کد خبر: ۹۱۳۵۸
تاریخ انتشار: ۳۱ فروردين ۱۳۹۸ - ۰۶:۵۰
تعداد نظرات: ۱ نظر

ماجرای قرارداد ۱۹۱۹

ایران دوره قاجار از یک منظر دوره امضا و تحمیل قراردادهای متعدد با کشورهای اروپایی بود. از جمله مهم‌ترین آنها، قرارداد ۱۹۱۹ میلادی، به شمار می‌رود.

روزنامه ایران نوشت: این قرارداد سیاسی، نظامی و بازرگانی یک سال قبل از کودتای «رضاخان» و به‌صورت محرمانه در کابینه «حسن وثوق‌الدوله» از طرف انگلیس به وسیله «لرد جورج ناتانیل کرزن» وزیر خارجه انگستان و «ژنرال سِر پِرسی سایکس» وزیر مختار انگلیس در ایران، بر کشور ما تحمیل شد.

سند مذکور چندین مؤلف داشت، ولی پدر فکری و نیروی پیشرانِ آن کرزن بود و مهم‌ترین مشغله ذهنی وی در تمامی عمر، حفظ هندوستان و از میان بردن قطعی هرگونه تهدید به‌شمار می‌رفت. این قرارداد نتیجه جنگ و تحولات جهانی بود. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه و پیروزی بلشویک‌ها نقش پررنگی در تنظیم و تحمیل آن داشت. انگلیس قهرمان اصلی جنگ جهانی در این زمان بخش اعظم خاورمیانه از جمله ایران را تحت نفوذ داشت و با انقلاب اکتبر روسیه و فروپاشی تزار و خروج آنها از شمال ایران، عرصه خالی شد و عوامل انگلیس طرح گسترده‌‌ای برای سلطه بر کل آسیا به اجرا گذاشت. قرارداد ۱۹۱۹ یکی از این برنامه‌ها بود.
«سر دنیس رایت» هدف رسمی قرارداد را «ترتیب و تدارک مساعدت بریتانیا به امر اعتلای پیشرفت و بهروزی ایران» دانسته است. هدف انگلیس از امضای این قرارداد این بود که در ایران حکومت مرکزی مقتدر با ارتش بزرگ برقرار شود و بدین‌وسیله ضمن حفظ تمایلات دوستانه با آن، بتواند منافع خود در هندوستان را حفظ نمایند. این قرارداد در ۹ اوت ۱۹۱۹/۱۸ مرداد ۱۲۸۸ در شش ماده به امضای طرفین رسید و بدون تصویب مجلس، آن را به اجرا گذاشتند.
متن قرارداد ‏
نظر به روابط محکمه دوستی و مودت که از سابق بین دولتین‏ ایران و انگلیس موجود بوده است و نظر به اعتقاد کامل به اینکه‏ مسلماً منافع مشترکه و اساسی هر دو دولت در آتیه تحکیم و تثبیت‏ این روابط را برای طرفین الزام می‌نماید و نظر به لزوم تهیه‏ وسایل ترقی و سعادت ایران بحد اعلی بین دولت ایران از یک‏ طرف و وزیر مختار اعلیحضرت پادشاه انگلستان به نمایندگی از دولت خود از طرف دیگر، مواد ذیل مقرر می‌شود:
۱- دولت انگلستان با قاطعیت هر چه تمام‌تر تعهداتی را که مکرراً در سابق برای احترام مطلق استقلال و تمامیت ایران کرده است، تکرار می‌کند.
۲- دولت انگلستان خدمات هر عده مستشار متخصص را که برای لزوم استخدام آنها در ادارات مختلفه بین دولتین توافق حاصل شود به خرج دولت ایران تهیه خواهد کرد.
۳- دولت انگلیس به خرج دولت ایران صاحب‌منصبان، ذخایر و مهمات جدید را برای تشکیل قوه متحدالشکل که دولت ایران ایجاد آن را برای حفظ نظم در دامنه سرحدات در نظر دارد، تهیه خواهد کرد.
۴- برای تهیه وسایل نقدی لازم به جهت اصلاحات مذکور در ماده دو و سه این قرارداد، دولت انگلیس حاضر است یک قرض کافی برای دولت ایران تهیه یا ترتیب آن را دهد.
۵- دولت انگلستان با تصدیق کامل احتیاجات فوری دولت ایران به ترقی وسایل حمل‌ونقل که موجب تأمین و توسعه می‌باشد حاضر است با دولت ایران موافقت کرده و اقدامات مشترکه ایران و انگلیس راجع به تأمین حفظ راه‌آهن یا اقسام دیگر وسایل نقلیه تشویق کند.
۶- دولتین توافق می‌کنند در باب تعیین متخصصان برای تشکیل کمیته، که تعرفه گمرکی را مراجعه و تجدیدنظر کرده و با منافع حقه مملکت و تمهید و توسعه وسایل ترقی آن تطبیق نماید. طبق این موارد در نظام آینده ایران وزیران ایرانی در هر وزارتخانه‌ای که بودند مستشاری بالای سر خود دارند که از اوامر او نمی‌توانند سرپیچی کنند و در صورت بروز اختلاف میان وزیر و مستشار به نحوی یکی از آنها باید کنار برود.
آغازی بر پایان
این قرارداد کشور ایران را رسماً به مستعمره انگلیس بدل می‌کرد و کنترل سیاست و اقتصاد آن را به دست می‌گرفت. لذا انتشار خبر انعقاد قرارداد، که ایران را به لحاظ مالی و نظامی تحت کنترل انگلیس قرار می‌داد، با واکنش گسترده مردم و جریان‌های سیاسی کشور مواجه شد. مرحوم مدرس در مخالفت با قرارداد در مجلس شورای ملی به سخنرانی پرداخت. «محمد تقی بهار» در کتاب «تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران» می‌نویسد: «بعد از انتشار مواد قرارداد در جراید تحریکات شدیدی بر ضد وثوق شد و جمعی از دموکرات‌های ضد تشکیلی و آزادی‌خواهان که مرکزشان خانه سید حسن مدرس و امام جمعه خویی، شبنامه‌ها و مقالات شدیداللحنی علیه آن، صادر کردند.» مهدیقلی خان هدایت در مخالفت با امضای این قرارداد می‌گوید: «از بوی هریسه در تنور افتادیم.» مهدی فرخ رئیس اداره تحریرات، ۱۹۱۹ را قرارداد فروش ایران به انگلستان می‌خواند. در کنار مقالات روزنامه‌نگاران، شعرای آزادیخواه نیز چون «میرزاده عشقی»، «محمد فرخی یزدی»، «ایرج میرزا»، «ابوالقاسم عارف قزوینی» و بهار، اشعار تندی علیه قرارداد و وثوق‌الدوله می‌سرایند.
مخالفت مأموران خارجی از جمله سفیر فرانسه در ایران، شوروی، آمریکا و ایستادگی برخی از وزیران کابینه، در شکست قرارداد مؤثر بود. مخالفت خود انگلیسی‌ها ازجمله «لرد چلمسفورد» نایب‌السلطنه هندوستان با روند امضای آن، در تضعیف قرارداد سهیم بود.
سرانجام با فاش شدن مسأله رشوه‌خواری حسن وثوق و برخی دیگر، وثوق در فروردین ۱۲۹۹ مجبور به استعفا شد و به اروپا رفت. و به بیان ساده‌تر فرار کرد. بعد از وثوق، «حسن پیرنیا» ملقب به مشیرالدوله روی کار آمد و تا مشخص شدن وضعیت قطعی قرارداد و طرح در مجلس، آن را به حالت تعلیق درآورد. بنابراین مشیرالدوله هم حاضر به لغو قرارداد نبود. این در حالی بود که مخالفت‌ها و ناآرامی‌های داخلی و خارجی و وقوع شورش در گیلان، تبریز و… اجرای قرارداد را ناممکن کرد.
بعد از کودتای رضاخان، «سید ضیاالدین طباطبایی» در ۷ فروردین ۱۳۰۰ بیانیه‌ای درباره لزوم تغییر وضعیت داخلی و تجدیدنظر در سیاست خارجی و لغو قرارداد ایران و انگلستان صادر کرد:
«با مواعیدی که اینجانب در طی بیانیه اول خود دادم، وظیفه مقدس خویش می‌شمارم، قدم‌هایی را که برای اجرای نقشه‌های منظوره بر می‌دارم و هرگونه نتایجی که در پرتو هدایت برای نیل به آمال ملیه حاصل می‌گردد، به سمع عامه برسانم. اعّم از اینکه مجاهدات با موفقیت مقرون شود یا به واسطه ظهور موانع و اشکالات، نیل به مقصود تأخیر افتد. از آنجایی که من نسبت به اصول مشارکت ملی وفادار هستم و همواره این رویه را تعقیب خواهم کرد، لازم می‌دانم اقداماتی که برای سعادت ملت بعمل می‌آید، برای قضاوت به پیشگاه وی تقدیم دارم. اکنون مسرورم که در ایام شعف و شادمانی نوروز، می‌توانم فرح و انبساط عامه را از اعلام این قضیه افزون نمایم که پس از آنکه قرارداد را در بیانیه خود الغا نمودم و این تصمیم را در هیأت وزرا مذاکره و متفق‌الرأی تعقیب مقصود را همگی تصویب و متعاقب آن وزارت امور خارجه در طی مراسله رسمی، تصمیم دولت را به سفارت انگلیس ابلاغ نموده، موافقت دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان را در الغای قرارداد خواستار شده بود. اینک در نتیجه مذاکرات مبسوط و طولانی که در عرض چند هفته، برای انجام این مقصود جریان داشت، دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان سفارت خود مقیم تهران را مأمور نمودند که موافقت آنها را در الغای قرارداد، رسماً وزارت امور خارجه دولت علیه ایران ابلاغ نماید.
روح موافقی که از طرف دولت انگلستان در موضوع الغای قرارداد ابراز گشته، بار دیگر نیات حسنه و مودت دیرینه بریتانیای کبیر را ثابت می‌نماید. و من و هیأت من مخصوصاً از دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان، امتنان داریم که در همان حال که الغای قرارداد را قبول نموده‌اند و هیچگاه در احساسات مودت‌آمیز دولت ملیه تردیدی ننموده و با وجود الغای قرارداد، حاضر بودن خود را برای مساعدت به ایران تأکید و تکرار کرده‌اند. ملت و دولت ایران، این علامت و برهان مودت صمیمانه دولت انگلستان و حس احترامی که از طرف دولت معزی‌الیها نسبت به صالح و آمال ایران و سیاستی را که دولت کنونی برای تجدید تشکیلات و اصلاحات مملکتی خود اتخاذ نموده‌اند، ابراز داشته، از صمیم قلب تقدیر می‌نماید. بنابراین، این اقدام مهم سیاسی نه تنها رشته‌های دوستی را که ما بین دو ملت موجود است، ضعیف نمی‌نماید، بلکه برعکس نظر به‌احتراماتی که ملتین نسبت به احساسات یکدیگر می‌نمایند، رشته‌های مودت مستحکم‌تر می‌گردد. ضمناً وظیفه خود می‌دانم که در این موقع، به‌استحضار عامه برسانم، که در حصول این نتیجه درخشان، وزیر مختار محترم انگلستان و امضای سفارت معزی‌الیه به‌وسیله بیان و تشریح حقیقت وضعیت ایران، به دولت متبوعه خودشان و مساعدت خویش را به عمل آورده و وظیفه مأموریت حقیقی خود را که مبادرت از تحکیم مناسبات بین دولتین و ملتین ایران و انگلستان است، به طرز کمال، ایفا نموده‌اند. من ملت ایران را برای این موفقیت دوگانه، یعنی الغای قرارداد، با موافقت طرفین و در عین حال تحکیم روابط دوستانه، با همسایه عظیم‌الشأن تاریخی خود که نیات حسنه وی همواره برای ما گرانبها بوده است، تبریک می‌گویم.»
سیدضیاء البته خود می‌دانست که الغای قرارداد سناریویی برای اغفال بلشویک‌ها و ناراضیان داخلی است و راهی برای تأسیس حکومت مرکزی مقتدر. از طرفی انگلیسی‌ها از مدت‌ها پیش درصدد بودند نیروهای خود را از ایران خارج کنند و این موضوع ربطی به ابتکار عمل سیدضیا نداشت.

مخاطبان گرامی : به شما عزیزان پيشنهاد مى كنيم "مطالب پیشنهادی" زير را هم مطالعه كنيد:
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۲:۵۲ - ۱۳۹۸/۰۱/۳۱
0
0
صد رحمت به قرارداد 1919
برجام که از این خفت بارتره
نظر شما
قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.
* کد کپچا:
captcha

قیمت طلای ۱۸ عیار، سکه و طلا امروز جمعه ۱۳ تیر ۱۴۰۴ + جدول

ترامپ: لازم باشد، شخصاً با طرف ایرانی دیدار می‌کنم

برنامه‌ریزی آمریکا برای مذاکره با ایران

تصویر واضح از موشکی که به تجریش اصابت کرد + مشخصات (عکس)

همدستی دوباره اردوغان و علی‌اف علیه ایران

هم سرمربی پرسپولیس مشخص شد هم اولین خرید مدنظر او!

پروزه بازگشت ستاره محبوب هواداران استقلال کلید خورد

شب و روز نهم ماه محرم متعلق به کیست و چرا؟

موضع تازه ایران برای از سرگیری مذاکرات

با خوردن این میوه افسرده نمی‌شوید

عهدنامه مودت میان ایران و آمریکا از انعقاد تا لغو آن: دوستیِ که دشمن شد!

عراقچی: ایران همچنان به معاهده عدم اشاعه و توافقنامه پادمان پایبند است

عضو مجلس خبرگان: دولت و رئیس‌جمهور آمریکا، به عنوان کافر حربی تعریف می‌شوند و مال و جان آن‌ها برای ما مباح است

چگونه تعریق در تابستان را کاهش دهیم؟ راهکارهای تغذیه‌ای و کاربردی مؤثر

دیدار سه جانبه تاج، درویش و زنوزی برای بخشش محرومیت 4 ماهه بیرانوند؛ شرط پرسپولیس بازگشت این ستاره است!

استایل و چهره بهنوش طباطبایی در یک رویداد هنری (عکس)

با چند منطقه فرازمینی در کشور آشنا شوید (+تصاویر)

آهنگ جدید محسن چاوشی به نام ساعت دیواری (ویدئو)

ساخت ساختمان ۱۰ طبقه در ۲۸ ساعت در چین (ویدئو)

حضور چکامه چمن ماه در اکران «عزیز» پس از بازگشت از ترکیه و شبکه جم (ویدئو)

فراخوان گادپوری تهرانپارس را قفل کرد ! (ویدئو)

خلاصه بازی دورتموند 2 - 3 بارسلونا: با گزارش عادل فردوسی پور (ویدئو)

خلاصه بازی آتالانتا 2 - 3 رئال مادرید (ویدئو)

خلاصه بازی پرسپولیس 2 - ملوان 1 : جذاب و سرنوشت ساز! (ویدئو)

خلاصه بازی فولاد 0 - استقلال 2 ؛ سوپرگل جدید از آبی پوشان! (ویدئو)

خلاصه بازی پرسپولیس 0 - 1 نساجی؛ شکست در نزدیکی صدر! (ویدئو)

تغییر چهره شگفت انگیز آزاده مهدی زاده ، ژوزفین قهوه تلخ در کنار جواد عزتی (عکس)

خلاصه بازی آرسنال 2 - 0 منچستر یونایتد (ویدئو)

خلاصه بازی نیوکاسل 3 - 3 لیورپول؛ پرگل و دیدنی! (ویدئو)

نوحه دشنه بر لب تشنه - حسین فخری ؛ خنجر بر تار حنجر / مداحی ماندگار (ویدئو)

خلاصه بازی دورتموند 1-1 بایرن مونیخ با گزارش عادل فردوسی پور (فیلم)

خلاصه بازی لاس پالماس 2 - 1 بارسلونا (ویدئو)

خلاصه بازی منچستر یونایتد 3 - 2 بودا (فیلم)

نماهنگ نحن حزب الله (فیلم)

کنایه احسان علیخانی به نعیمه نظام دوست سوژه شد (ویدئو)

هنرنمایی گلوریا هاردی با ترومپت‌ در «جوکر ۲»! (فیلم)

خلاصه بازی الریان 1 - پرسپولیس 1 (فیلم)

خلاصه بازی النصر 3 - 1 الغرافه: رونالدو دبل کرد (فیلم)

خلاصه بازی ساوتهمپتون ۲ - ۳ لیورپول ؛ یکه و تنها در صدر جدول! (ویدئو)

خلاصه بازی زیبای سلتاویگو 2 - 2 بارسلونا (فیلم)

خلاصه بازی منچستر سیتی 0 - 4 تاتنهام؛ جذاب! (فیلم)

خلاصه بازی اینتر میلان 5 - هلاس ورونا 0 ؛ تورام دبل کرد (فیلم)

تغییر چهره بازیگر «عشق ممنوع» و «فاطماگل» 14 سال بعد 14 سال در 40 سالگی (عکس)

فیلمی عجیب از گربه ماهیِ رزه دار درحالِ صحرانوردی در جستجوی آب! (ویدئو)

خلاصه بازی پرسپولیس 3 - مس سونگون 0 (فیلم) - 1 آذر

آهنگ نگرانتم ، میثم ابراهیمی (موزیک ویدئو) + متن شعر ترانه

خلاصه بازی ایران 3 - قرقیزستان 2 ؛ گل های طارمی، حردانی و آزمون (فیلم)

گوسفند عاشق نوشیدن چای را ببینید! (ویدئو)

ماهی روز قیامت برای دومین بار دیده شد (عکس)

آهنگ ای دریغا - محسن چاوشی (موزیک ویدئو)

خاطره خنده دار مونا کرمی در شام ایرانی از تبلیغات ماهواره‌ای (ویدئو)

حمله یک قلاده خرس به خودروها در جاده چالوس (ویدئو)

مداحی دهه فاطمیه عبدالرضا هلالی؛ ناحلة الجسم یعنی؟! (ویدئو)

خلاصه بازی رئال سوسیداد ۱-۰ بارسلونا (ویدئو)

خلاصه بازی چلسی 1- 1 آرسنال (ویدئو)

خلاصه بازی و گلهای رئال مادرید 4 - 0 اوساسونا (ویدئو)

مسابقه امیر علی اکبری، فایتر ایرانی مقابل مارکوس آلمِیدا، اسطوره برزیلی در MMA (ویدئو)

خلاصه بازی منچستر یونایتد 2 - 0 پائوک (ویدئو)

خلاصه بازی و گل های بارسلونا ۵ - ستاره سرخ بلگراد ۲ (ویدئو)

تصویری از شیخ نعیم قاسم، دبیرکل جدید حزب الله لبنان در حرم امام رضا (عکس)

خلاصه بازی رئال مادرید ۰ - بارسلونا ۴ (ویدئو) / طوفان در لالیگا

تیپ پائیزی و چهره شاد شبنم قربانی در 35 سالگی (عکس)

تصاویر پربازدید از بازیگر زن ترک و حجابش در ایران (عکس)

استقبال دختران روس از پزشکیان (عکس)

تصویر شگفت انگیز از فرود هواپیما در بیروت در میانه آتش حملات اسرائیل (عکس)

تغییر چهره آناهیتا درگاهی پس از جدایی (عکس)

حزب الله با پهپاد خانه نتانیاهو را هدف قرار داد (+عکس و ویدئو)

دوقلوهای جدید جایگزین سارا و نیکا در پایتخت شدند (عکس)

بنر اعتراضی جالب هواداران استقلال جلوی درب دفتر هلدینگ (عکس)

قاب بامزه و خوش آب و رنگ از بهنوش طباطبایی (عکس)

تغییر چهره قابل توجه پریناز ایزدیار در 38 سالگی (عکس)

تصویر پربیننده از زنان آتش نشان در تهران (عکس)

تیپ جالب المیرا دهقانی در پشت صحنه یک نمایش (عکس)

استایل و آرایش متفاوت هدی زین العابدین وایرال شد (عکس)

چهره جذاب بهنوش طباطبایی در ۴۳ سالگی (عکس)

واکنش پسر ناصرملک مطیعی به حمله کیهان؛ «دل تاریکتان پر از کینه است» (عکس)

فیگورهای زیبای انفرادی هادی چوپان در فینال مسترالمپیا ۲۰۲۴ (گزارش تصویری)

عینک عجیب و ۲۱۰ میلیون تومانی علی صادقی در جوکر سوژه شد (عکس)

لوگوی عجیب روی لباس پیشکسوت جنجالی؛ هم استقلال هم پرسپولیس ! (عکس)

تصاویر مسابقه مقدماتی هادی چوپان در مستر المپیا ۲۰۲۴ و نتیجه آن (عکس)

تصویر جذاب سحر دولتشاهی در روز تولدش (عکس)

رونمایی شهرزاد کمال‌زاده از استایل جذاب و جدیدش (عکس)

شوک به استقلال: ستاره با هواداران خداحافظی کرد (تصویر)

حذف تصویر رئیسی از اتاق وزیر خبرساز شد (عکس)

عاشقانه حدیثه تهرانی برای همسرش (عکس)

استایل متفاوت لیلا بلوکات در پشت صحنه تئاتر (عکس)

تیپ و چهره تازه ندا قاسمی، «شیرین سریال نون خ» (عکس)

سلفی بدون آرایش نجمه جودکی، مجری سابق صداوسیما (عکس)

تیپ و چهره متفاوت المیرا دهقانی روی صحنه تئاتر (تصاویر)

تیپ و چهره پاییزی نازنین بیاتی در ۳۴ سالگی (عکس)

پرطرفدارترین