پرتاب زندانیان سیاسی به دریاچه نمک، واقعیت یا...؟

یکی از خاطرات محمد بلوری که تا به حال چند جا نقل کرده این است که از وزیر «دادگستری کابینۀ دکتر امینی شنیده که در دهۀ ۴۰ خورشیدی برخی از زندانیان سیاسی را از بالا به دریاچۀ نمک قم یا کویر نمک قم پرتاب می‌کرده‌اند. خسرو معتضد اما این روایت را مطلقاً تأیید نمی‌کند.»

به گزارش عصر ایران، «محمد بلوری از نام‌های مشهور و ماندگار مطبوعات است. هم او که پایه‌گذار صفحۀ «حوادث» در روزنامۀ کیهان بود و بعد از انقلاب در روزنامۀ «ایران» نیز خبر و گزارش‌نویسی حوادث را مانند پیش از انقلاب به یک ژانر جذاب روزنامه‌نگاری بدل کرد.

محمد بلوری تحصیلات آکادمیک روزنامه‌نگاری ندارد اما تسلط و سابقۀ او چنان است که روزنامه‌نگاران حرفه‌ای از او با عنوان «استاد» یاد می‌کنند. روزنامه‌نگاری چنان عجین با حرفه و عشق خود که هنوز بعد از ۵۰ سال وقتی خاطره حضور خود بر بالین جهان‌پهلوان تختی را نقل می‌کند، افسوس می‌خورد که چند دقیقه دیر رسید اما دید که تختی از دست مأموران افتاد و پیشانی‌اش شکست.

یکی از خاطرات محمد بلوری که تا به حال چند جا نقل کرده این است که از وزیر دادگستری کابینۀ دکتر امینی شنیده که در دهۀ ۴۰ خورشیدی برخی از زندانیان سیاسی را از بالا به دریاچۀ نمک قم یا کویر نمک قم پرتاب می‌کرده‌اند.

خسرو معتضد اما این روایت را مطلقاً تأیید نمی‌کند. او نیز یک روزنامه‌نگار قدیمی است و هر چند بیشتر به تاریخ‌پژوهی و تاریخ‌گویی در تلویزیون شهرت دارد اما روزنامه‌نگاری را کنار نگذاشته و هر هفته در هفته‌نامۀ «امید جوان» و نیز برخی روزنامه‌ها مقاله می‌نویسد و هر چند مطالب او گاه با گرایش غالب این نشریه متفاوت به نظر می‌رسد اما در ۱۵ سال گذشته مقالات انتقادی او منتشر شده است.

«امید جوان» در شمارۀ تازۀ خود توضیح خسرو معتضد را دربارۀ خاطره یا روایت محمد بلوری درج کرده که در آن این قضیه را با دلایل متعدد رد کرده است. یادداشتی که جُدای جنبۀ تاریخی از این جنبه جالب است که هر دو طرف قضیه دو روزنامه‌نگار با بیش از ۵۰ سال سابقه‌اند و متعلق به یک نسل پُرکار و وطن‌دوست.

عین یادداشت آقای معتضد در شمارۀ تازۀ هفته‌نامۀ «امید جوان» از این قرار است:

«در روزنامه جلیله ایران از آقای محمد بلوری، روزنامه‌نگار قدیمی نقل قولی خواندم که خلاصه آن را روزنامه خراسان چاپ کرده بود.

آقای محمد بلوری که از سال ۱۳۴۰ از روزنامه کیهان (که در آنجا نشریه زنانه خانوادگی به نام مُد روز تحت نظر همسر مرحوم دکتر مصباح‌زاده به‌صورت ماهانه به چاپ می‌رسید و من زیر نظر آقای سیدحسین عدل، روزنامه‌نگار قدیمی در آن مجله مقالات تاریخ خانواده می‌نوشتم) ایشان را می‌شناسم.

مرد زحمتکش و روزنامه‌نگار پیش‌کسوتی است. تعجب کردم ایشان گفته‌اند در دیداری که با آقای نورالدین الموتی، وزیر دادگستری کابینه دکتر امینی داشته‌اند، ایشان به آقای بلوری گفته‌اند سپهبد آزموده (همان حسین آیشمان معروف) در زمانی که فرماندار نظامی بوده، زندانیان سیاسی را سوار هواپیما می‌کرده، هواپیمای ارتشی می‌رفته بالای کویر قم، زندانیان سیاسی را از آن بالا پرت می‌کرده‌اند داخل دریاچه نمک قم که مفقودالاثر بشوند. بنده این ماجرای خیالی را تکذیب می‌کنم و آن را افسانه می‌دانم به چند دلیل:

۱- اگر درخصوص وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ است که این شایعات بر سر زبان ها افتاد، در سال ۱۳۴۰ سپهبد آزموده دادستان ارتش که فرد قسی‌القلبی بود، ۲۶ افسر سازمان نظامی حزب توده و از چهار تن از رهبران فداییان اسلام را به چوبه تیرباران سپرده بود در آن زمان دو سال بود از بازنشستگی‌اش گذشته بود و از لباس نظامی خارج شده و تحت محافظت پلیس می‌زیست. بعدها هم که قبل از پیروزی انقلاب به خارج گریخت و در آنجا فوت کرد.

۲- مقام سرتیپ آزموده دادستانی ارتش پس از ۲۸ مرداد بود و نه فرماندار نظامی. او هرگز فرماندار نظامی نشد. فرمانداران نظامی پس از ۲۸ مرداد دو نفر بودند. سرتیپ فرهاد و دادستان از ۲۸ مرداد تا ۶ دی ماه ۱۳۳۲ که به علت واقعه ۱۶ آذر و کشته شدن ده‌ها دانشجو و شهرت به رشوه‌گیری از مردم از آن پست کنار گذارده شد و جایش را سرتیپ تیمور بختیار، پسرعموی ملکه ثریا، فرمانده لشکر ۳ زرهی گرفت و تا سال ۱۳۳۵ در این مقام بود و پس از تشکیل سازمان امنیت و اطلاعات کشور به معاون نخست‌وزیر و رییس ساواک شد و از کسوت نظامی هم بیرون آمد. آزموده حتی یک روز هم فرماندار نظامی نبود.

۳- استاد بلوری لطفا نام یک نفر از زندانیان سیاسی را که به دستور آزموده (که نورالدین الموتی او را برادر آیشمان جانی معروف نازی می‌خواند) ببرند که او را درون دریاچه نمک قم انداخته باشند. یک نفر را اسم ببرید.

۴- اسامی تمام متهمین سیاسی، طرفداران و هواداران دکتر مصدق، فداییان اسلام که پس از آبان ۱۳۳۴ به علت تیراندازی نافرجام مظفر ذوالقدر به حسین علا در مجلس ختم سیدمصطفی کاشانی بازداشت شدند، موجود است. اسامی و تاریخ اعدام تیرباران‌شدگان هم روشن و مشخص است. بفرمایید این حادثه کی، در دوران چه حکومتی از نخست‌وزیران پس از ۲۸ مرداد، زاهدی، علاء، اقبال، شریف امامی، امینی انجام شده است.

۵- اساسا دادستان ارتش که مقام قضایی است چگونه می‌تواند دستور دهد یک زندانی سیاسی را با هواپیما به بالای دریاچه قم ببرند و در دریاچه نمک بیندازند؟ فقط یک نام را ذکر بفرمایند.

۶- خوشبختانه تمام زندانیان سیاسی چه چپی، چه مذهبی، چه دست راستی پس از انقلاب خاطره‌نویسی کردند. آیا یکی از زندانیان پیدا شده که درباره هم‌بندی‌های خودش چنین واقعه‌ای را نقل کند؟

۷- استاد بلوری خاطرات خود را بازنگری کند. ایشان حافظه خوبی دارد. از سال ۱۳۴۰ ایشان را می‌شناسم. جزو اساتید مطبوعات است. چرا باید چنین موضوعی را بیان کند؟

۸- به خاطر بسپارید نورالدین الموتی، وزیر دادگستری دکتر امینی از زندانیان گروه ۵۳ نفر بود که بعدها چون وکیل خانواده امینی شد، مورد علاقه دکتر امینی بود و به مقام وزارت دادگستری رسید و مدت آن هم یک سال و سه چهار ماه بیشتر نبود.

در تاریخ باید پیوسته حقیقت‌گو بود و دنبال افسانه و شایعه نرفت. رژیم شاه بسیاری از مخالفان سیاسی را در محاکم نظامی گوش به فرمان محکوم به اعدام می‌کرد. حکم را به اجرا درمی‌آورد. نیازی به انداختن در کویر قم نبود.»