بررسی راهکارهای موثر برای مقابله با "آلودگی هوا"؛ مگر مکزیکی ها چه کردند که ما نمی توانیم؟!

نواندیش: آلودگی هوای تهران دیگر به یک واقعیت پذیرفته شده از سوی همه مردم و مسئولان تبدیل شده و اوج راهکار مقابله با آن هم به یک طرح تعطیلی مدارس یا زوج و فرد از درب منازل خلاصه می شود. هر سال یا شروع فصل پاییز و زمستان و پدیده وارونگی دما شرایط را به مرز بحران می رساند و تهران را در جمع آلوده ترین شهرهای جهان قرار می دهد، از هیچ کس هم گویا هیچ کاری بر نمی آید جز اینکه هر سال دعا کنیم پاییز و زمستان سرد و خشکی نداشته باشیم بلکه این معضل تشدید نشود.

به گزارش نواندیش، اما آیا هیچ راهکار دیگری وجود ندارد، کشورهای دیگری هم بوده اند که پیش تر از ما با این معضل رو به رو بوده اند، اما موفق شدند با طرح های کارآمدی از پس آلودگی بر بیایند، نمونه موفق آن مکزیکو سیتی پایتخت مکزیک که روزی آلوده ترین شهر دنیا بود، اما امروز با اجرای طرح های کارآمد دیگر نامی از آن در بین آلوده ترین ها دیده نمی شود، حالا سوال اینجاست که واقعا مکزیکی ها چه کردند که ما نمی توانیم؟ به نظر می رسد تسلیم شدن ما در برابر آلودگی بیشتر از اینکه از ناتوانی باشد از بی ارادگی و نبوده عزمی جدی در بین هم مردم و هم مسئولین نشات می گیرد.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالیانه بیش از یک میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی جان خود را از دست می دهند. جالب اینکه این بحران علاوه بر جانداران بر ساختمان ها نیز تاثیرگذار است و به مرور به تخریب آن ها منجر می شود.

در این بین آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران روزانه 27 تن و در سال نزدیک به چهار هزار تن است. بسیاری از پزشکان و کارشناسان سلامت، آلودگی هوای تهران را یکی از اصلی ترین دلیل های بروز سرطان در این شهر و عامل اصلی بروز سونامی سرطانی عنوان می کنند که برخی مدعی هستند در آینده ای نزدیک کشور را فرا خواهد گرفت.

در این میان و با در نظر گرفتن بحران آلودگی هوای کلانشهرها به عنوان مساله ای جهانی که بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی را درگیر کرده است، در گزارش آفتاب نیوز می توان با بهره گیری از تجربه های موفق کشورهایی که بر این معضل فائق آمده اند به بهبود وضعیت هوای تهران و سایر شهرهای آلوده کشور امیدوار بود.

راهکارهای جهانی مبارزه با آلودگی هوا

در سال 1997 میلادی کشورهای صنعتی جهان در کیوتوی ژاپن گرد هم آمدند تا توافق نامه ای را امضا کنند که به موجب آن، این کشورها متعهد بودند طی 10 سال، میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تا 5 درصد کاهش دهند و همچنین با اعطای کمک های مالی و وام به کشورهای در حال توسعه امکان افزایش استفاده از انرژی های پاکی نظیر انرژی خورشید و باد را برای آن ها فراهم کنند.

این توافق نامه که با عنوان پیمان کیوتو شناخته می شود در سال 2005 شکل الزام آوری به خود گرفت. به طوری که همه کشورها موظف به پذیرش مفاد آن و مبارزه با گسترش آلودگی هوا از طریق انتشار گازهای گلخانه ای شدند. همه این کشورها اواخر سال گذشته میلادی، بار دیگر در پاریس گرد هم آمدند تا با امضای پیمانی جدید، اهمال و بی توجهی خود به پیمان کیوتو را که خطر گرمایش زمین و تبعات خطرناک حاصل از آن را هر روز افزایش می دهد جبران کنند.

البته باوجود حاشیه ها و پوشش رسانه ای بسیار زیاد این کنفرانس، بسیاری از کارشناسان معتقد هستند معضل های زیست محیطی ای همچون آلودگی هوا نه از طریق کنفرانس هایی همچون کنفرانس پاریس بلکه با رسیدن کشورهای خاطی به نقطه درک ضرورت های جلوگیری از گسترش گازهای گلخانه ای قابل حل خواهد بود. به گفته کارشناسان، این کشورها باید با بررسی دقیق شاخصه های زیست محیطی و جغرافیایی خود و شناسایی عامل های اصلی ایجاد آلودگی در شهرها، طی برنامه ای کارشناسی شده و بلند مدت، آلودگی را از بین ببرند.

تجربه مکزیکوسیتی

آلودگی هوا معضلی جهانی است و از کشورهای پیشرفته و ثروتمند اروپایی تا کشورهای فقیر آفریقایی با آن روبرو هستند. طی سال های اخیر برخی از این کشورها با تشدید این بحران راهکارهای متعددی را برای مبارزه با آن پیش گرفته اند که در برخی موردها موفقیت های قابل توجهی را در پی داشته است.

بدون شک نمی توان به نمونه های موفق در مبارزه با آلودگی اشاره کرد و به مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک نپرداخت. مکزیکوسیتی یکی از نمونه های موفق و به نوعی استثنایی در مبارزه با آلودگی هوا است. این شهر که دهه ها پیش به عنوان یکی از پاک ترین شهرهای جهان شناخته می شد، در مدت کمی به شهری که آلودگی هوا بزرگ ترین بحران ان بود تبدیل شد.

پیش از دهه 1940، مکزیکوسیتی یکی از تمیزترین آسمان ها را در اختیار داشت که منظره زیبای کوه های آتش فشانی پوشیده از برف در آن به خوبی قابل مشاهده بود. این درحالی است که در دهه 1990 و تحت تاثیر تمرکز جمعیت، صنعت، ثروت و متعاقب آن تمایل به مهاجرت به این شهر(به طوری که جمعیت این شهر از 3 میلیون نفر در سال 1950 به 20 میلیون نفر در 2000 رسید)، مکزیکوسیتی به یکی از آلوده ترین شهرهای جهان تبدیل شد. از دیگر عوامل تاثیرگذار در آلودگی این شهر نزدیکی مناطق صنعتی به خلیج مکزیک بود. بادهای خلیج مکزیک آلودگی این مناطق صنعتی را به سمت شهر هدایت می کرد.

در سال 1992، سازمان ملل متحد مکزیکوسیتی را آلوده ترین شهر جهان اعلام کرد. در آن زمان سالیانه نزدیک به یک هزار نفر در این شهر در اثر آلودگی جان خود را از دست می دادند و 35 هزار نفر در اثر بیماری های ناشی از آلودگی در بیمارستان بستری می شدند. دلیل اصلی آلودگی مکزیکوسیتی دود ناشی از ماشین ها و کارخانه ها بود که باعث افزایش کربن مونوکسید، نیتروژن دیوکسید، اوزون، بنزن، آلدئیدها و سایر آلاینده ها در هوا می شد.

دولت مکزیک از دهه 1980 تصمیماتی را در خصوص کنترل و کاهش آلودگی اتخاذ کرد که به ندرت موفق عمل کرد. با ورود به دهه 1990 و رسیدن میزان آلودگی مکزیکوسیتی به بحرانی ترین مرز ممکن، بطوریکه بسیاری کارشناسان، آلودگی مکزیکوسیتی را با آلودگی دهه 50 لندن که در اثر آن 13 هزار نفر جان خود را از دست دادند مقایسه می کردند، دولت سیاست های جدیدی را در دستور کار قرار داد که به مرور موجب کنترل و سپس بهبود وضعیت هوای این شهر شد. تاجایی که مکزیکوسیتی در حال حاضر بحران آلودگی هوا را تا حد مطلوبی مهار کرده است.

مهم ترین سیاست های مقام های مکزیک در راستای مهار آلودگی هوا عبارت است از:

*کاهش استفاده از خودروهای شخصی: دولت مکزیک در راستای کنترل استفاده از خودروهای های شخصی، یک روز در هفته را با عنوان ˈمن امروز ماشین خود را حرکت نمی دهم (Hoy No Circula) نام گذاری کرد. در این روز، راننده های مکزیکی اجازه استفاده از خودروی شخصی خود را نداشتند. هدف دیگر تعیین چنین روزهایی، تشویق راننده های شخصی به استفاده از سیستم نقلیه عمومی بود.

*بهبود کیفیت خودروها: عمل احتراق در موتورهای قدیمی و بی کیفیت به خوبی انجام نمی شود و این اصلی ترین دلیل تولید مونوکسید کربن است. دولت مکزیک در این راستا با از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و بهبود کیفیت تولید خودرو در قالب برنامه ای با عنوان برنامه تایید، آلودگی ناشی از سوخت ناقص بنزین را تا حد زیادی کاهش داد(تولید سواری دیزل؛ توجیه اقتصادی به قیمت از بین بردن محیط زیست و کشتن مردم!)

*گسترش سیستم نقلیه عمومی: یکی از ثمربخش ترین راهکارها در کاهش استفاده از خودروهایی که از سوخت های فسیلی استفاده می کنند، گسترش و بهبود کیفیت سیستم نقلیه عمومی است. مکزیکوسیتی یکی از بزرگ ترین ناوگان های حمل و نقل عمومی جهان را در اختیار دارد. سیستم متروی این شهر بعد از نیویورک دومین متروی بزرگ در قاره آمریکاست. این مترو دارای 12 خط، 195 ایستگاه و نزدیک به 227 کیلومتر طول است. از میان خطوط متروی این شهر، 10 خط مجهز به لاستیک های بادی هستند. علاوه بر مترو، دولت مکزیک تکنولوژی قطارهای نوری که علاوه بر سرعت بیشتر مصرف سوخت بسیار پایینی نیز دارند وارد سیستم حمل و نقل عمومی کرده است(هاشمی: دولت حتی یک اتوبوس هم در این 6 سال به شهرداری نداده است!)

*اصلاح کیفیت بنزین: اصلاح کیفیت بنزین را بدون شک می توان مهم ترین سیاست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست. چرا که موفقیت سایر سیاست های دولت در سایه آن امکان پذیر شد. در این راستا دولت مکزیک تلاش کرد با بهره گیری از نظرات کارشناسی شده و پس از آزمایش چندین فرمول مختلف، سوختی تولید کند که 2 ویژگی مهم داشته باشد؛ نخست اینکه سرب و گوگرد کمتری تولید کند و دوم اینکه مبدل های کاتالیزوری در آن استفاده شده باشند.

سیستم IMEKA: این سیستم شبکه اطلاعاتی شاخص کیفیت هوا بود که دولت مکزیک آن را برای اطلاع رسانی در خصوص شرایط کیفی هوا راه اندازی کرد. در این سیستم علاوه بر بررسی کلی وضع هوا، میزان آلاینده ها (اوزون، نیتروژن دیوکسید، مونوکسیدکربن، سرب) و تاثیرگذاری آنها بر سلامت شهروندان در مقیاس منطقه ای بطور متناوب اندازه گیری و گزارش می شود.

مقام های مکزیکوسیتی با تبیین و البته اجرایی کردن این سیاست ها موفق شدند آلودگی و بحران سلامت ناشی از آن را کنترل کرده و کیفیت هوا را بهبود ببخشند.

چنین نمونه های موفقی را می توان در شهرهایی همچون نیویورک که روزگاری یکی از آلوده ترین شهرهای آمریکا محسوب می شد نیز شاهد بود. مقامات شهری نیویورک برای کاهش میزان آلودگی هوا با اعمال قانون، استفاده از سوخت های پاک را اجباری کردند. هیچ راننده ای حق ندارد بیش از یک دقیقه در نزدیکی مدارس، خودروی خود را بدون حرکت روشن نگه دارد و رانندگان خاطی ملزم به پرداخت جریمه ای سنگین خواهند بود. همچنین نیویورک یکی از گسترده ترین سیستم های نقلیه عمومی را دارد و در این شهر 469 ایستگاه مترو وجود دارد.

 آلودگی نیز به عنوان معضلی بزرگ که دیگر نه تنها در روزهای سرد زمستان بلکه در بسیاری از روزهای سال، آسمان تهران را خاکستری رنگ می کند باید به مساله ای ملی و رفع آن به دغدغه ای مهم برای مردم و مسوولان تبدیل شود. بهره گیری از تجربه کشورهایی که روزی خود گرفتار آلودگی هوا بودند و اینک شرایط بهتری را تجربه می کنند می تواند برای ما سودمند باشد.