بررسی یک شایعه در مورد ارتباط سیگار و کرونا ویروس

واقعیت ماجرا چیست و این فرضیه که افراد سیگاری کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند، از کجا می‌آید و تا چه اندازه قابل‌اعتنا است؟

 

 روزنامه شرق نوشت: «ماجرایی که در روزهای گذشته همواره با شوخی و طنز همراه بود، حالا کم‌کم رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود گرفته و کار به مقالات علمی و اظهارات مقامات پزشکی هم رسیده ‌است؛ فرضیه‌ای که می‌گوید ممکن است افراد سیگاری کمتر به کرونا مبتلا شوند یا اگر مبتلا شوند کمتر به شرایط حاد و مرگ برسند. اگرچه تاکنون بارها سازمان بهداشت جهانی و همچنین چندین پژوهش میدانی در چین از اثر منفی سیگار بر ابتلا و مقابله با ویروس کرونا می‌گفتند اما آمار تازه مبتلایان آمریکا و فرانسه فرضیه دیگری را مطرح کرده است مبنی‌ بر این که شاید افراد سیگاری کمتر به این ویروس مبتلا می‌‌شوند. این برداشت از آمار همین دو کشور هم البته محل بحث‌های فراوانی است و در همین کشورها افراد زیادی با سابقه مصرف سیگار به کرونا مبتلا شدند و حتی به شرایط حاد هم رسیدند اما دست‌ کم در روزهای گذشته خبر «کمتر مبتلاشدن افراد سیگاری به کرونا» بارها در رسانه‌های حتی معتبر دنیا هم مطرح شده و از قضا با استقبال فراوانی در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است؛ ماجرایی که البته پیش از ورود جدی کرونا به اروپا و آمریکا و مرگ ده‌‌ها هزار نفر براثر این ویروس، در کوچه و بازار ایران به‌ صورت شایعه‌ای غیر مستند منتشر هم شده بود.
واقعیت ماجرا چیست و این فرضیه که افراد سیگاری کمتر به کرونا مبتلا می‌شوند، از کجا می‌‌آید و تا چه اندازه قابل‌اعتنا است؟

 

‌‌‌ کرونا مواد مخدر را گران کرده ‌است؟

 

پیش از بررسی فرضیه‌ها و مستندانی که مقالات معتبر از آنها به‌ عنوان سرنخی برای بررسی رابطه کرونا و اثر سیگار استفاده می‌کنند، تأثیر واقعی این اخبار شاید تااندازه‌ای راهگشا باشد. یکی از پربیننده‌ترین ویدیوهای مربوط به این ماجرا، توضیحات فردی ناشناس مقابل دوربین صداوسیما است که می‌گوید: «معتادان کرونا نمی‌گیرند، این ‌همه معتاد اینجا هیچکدام نگرفتند.» این ویدیو اگرچه به‌ دلیل لحن گوینده بارها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده است اما ادعای مطرح‌شده در آن، بر بازار فروشندگان مواد مخدر در چند هفته گذشته تأثیرگذار بوده‌ است.

 

فروشندگان آنلاین مواد مخدر که تاکنون دستمایه چندین گزارش در رسانه‌های رسمی ایران و حتی صداوسیما هم بوده‌اند حالا با ماجرای کرونا بار دیگر به خبرها برگشتند. گفت‌و‌گو با تعدادی از این فروشندگان در فضای مجازی نشان می‌دهد که قیمت مواد مخدر در ایران و در چند هفته گذشته افزایش پیدا کرده که دلیل این افزایش هم به همین شایعه مؤثربودن مواد بر مبتلانشدن به کرونا برمی‌گردد. آنها می‌گویند که مواد افیونی می‌تواند مانع از ابتلا به کرونا شود و در صورت ابتلا، مانع از رسیدن بدن به شرایط حاد و مرگ شود. این ادعاها پیش‌ از این حتی درباره مناطق مرزی ایران هم مطرح شده که در مناطق هم‌مرز با افغانستان آمار ابتلا به کرونا ناچیز یا کمتر از دیگر نقاط کشور است؛ ادعایی که البته آمار رسمی نه‌تنها آن را اثبات نمی‌کند که حتی در برخی مناطق مرزی میزان ابتلا بالاتر از میانگین کشوری است. ادعای مفیدبودن مواد مخدر افیونی بر پیشگیری از ابتلا به کرونا یا تأثیر مثبت بر روند درمان هم البته پیش‌ از این از سوی پزشکان زیادی رد شده و حتی درباره تأثیر منفی مصرف هم هشدار داده‌اند.

 

به‌ طور خلاصه کارشناسان و پزشکان می‌گوید مصرف مخدر نه‌تنها جنبه بازدارندگی ندارد که حتی منجر به کاهش توان سیستم ایمنی بدن هم می‌شود.

 

‌‌‌ چند درصد از مبتلایان به کرونا سیگاری هستند؟

 

اگرچه آمار و همچنین توصیه پزشکان بر اثر منفی مصرف مواد مخدر برای پیشگیری یا مقابله با کرونا حکایت دارد اما درباره نسبت مصرف سیگار و ابتلا به کرونا کمی بحث وجود دارد. پیش‌ از این تقریبا تمام پژوهش‌ها نشان می‌داد که افراد با سابقه مصرف سیگار، ممکن است بیشتر به کرونا مبتلا شوند و در صورت ابتلا شرایط دشوارتری برای مقابله با این ویروس دارند اما آمار تازه دو کشور آمریکا و فرانسه کارشناسان را به بررسی بیشتر واداشته است. برای مثال نتایج یک بررسی در آمریکا نشان می‌دهد که از میان هفت هزار و ۱۶۲ بیمار کرونا که دارای سوابق پزشکی هستند، بیش از ۹۶ درصد سابقه مصرف سیگار ندارند، ۲.۳ درصد سابقه مصرف سیگار دارند و تنها ۱.۶ درصد یعنی ۹۶ نفر سیگاری هستند. آمارهایی مشابه از کشور فرانسه هم منتشر شده و به این فرضیه دامن زده است که افراد سیگاری احتمالا کمتر به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند.

 

‌‌‌ واقعا ۹۸ درصد جان‌باختگان کرونا غیر سیگاری‌اند؟

 

ماجرای نسبت افراد سیگاری در میان تمام مبتلایان کرونا، پیش از شیوع جهانی این ویروس در چین هم مورد بحث و بررسی قرار گرفت. پیش‌ از این بررسی‌های آماری، خبری غیر مستند مبنی‌بر غیر سیگاری‌ بودن ۹۸درصد جان‌باختگان کرونا هم منتشر شد که به‌ شدت در شبکه‌های اجتماعی بازنشر پیدا کرد. پیش از بررسی این ادعا، نگاهی به مقالات معتبری که به بررسی این موضوع در بین مبتلایان شهر ووهان و استان هوبی چین پرداختند، می‌تواند به روشن‌شدن بحث کمک کند. در کشور چین ده‌ها پژوهشگر به بررسی این موضوع پرداختند و نتیجه تحقیقات و بررسی خود را در چندین مقاله هم منتشر کردند. یکی از این پژوهش‌ها که بالاترین جامعه آماری مورد بررسی را دارد، مربوط به همین استان هوبی در چین است؛ در این مطالعه شرایط یک هزار و ۹۹ بیمار مبتلا به کووید ۱۹ از سوی گوان و همکارانش از مناطق مختلف چین بررسی شده است. نتایج توصیفی درباره این بیماران می‌گوید که از این یک هزار و ۹۹ نفر، ۱۷۳ نفر علائم شدید و ۹۲۶ نفر علائم غیر شدید داشتند. در بین مبتلایان به علائم شدید، ۹/۱۶درصد افراد سیگاری فعلی و ۲/۵درصد افراد سیگاری سابق بودند. علاوه‌ بر این در بین بیماران دارای علائم غیر شدید، ۱۱.۸درصد آنها سیگاری فعلی و ۱.۳درصد سیگاری‌های قبلی بودند. این بررسی می‌گوید در گروه بیمارانی که به تهویه مکانیکی (ونتیلاتور) یا بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) نیاز داشتند یا فوت شدند، ۵/۲۵ درصد افراد سیگاری فعلی و ۶/۷ درصد سیگاری‌های قبلی بودند. در مقابل، در گروه بیمارانی که این عوارض جانبی را نداشته‌اند، تنها ۱۱.۸ درصد افراد سیگاری فعلی و ۱.۶ درصد سیگاری‌های قبلی بودند. این پژوهشگران در قسمت نتیجه‌گیری مقاله خود می‌گویند که با این اطلاعات نمی‌توان به تجزیه‌ و تحلیل آماری برای ارزیابی ارتباط بین شدت پیامد بیماری و وضعیت سیگارکشیدن پرداخت؛ هرچند در نتایج خود به اثر منفی مصرف سیگار برای مقابله بدن با این ویروس تأکید می‌کنند. بر اساس نتایج این پژوهش در ووهان چین، افراد سیگاری ۱.۴برابر بیشتر (از افراد غیر سیگاری) دچار علائم شدید کرونا می‌شوند و ۲.۴برابر هم بیشتر نیازمند بستری در بخش ‌آی‌سی‌یو و ونتیلاسیون شده و جان خود را از دست می‌دهند. این بررسی همچنین می‌گوید که مصرف سیگار به آن شدتی که درباره آنفولانزا و.. مضر بود، در کووید۱۹ مضر نیست اما سیگاری‌ها در صورت ابتلا شرایط سخت‌تری خواهند داشت. این بررسی و دیگر پژوهش‌های آماری انجام‌شده اما ادعای مصونیت افراد سیگاری در برابر کرونا را رد می‌کند و حتی برای این شایعه که ۹۸ درصد جان‌باختگان کرونا، غیر سیگاری‌ هستند هم دست‌ کم تاکنون هیچ سند و آماری ارائه نشده است.

 

‌‌‌ رابطه نیکوتین و دخانیات با کرونا همچنان نیازمند پژوهش

 

یک بار دیگر به خبر پرتکرار این روزها برگردیم؛ آمار پایین افراد سیگاری در بین مبتلایان کرونا در آمریکا و فرانسه. به‌ طور خلاصه آمار منتشرشده از ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که ۱.۳ درصد افرادی که هم‌اکنون با کرونا دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، سیگاری هستند و تنها ۲.۳ درصد آنها در گذشته دخانیات مصرف کرده‌اند. آمار منتشرشده از فرانسه هم به شمار کمتر افراد سیگاری بستری‌شده در بیمارستان اشاره می‌کند. این آمار البته و به‌گفته کارشناسان، نیازمند بررسی بیشتر و دقیق‌تر است؛ چراکه هنوز اطلاعات بسیاری از بیماران کرونا در کشورهای مختلف نامشخص است.

 

«علی‌رضا ناجی»، استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، هم در بررسی این اخبار، از نادرست‌بودن جمع‌بندی کمتر مبتلاشدن افراد سیگاری به کرونا به «شرق» می‌گوید. دکتر ناجی که ریاست مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی آزمایشگاه ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری را بر عهده دارد، در‌ این‌ باره می‌گوید: «امروزه اخبار ضدونقیضی درباره مصرف سیگار و مصونیت نسبت به ویروس کرونا شنیده می‌شود که اخبار نادرستی است. با توجه به این که ویروس کرونا به‌ طور مشخص به ریه‌ها آسیب می‌رساند، افرادی که استعمال دخانیات می‌کنند به‌شدت در معرض این بیماری هستند.»

 

او در توضیح این موضوع می‌گوید: «استعمال دخانیات و مواد افیونی موجب از‌ بین‌ رفتن بافت‌های ریه و باعث التهاب و کاهش توانایی عملکرد ریه‌ها خواهد شد. علاوه‌ بر این کمبود اکسیژن ناشی از مصرف سیگار و مواد مخدر بر سایر ارگان‌های بدن مانند مغز هم آثار منفی فراوان دارد که باعث کاهش توانایی و ایمنی بدن در مقابل این ویروس خواهد شد.»

 

با این توضیحات به نظر می‌آید ادعای مصونیت افراد سیگاری و مصرف‌کنندگان مواد مخدر نه‌تنها مورد تأیید کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی نیست که حتی آمار و اطلاعات موجود هم چنین فرضیه‌ای را اثبات نمی‌کند.»