خاتمی: در مرام اهل بیت(ع) «تحمیل» نبود اما «تحمل» بود

رییس بنیاد باران با بیان اینکه در مرام اهل بیت(ع) تحمیل نبود اما «تحمل» بود، گفت: خشونت زبانی و غیر زبانی در روش آنان نبود، به مخالف خود هم احترام می گذاشتند و به ضایع شدن حق آنها راضی نبودند.

نواندیش: رییس بنیاد باران با بیان اینکه در مرام اهل بیت(ع) تحمیل نبود اما «تحمل» بود، گفت: خشونت زبانی و غیر زبانی در روش آنان نبود، به مخالف خود هم احترام می گذاشتند و به ضایع شدن حق آنها راضی نبودند.

به گزارش روابط عمومی دفتر سید محمدخاتمی، وی در مراسم گرامیداشت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) که با حضور اصحاب فرهنگ و هنر، شخصیت های سیاسی، علما و روحانیون در دفترش برگزار شد، افزود: در نظر اهل بیت (ع) ایمانی ارزش دارد که از روی آگاهی و اختیار بدست آید و دائما به مردم هشدار می دادند که خودشان حق را بشناسند، از آن دفاع کنند و در مقابل باطل و ناحق اعتراض کنند.

خاتمی اظهار داشت: درباره فضایل حضرت زهرا(س) و درک و باورداشت آنها، نباید مشکل زیادی وجود داشته باشد زیرا هر انسان منصفی با رجوع به تاریخ می تواند خیلی ساده و روشن این فضائل را دریافت کند و روایات متعدد شیعه و سنی، تعابیر علی(ع) و سایر بزرگان در این مورد وجود دارد.

رییس جمهوری اسبق کشورمان گفت: حتی در قرآن کریم هم آیاتی در خصوص حضرت زهرا(س) یا مجموعه ای که ایشان در آن حضور داشتند نازل شده است که مصداق بارز آن سوره کوثر است یعنی علاوه بر آنچه پیامبر(ص) از قول خداوند در مورد فاطمه(س) نقل می کنند، در قرآن هم تعابیر والایی در مورد آن بانوی بازرگوار به کار رفته است.

خاتمی با اشاره به نمونه های دیگر از اشارات قرآن به حضرت زهرا(س) افزود: خداوند در آیه ای از قرآن می فرماید «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» (بگو: من بر انجام رسالت، از شما مزدی نمی خواهم، مگر دوستی ومحبت درباره نزدیکانم). البته بحث های تفسیری در این مورد زیاد است، ولی مصداق بارز «قربی» حضرت زهراست. زیرا منظور از این کلمه فقط خویشاوندان نیست، چرا که بعضا نزدیک ترین خویشان پیامبر(ص) مورد عتاب قرآن قرار گرفته اند و در مقابل، کسانی که به لحاظ عرفی جزو قربی محسوب نمی شوند به این عنوان مشهور شده اند.

وی ادامه داد: مفهوم اهل «بیت» در آیه تطهیر نیز صرفا به معنای کسانی که در خانه پیامبر(ص) هستند نیست، زیرا این تعبیر کل ائمه(ع) را نیز در می گیرد یا به عنوان مثال، ایشان سلمان را نیز «منّا اهل بیت» می خوانند. اما اهل بیت هرکس باشد، زهرا(س) هم به عنوان خویشاوند و هم به عنوان اهل بیت بارزترین مورد آن است.

رییس بنیاد باران گفت: اگر «قربی» فقط خویشاوندان نیست و «بیت» فقط بیت خاص پیامبر نیست؛ منظور از این تعابیر مرام، مکتب و رویکردی است که مورد قبول و خواست پیامبر(ص) بوده است و سفارش به قربی و اهل بیت(ع) یعنی سفارش به یک مرام، بینش و طرز تفکر.

خاتمی خاطرنشان کرد: اگر اسلام دین خدا برای اعتلای اخلاقی، عاطفی و عرفانی انسان آمده است، الگوهایی هم معرفی کرده که هم خود اوج کمالات را در این زمینه ها داشتند و هم معلم بشر برای آموختن آن اهدافی بودند که خداوند متعال برای انسان می خواستند.

وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه بحث های مربوط به بینش، منش و روش اسلام گسترده است، اظهارداشت:من امروز به یک مورد از این منش اشاره می کنم؛ بینش توحیدی اسلام مشخص است؛ محور این دین توحید، اعتقاد به معاد و گسترده تر بودن زندگی واقعی، از زندگی مادی و این نکته است که انسان مسئول، مکلف و در عین حال ذی حق است.

خاتمی ادامه داد: اما بینش متعلق به اهل بیت(ع) علاوه بر اینها، دو ویژگی «عقل» و «عدل» هم دارد که معمولا پیروان اهل بیت را عدلیه و عقلیه گفته اند؛ عقلی که بزرگترین داده الهی است و عدل هم در معنای واقعی خود بسیار وسیع تر از آن چیزی است که این روزها عمدتا حول مسائل اقتصادی گفته می شود-گرچه این هم جزو عدل است-، بلکه الگوی عدل آن مرام، بینش و مکتبی است که پیامبر(ص) مودت آن را اجر رسالت دانسته و خداوند شهادت داده است که پاکیزه اند؛ آنها مروج عدل بودند و رفتار آنها ملاکی برای عدل است.

رییس جمهوری اسبق کشورمان تصریح کرد: منظور از «مودت» فقط دوست داشتن نیست؛ بلکه مودت یعنی سرسپرده بودن و الگو گرفتن از کسی که او را دوست داریم و در مورد منش اهل بیت بطور خاص باید از «اخلاق» آنها نام ببرم که در طول تاریخ همواره مطرح بوده است و صرف نظر از سخن پیامبر(ص) که فرمودند «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، کانون این اخلاق و تجلی گاه آن، خاندان بزرگوار ایشان از جمله حضرت صدیقه طاهره(س) است که در جای خود بحث مفصلی دارد.

خاتمی در خصوص روش اخلاقی اهل بیت(ع) گفت: همه وجود این بزرگواران، عبودیت خدا و همه رسالت آنها دعوت به دین خدا و اجرای دین خدا در زندگی اجتماعی و فردی انسانها بوده است اما روش آنها، روش «تحمیل» نبود و ما در رفتار پیامبر(ص)، علی(ع) و حضرت زهرا(س) هیچ گاه روش تحمیل را نمی بینیم، بلکه روش آنها تعلیم، توجیه و دعوت بود.

وی افزود: در مرام اهل بیت، تحمیل نبود؛ اما «تحمل» بود. آنها حتی به مخالف خود احترام می گذاشتند و به ضایع شدن حق آنها راضی نبودند. چرا که در نظر آنها ایمانی ارزش دارد که از روی آگاهی و اختیار بدست آید و نیز دائما توسط آنها به مردم هشدار داده می شد که خودشان حق را بشناسند ، از آن دفاع کنند و در مقابل باطل و ناحق اعتراض کنند.

رییس موسسه بین المللی گفت وگوی فرهنگ و تمدن ها گفت: در عین حال در هیچ مرحله ای، در روش اهل بیت(ع) خشونت زبانی و غیر زبانی را نمی بینیم و این روش در میان آنها جایی ندارد و حتی خشونتهایی که در بعضی دوره ها اتفاق افتاد، مورد تایید بزرگان این مکتب نبود و در طول تاریخ شیعیان-خصوصا شیعیان 12 امامی-هیچ گاه توسل به خشونت یافت نمی شود و حتی برخی فرقه های اسلامی که قیام بالسیف را سرلوحه کار خود قرار داده بودند مورد توجه قرار نگرفتند.

خاتمی یادآور شد: روش عقلانی اهل بیت از ظاهرپرستی فاصله می گیرد و اصولا تفاوت این مکتب با دیگران این است که به عقل و خرد اعتماد می کند و از ظاهر پرستی احتراز دارد و دین را در ظواهر نمی بیند.

وی ادامه داد: آنها برای تحمیل ظواهر دنیایی اعمال خشونت نمی کردند و حتی با آنکه حکومت عدل را ترویج می کردند، پایه آن را رضایت مردم می دانستند نه تحمیل؛ و گرنه امامان ما می توانستند عده و عُده جمع کنند و حتی به برخی از آنان پیشنهاد شد که با توجه به عده و عُدّه جمع شده حکومت را بدست گیرند؛ تا جایی که شعار بنی عباس در ابتدا، خشنودی آل پیامبر(ص) بود، اما آنها بدون آگاهی و خواست مردم نخواستند با زور و کودتا حتی حکومت عدل را برپاکنند.

خاتمی با اشاره به وضعیت فعلی جهان اسلام اظهار داشت: امروز خشونت توسط کسانی که ظاهر پرست هستند اتفاق می افتد و اگرچه از گذشته در شیعیان اخباری گری کمتر به چشم خورده و مکتب عقل و اجتهاد آن را بیرون رانده است؛ اما در دوره خودمان، عده ای ظاهر پرستی را همه دین دانسته و رسالت خود را تحمیل ظواهر دین بدون احترام به حقوق انسانها می بینند؛ اما همه اینها استثناء است و ارتباطی با اهل بیت(ع) ندارد.

رییس جمهور اسبق کشورمان تأکید کرد: باید روش و منش خاندان اهل بیت(ع) را پیگیری کرد و با شخصیت آنها آشنایی داشت و به روش های محکم مورد تایید آنها در زندگی فردی و اجتماعی رسید تا به «مودت فی القربی» عمل کنیم و نیز با توجه به معنای آیه تطهیر آن چهره ها را همانگونه که پاک و مطهر بودند، بیابیم و در این زمینه به کار تحقیقاتی نیازمند هستیم.

خاتمی در پایان سخنان خود به ذکر مصیبت اهل بیت(ع) پرداخت.

رییس شورای اسلامی شهر تهران نیز در این مراسم طی سخنانی در خصوص شخصیت حضرت زهرا(س) و تعریف اهل بیت حول محور ایشان، گفت: این جایگاه شاید نشان دهنده رویکردی باشد که حضرت زهرا(س) پیش روی ما قرار دادند و شاید آنچه بعدها نظام خلافت در بستر آن شکل گرفت و بسط یافت، عمدتا به بنی امیه و بنی عباس برگردد، اما پایه های آن در زمان حضرت زهرا(س) گذاشته شد.

احمد مسجدجامعی اظهارداشت: آن نگاه به خلافت با نگاه حضرت زهرا(س) تفاوت داشت و نخستین بار خود را در این قالب نمایش داد که به کسی اجازه بیعت نکردن ندادند و کار به جایی رسید که سیدالشهداء(ع) به خاطر خودداری از این کار به شهادت رسیدند.

وی ادامه داد: قبل از ایشان نیز حجر بن عدی به همین جرم خونش واجب شمرده شد. در حالی که در دوران علی(ع) سهم خوارج از بیت المال قطع نشد و تا وقتی که دست به شمشیر نبردند علی(ع) با آنها نجنگید؛ اما این رویه در زمان معاویه عوض شد و حجر بن عدی به شهادت رسید و بنیان این رفتارها در زمانی گذاشته شد که برای گرفتن بیعت، به در خانه حضرت زهرا(س) رفتند و آن اتفاقات افتاد.

رییس شورای اسلامی شهر تهران گفت: در چارچوب همین روند بود که «فتوحات» جای مفهوم جهاد را گرفت و آنچه منجر به تصرف سرزمین های آن روز شد، فتوحات بود نه جهاد. در حالی که اگر ملاک جهاد بود مولی الموحدین(ع) در جهاد پیشرو بود؛ اما وقتی مبنای کار فتوحات می شود، چهره های دیگری مانند خالد بو ولید و سعد ابن ابی قواص که در حوزه نظامی توانایی بیشتری داشتند از کسانی که در معنویت سرآمد هستند جلوتر قرار گرفتند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت اصلاحات گفت: این تغییر نگاهها، به تفاوت در نگاه به قدرت انجامید و کار به جایی رسید که آن مرد صحابی رسول خدا در حضور همسر باردارش مورد تفتیش عقیده قرار گرفت و کشته شد.

مسجدجامعی خاطر نشان کرد: نگاههای که امروز در جهان اسلام عرضه می شود و می خواهد قدرت اسلام را با زور و خشونت به اثبات برساند و آن را علیه زن و مرد اعمال می کند و حتی به گروگان هم رحم نمی کند؛ ناشی از نگاه تلخی است که در تاریخ پیش از این بوده است و شهادت حضرت زهرا مسیری را در راه ما قرار داد تا به این تفاوت ها آگاهی یابیم.