وزن پارلمان اروپا چقدر است؟

دکتر یوسف مولایی

بعد از صدور قطعنامه پارلمان اروپا در قبال ایران واکنش‌های مختلفی در محافل سیاسی ایران صورت گرفت. اما به نظر می‌آید بسیاری از کسانی که این قطعنامه را به مثابه یک خطر بزرگ معرفی کرده‌اند، شناخت روشنی از جایگاه این نهاد اروپایی، همین طور وزن و تأثیر تصمیمات آن ندارند.

موضوع صدور قطعنامه از سوی پارلمان اروپا در قبال ایران امری روتین و معمولی است که سال‌های گذشته نیز با شدت و حدت جریان داشته است. علاوه بر این پارلمان اروپا این اقدام را- صدور قطعنامه‌های حقوق بشری- درخصوص سایر کشورها نیز دنبال می‌کند بنابراین، این نتیجه‌گیری که پارلمان اروپا این بار عزم مقابله با مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب را کرده امری اشتباه و ناشی از نبود شناخت نسبت به اسلوب کار این نهاد است. با نگاه به سوابق مصوبات پارلمان اروپا به روشنی می‌توان دریافت که قطعنامه‌هایی از این دست بر مبنای روال عادی برنامه‌ها و آیین‌نامه‌های این سازمان اروپایی همواره جریان داشته است.

نماد اصلی قدرت و حاکمیت اروپا همانا اتحادیه اروپا است که در آن سران دولت‌ها حضور دارند. برخلاف اتحادیه اروپا که اجتماعی از همه مقام‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی این نهاد است پارلمان اروپا ترکیبی از نمایندگانی است که با دیدگاه‌ها و نظرات متفاوت و حتی متضاد انتخاب می‌شوند به همین دلیل در این دور از پارلمان اروپا گروه‌های نژادپرست و راستگرا حضور پررنگ دارند و شماری از آنان آشکارا از ضرورت پاکسازی نژادی این قاره و اخراج همه مهاجران سخن می‌گویند یا به چیزی کمتر از نابودی نظام‌های سیاسی رقیب اروپا راضی نیستند. فراموش نکنیم که هنگام راهیابی همین گروه از نمایندگان مهاجرستیز به پارلمان، بسیاری از سران اتحادیه اروپا نسبت به ظهور خطر فاشیسم جدید هشدار دادند.

بزرگ‌ترین خطای سیاسی در نگاه محافل داخلی ما آنجا بروز می‌کند که بسیاری از معترضان به قطعنامه پارلمان اروپا تصویر روشنی از موقعیت و اختیارات این نهاد در ذهن ندارند تا جایی که در موارد زیادی پارلمان اروپا معادل شورای اروپا یا کل اتحادیه اروپا انگاشته می‌شود. طبیعی است که این عده به جای نقد حقوقی قطعنامه پارلمان اروپا، نسخه بستن دفاتر اروپایی را تجویز کنند. قدرت اصلی مجموعه اروپا در دست نهاد اتحادیه اروپا و شورای رهبران سیاسی آن است و دیگر بخش‌های این اتحادیه مثل پارلمان اروپا از نفوذ و اقتدار چندانی برخوردار نیستند. بر همین اساس قطعنامه‌هایی هم که از سوی این نهاد صادر می‌شود، جنبه نمادین داشته و از منظر حقوقی ضمانت اجرایی لازم را ندارد. به طور مثال در قضیه برخورد اروپا با ایران در سال‌های گذشته می‌توان دریافت که همه تصمیمات مربوط به تحریم و مجازات علیه تهران را شورای رهبران و وزیران خارجه این اتحادیه اتخاذ می‌کرد و هیچ گاه دیده نشده که مذاکرات یا قطعنامه پارلمان اروپا به تصمیمات عملی مانند تحریم علیه یک کشور، منجر گردد.

حداکثر تأثیری که قطعنامه‌های پارلمان اروپا برجای می‌گذارد، «تلطیف یا تشدید» فضای سیاسی در روابط این مجموعه با کشورهای هدف است. کما این که طیفی از اعضای تندرو پارلمان اروپا تلاش می‌کنند همانند تندروهای کنگره امریکا بر فضای روابط این اتحادیه با ایران بویژه در دوره مذاکرات هسته‌ای گروه 1+5 تأثیر بگذارند.

نمایندگان پارلمان اروپا می‌توانند همانند بسیاری از محافل تندرو در کشورهای جهان فضای سیاسی را تنش آلود کنند و جنجال به راه اندازند اما قدرت لازم را برای تأثیرگذاری بر روند گفت‌وگوهای هسته‌ای که مسیر آن را رهبران اروپا ریل‌گذاری کرده‌اند، ندارند. از این رو سؤال جدی این است که این همه اعتراض و اظهار نگرانی درباره قطعنامه‌های سمبلیک پارلمان اروپا بر چه اساسی انجام می‌گیرد. منطق حقوقی اقتضا می‌کند که واکنش نیروها و محافل داخلی به تصمیمات یا قطعنامه‌های خارجی متناسب با جایگاه تصمیم‌گیرندگان و میزان اختیارات آنها اتخاذ شود وگرنه صف‌آرایی و گروکشی در قبال تصمیمات نهادی که در سیاست خارجی اروپا نقش چندانی ندارد، مصداقی از رفتارهای بی‌هدف و بی‌بنیان است.

*ایران

برچسب ها: پارلمان اروپا ، دکتر یوسف مولایی

گزارش خطا