازگي گفته اند: سخنان آقاي هاشمي در آن جلسه را امروز طابق النعل بالنعل مي بينيم. متن آن گفت وگو هم آماده انتشار است و نوار آن در دبيرخانه خبرگان موجود است ولي نمي خواهم در اين شرايط منتشر كنم كه بگويند «افتاده را پاي مي زنند.»

    وقتي از هاشمي مي خواهيم كه يك نمونه را بسان مشتي از خروار بياورد، ماجراي خصوصي سازي ها و به ويژه فروختن مخابرات به «ثمن بخس به يك نهاد نظامي» را الگويي از بلايي كه بر سر كشور رفته، مي داند: «امكانات اساسي را از دست دولت گرفتند و به نهادهايي دادند كه نه نظارت پذير هستند و نه حساب پس مي دهند. معلوم نيست چگونه گرفتند. قرار بود در بورس بگيرند كه رفتند در مذاكره گرفتند. مگر مخابرات جاي كوچكي بود؟! روزي كه مي خواستند مخابرات را بفروشند، دكتر معتمدي و رفقايش پيش از جلسه مجمع پيش من آمدند و گفتند: اگر مي خواهند ؟هزار ميليارد تومان به اينها بدهند، ما ؟هزار ميليارد مي خريم. آقاي غرضي كه بهتر از اينها مي شناخت، پيغام داد كه ؟هزار ميليارد مي ارزد. در سراسر كشور سرمايه هاي زيادي وجود دارد كه اگر فقط امكانات بلااستفاده و ضايعاتش را بفروشند، مي توانند قسط ها را بدهند». هنگامي كه بخشي از زيان هاي دولت پيشين را برمي شمارد، براي آنكه پاياني دهد به پرسش هاي ما در اين باره، بخش انتهايي حرف هايش را مانند يك سياستمدار حرفه يي اين گونه جمع بندي مي كند: «البته ما از اين پيچ عبور كرديم» و با اين حرف هاشمي مي رويم سراغ ديگر پرسش هايي كه از او داريم: مهم ترين چالش جمهوري اسلامي پس از جنگ، سياست خارجي ماجراجويانه دوران گذشته است، مي گويد كه با ادامه روال پيشين به مرحله «نفت در برابر غذا مي رسيديم». هاشمي كه از ابتداي انقلاب ماجراجويي هاي مختلف ديپلماتيك و سياسي و پيامدهاي آنها را به چشم خود ديده، براي نشان دادن ميزان تاثير تحريم ها ادامه مي دهد: «چنين تحريم هايي عليه كشوري نديدم. جز در آفريقاي جنوبي كه وقتي تحريم شد، دولتش را كه قوي بود، ساقط كردند. عراق هم نمونه ديگري بود كه به نفت در برابر غذا رسيد، مي خواستند تحريم ها عليه ما را نيز بيشتر كنند و همه راه ها را ببندند» و اكنون هاشمي مي تواند خيالي آسوده تر باشد چه، خودش تاكيد دارد: «فعلااز آن خطر گذشتيم. ادامه كار به مذاكرات بستگي دارد. اگر طرف هاي ما حسن نيت داشته باشند و حقيقتا بخواهند ما به طرف تسليحات هسته يي نرويم، مشكلي پيش نمي آيد». روشن است كه رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام، به شدت هوادار تداوم اين گفت وگوهاست و از اين بابت دولت روحاني را تمجيد مي كند: «اگر بتوانيم از مذاكرات بدون دادن امتيازات بيجا، حق خود را بگيريم و مقررات بين المللي را دو طرفه رعايت كنيم، خطر مي گذرد. ما كه مي خواهيم قوانين بين المللي را مراعات كنيم اما اگر دشمنان ما خواستند با همان خصومت حرف بزنند، كار مشكل مي شود ولي اگر احساس كنند ايران مي خواهد در يك مسير قانوني حركت كند و حسن نيت هم داشته باشند، همه مسائل حل مي شود». از او مي پرسيم كه «وقتي صحنه دست دادن محمد جواد ظريف با جان كري را تماشا كرد، آيا حسرت دست ندادن وزيرخارجه دولتش را با وزير خارجه وقت امريكا نخورده است». هاشمي «حسرت» آن لحظه را نخورده اما حرف هايش نشان مي دهد كه از همان اواخر عمر بنيانگذار فقيد جمهوري اسلامي به دنبال حل مشكل ايران و امريكا بوده است: «هميشه جزو حرف هاي ما اين بود كه بايد مثل آغاز دولت پس از جنگ، اول شرايط بد سياست خارجي را درست كنيم. وقتي به دولت آمدم، سياست تنش زدايي را پيش گرفتم كه كاملاموفق بود... آقاي روحاني هم مي دانست كه بايد اين كار را حل كند كه پيش رفت. بعضي ها هم مي گفتند كه بايد خودمان در داخل مديريت كنيم ولي در دنياي كنوني نمي توان با قطع رابطه با ديگران كار كرد. مردم هم از دولت انتظار دارند با تدابير خاص مسائل كشور را پيش ببرد... تا اينجا بد پيش نرفته است...» و وقتي بحث مقايسه سياست خارجي دولت و دولت روحاني مي شود، يك جمله درباره علي اكبر ولايتي دارد كه با لبخند آن را ادا مي كند: «تيم كنوني ديپلماسي، شاگردان، معاونان و مديران ايشان بودند... خود آقاي ظريف هم همكار آقاي دكتر ولايتي بود.»

    از هاشمي مي خواهيم كه دولت روحاني را ارزيابي كند، او به ما گفته است كه «ديدگاه هاي روحاني نيازي به بحث نداشت چون سال ها روحاني همكار وي در سمت هاي مختلف بوده است». رييس مجمع تشخيص مصلحت، هر چند كه حاضر نمي شود به دولت روحاني «نمره» دهد و با گفتن اينكه «نمره دادن كار معلم هاست» از اين كار طفره مي رود اما «معدل دولت» را خوب مي داند. از تفاوت ها و شباهت هاي دولت هاشمي و دولت روحاني كه مي پرسيم، پاسخ مي دهد كه خودش پيش از انتخابات قول «حمايت از روحاني» را به او داد تا وي را مجاب به كانديداتوري كند. به اين ترتيب مي رسيم به بخش حساس انتخابات ؟و آن روز تلخ ردصلاحيت هاشمي. او داستان انتخابات را براي ما بازگو مي كند: «براي انتخابات هم اول در جلساتي بحث كرديم كه معمولاپس از جلسات مجمع تشخيص مصلحت برگزار مي كنيم. پنج، شش نفر از آقايان پس از جلسات مجمع تا ناهار مي مانند و با همه درباره مسائل مختلف كشور بحث مي كنيم. در آن جلسات اول به آقاي ناطق پيشنهاد كرديم كه نپذيرفت. بعد به آقاي روحاني گفتيم كه پذيرفت، منتها مشروط كرده بود كه رهبري مايل باشند. با رهبري ملاقات كردند و رهبري هم تشويق كردند كه بيايند. من هم قول حمايت داده بودم. ايشان بر آن اساس آمدند. بعد از آنكه بنابه ملاحظاتي كه گفتم، آمدم، ايشان مي خواست كناره گيري كند كه گفتم فعلابمانيد چون معلوم نيست چه حوادثي پيش مي آيد. من تا لحظات آخر تصميم نداشتم كه بيايم. حقيقتا بنا نداشتم كه بيايم. حتي در صحبت هايي هم كه با رهبري داشتم، به ايشان گفته بودم كه نمي آيم. اواخر ديدم انتخابات گرم نمي شود و فضاي سياسي كشور سرد است، مجموعه عوامل مرا مجاب كرد كه بايد بيايم. جمعه شب كه تصميم به آمدن گرفتم، تلاش كردم تا به رهبري بگويم، كه بالاخره در آخرين ساعات وقتي مطمئن شدم كه ايشان مخالفتي با آمدن من ندارند، از سرسختي هايي كه براي نيامدن داشتم، گذشتم. آن وقت هم به آقاي روحاني گفتم كه بالاخره يكي از ما مي مانيم. وقتي مي خواستند مرا رد صلاحيت كنند، آقاي روحاني گفت: در اين شرايط چه كار كنيم؟ گفتم: صبر كنيد. بعد كه مانع ايجاد كردند، ايشان مصمم شد و من هم قول حمايت صريح دادم كه چند روز بعد اعلام كردم». اين هاشمي بود كه پازل انتخابات را چيد. آن تكه هاي چيده شده از پيش را برداشت و تكه هايي كه خودش در نظر داشت را بر جايش نشاند. حالابايد شاد باشد، در كلامش اين شادي هويداست، از او كه دولت روحاني را دولت او مي دانند، درباره توصيه هايش به رييس جمهور مي پرسيم: «پس از انتخابات به ايشان گفتم، به وعده هايي كه به مردم داديد، وفادار باشيد چون اصل اسلامي و انساني و شرط اعتماد مردم است. مردم بايد احساس كنند كه مي خواهي به وعده ها عمل كني». حالاكه بيش از هفت ماه از اين توصيه گذشته، هاشمي درباره روحاني چگونه فكر مي كند: «الحمدالله تا به حال ايستاده است. هنوز نديدم كه از شعارهايش برگشته باشد.»

    وقت رو به پايان است و مسوولان روابط عمومي مجمع، مدام از ما مي خواهند كه گفت وگوي مان را به پايان ببريم. پرسش هاي ما اما تازه به جاهاي خوبش رسيده، به آن حاشيه هايي كه هاشمي كمتر درباره اش حرف مي زند، از آن نامه مشهور و ماجراهاي سال 88 تا شوراي فقها و البته شكايتي كه در سال 84 به خدا برد. هاشمي با اين كنايه كه «بگذاريد بپرسند، ما هرچه را خواستيم مي دهيم چاپ كنند»، بيشتر آنها را پاسخ داد كه متن كامل آن را در سالنامه اعتماد مي خوانيد.

    از حرف هايش تنها مي ماند اين جمله كه «من حرف هايم را در همان نماز جمعه 26 تير 88 گفتم» و «هنوز هم به آنها معتقدم». مرد بحران هاي جمهوري اسلامي كه اين حرف را براي چهار سال تمام تكرار كرد و هرگز نگفت : «پشيمان است»، حالاصريح تر هم شده است. ديگر وقت خداحافظي است، از كنجي ساكت و خرم كاخ مرمر بايد بازگرديم به دل شهري پرهياهو و هاشمي در بدرقه ما مي گويد كه «هرگز انصاف را از دست ندهيد، همه اينها، بعد جواب دارد».