"آیت الله طالقانی"، انقلابی از جنس اعتدال

نواندیش: فرقی ندارد چه لباسی بر تن داشته باشتی لباس روحانیت یا جامه نظامی همین که آزادگی داشته باشی نامت در تاریخ برای همیشه جاودانه خواهد شد، آیت الله سید محمود طالقانی مردی از همین جنس بود، انسانی وارسته و از همه مهم تر معتدل که زحمات فراوانی در به ثمر نشاندن این انقلاب داشت، امروز 13 اسفند سالروز تولد این روحانی برجسته است، کسی که امام خمینی (ره) او را ابوذر زمان نامیده بود.

به گزارش نواندیش، محمود طالقاني در13 اسفند ماه سال 1289 هجري شمسي در روستاي گليرد طالقان به دنيا آمد، پدرش ابوالحسن علايي طالقاني ، وي در خانواده‌اي اهل علم و فضيلت و داراي روحيات انقلابي و ضد ظلم رشد نمود و براي نخستين بار در مكتب پدرش ابوالحسن آغاز به يادگيري مفاهيم اسلامي‌و درس تقوا كرد. همان كس كه امام خميني (ره) از او به سرآمد پرهيزكاران ياد مي‌كند.

طالقاني پس از گذراندن دروس مقدماتي در مدارس رضويه و فيضيه قم تا سال 1317 تحصيل را تا درجه اجتهاد ادامه داد.وي در سال 1318 با انتشار اطلاعيه‌اي در اعتراض به سياست‌هاي رضاشاه در مورد كشف حجاب فعاليت سياسي خود را آغاز كرد، به خاطر همين اقدام زنداني شد و پس از آن چند بار ديگر نيز به دليل اعتراضاتش به رژيم به زندان محكوم شد، پس از شهريور 1320 با تاسيس كانون اسلام به تفسير قرآن براي عموم مردم پرداخت تا جايي كه گروه‌هاي مختلف دانشجويي در اين جلسات شركت مي‌كردند.

آيت الله طالقاني با تشكيل اين كانون عملاً به طور رسمي مبارزه خود را عليه رژيم طاغوت آغاز كرد، هرچند خود آيت‌الله طالقاني درباره اين موضوع مي‌گويد: «من پيش از اين كه در كسوت يك سياستمدار متعارف و معمول باشم يك شاگرد كوچك مكتب قرآن و معلم قرآنم.»

پس از كودتاي 28 مرداد 32 طالقاني به مبارزات خود عليه رژيم ادامه داد تا اينكه ساواك وي را به جرم مخفي كردن نواب صفوي در خانه‌اش دستگير و بار ديگر به زندان انداخت اما اين زندان كوتاه و موقتي بود و طالقاني بزودي آزاد و فعاليت دوباره را آغاز كرد.

آيت‌الله طالقاني در سال 1338 به همراه ميرزا خليل كمره‌اي در كنفرانس بيت‌المقدس شركت كرد و از طرف آيت‌الله بروجردي براي رساندن پيام ايشان به شيخ شلتوت راهي مصر شد.

آيت‌الله طالقاني به دنبال مبارزات و فعاليت‌هاي سياسي‌اش در سال 1341 براي مدتي به زندان رفت و بار ديگر در سال 42 پس از قيام 15 خرداد دستگير و به 10 سال زندان محكوم شد كه البته در سال 46 به دنبال عفو عمومي آزاد شد.

طالقاني حتي در زندان نيز بيكار نبود و براي زندانيان تفسير قرآن مي گفت، نماز جماعت اقامه مي كرد و نماز عيد فطر را باشكوه، همراه سخنراني برپا داشت، در ايام محرم نيز جلسات سخنراني و سينه زني برپا مي كرد، رفتارش در زندان رفتار و گفتار مناسبش حتي روي ماموران زندان اثر مثبت گذاشت و در پي همين تلاشهاي فرهنگي و تبليغي بود كه در زندان، با نوشتن تفسير «پرتوي از قرآن» سعي در آشنا كردن افراد به عظمت و سازندگي قرآن كرد.

آيت‌الله طالقاني طي سال‌هاي متمادي با مركزيت مسجد هدايت به تبليغ و ترويج دين مشغول بود و در اين سال‌ها به آموزش و تفسير قرآن ميان دانشجويان و مردم پرداخت به طوري كه همواره مورد اعتماد مردم و مبارزان قرار مي‌گرفت.

مسجد هدايت در طول سال‌هاي 40 و 41 محل حضور صد‌ها بلكه هزاران نفر از مشتاقان نهضت اسلامي بود، از اين رو سخنراني‌هاي آيت‌الله طالقاني همواره مورد استقبال مردم و جوانان بود، بيشتر سخنراني‌هاي آيت‌الله طالقاني در سال‌هاي 40 و 41 انتقاد صريح نسبت به رژيم پهلوي بود به طوري كه با تعابيري كنايه‌آميز مانند جايگزين كردن بت‌پرستي به جاي خداپرستي به شدت از رژيم سلطنتي انتقاد مي‌كرد، طالقاني همچنين به شدت نسبت به آنچه «تسلط عده‌اي مرتد و بهايي» در پست‌هاي حساس رژيم مي‌خواند، انتقاد مي‌كرد كه اين امر همواره باعث عصبانيت رژيم از آيت الله طالقاني بود.

آيت‌الله طالقاني پس از آزادي در سال 46 به دليل طرح مسائل سياسي و واكنش صريح نسبت به اقدامات رژيم ممنوع‌المنبر شد، وي در سال 54 بار ديگر زنداني و اين بار به 10 سال زندان محكوم شد اما در آستانه انقلاب در آبان سال 1357 از زندان آزاد شد.

پس از آزادي از زندان و در بحبوحه روزهاي انقلاب نقش ويژه‌اي ايفا كرد و چندي بعد از سوي امام خميني (ره) به عضويت در شوراي انقلاب برگزيده شد و در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسي از سوي مردم تهران به عنوان نماينده انتخاب شد.

در اوايل مرداد 1358 بود كه بنيانگذار جمهوري اسلامي، آيت‌الله طالقاني را به عنوان اولين امام جمعه تهران منصوب كرد، اين اولين و باشكوه‌ترين نماز جمعه پس از پيروزي انقلاب بود كه ‌در پنجم مرداد‌‌ همان سال به امامت ايشان در دانشگاه تهران برگزار شد.

بعد از انتصاب به عنوان امام جمعه تهران، آيت‌الله طالقاني موفق به برگزاري پنج نماز جمعه شد كه آخرين نماز جمعه به مناسبت فرارسيدن سالگرد جمعه خونين 17 شهريور در بهشت زهرا و كنار مزار شهدا برگزار شد.

آيت‌الله طالقاني كه از سوي امام و انقلابيون به عنوان ابوذر انقلاب ناميده مي‌شد، در نخستين ساعات سحرگاه نوزدهم شهريور سال 1358 پس از سال‌ها تلاش خستگي‎ناپذير، فعاليت سياسي و مبارزه با رژيم پهلوي در اثر سكته قلبي دارفاني را وداع گفت.

يكي از خاطراتي كه هميشه از ايشان نقل مي شود، اين است كه موقعي كه از زندان به طلقان آمده اند ، شنيدند كه قبر جد ايشان را ديوار كشيده و مردم دخيل مي بندند، آيت الله كلنگي برداشته و اين ديوار را خراب كرده و بيان كرده بودند كه توكل مردم به خدا باشد و از خرافه پرستي جلوگيري مي كردند. روایات بسیار دیگری هم از نقش او در مقابله با یکسری تندروی های اوایل انقلاب وجود دارد که همگی نشان از شخصیت معتدل او  دارد که همواره از افراط و تفریط ها به دور بود. نقل است که او در جلسات مجلس خبرگان همواره روی زمین می نشست و وقتی علت را از وی جویا شدند گفت:  کسی که روی این صندلی‌های راحت نشست نمی‌تواند قانونی بنویسد که بدرد روی زمین‌نشستگان بخورد.

در ادامه چندی از جملات مشهور ایشان را بخوانید تا بهتر به شخصیت والای او پی ببرید:

روحش شاد و یادش گرامی...