پنجمین سال توافق اقلیمی پاریس در میان بیم و امیدها

نواندیش: اجلاس اقلیمی سازمان ملل با مشارکت آنلاین بیش از ۷۰ رهبر جهان در حالی برگزار می‌شود که اثرات استفاده از انرژی‌های فسیلی، جنگل‌زدایی، جنگل‌سوزی‌، آلودگی اقیانوس‌ها و ستیز انسان با طبیعت نمایان‌تر از همیشه شده است.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، دویچه وله در آستانه 5 سالگی توافق اقلیمی پاریس در گزارشی نوشت:  آب شدن یخ‌های قطبی، بالا آمدن سطح دریاها، تابستان‌های بسیار گرم و طولانی که منجر به آتش‌سوزی جنگل‌ها از استرالیا تا آمریکای جنوبی می‌شود، خشکسالی‌ها و سیلاب‌های شدید و شتاب روزافزون از بین رفتن گونه‌های مختلف جانوری تنها بخش کوچکی از تبعات گرمایش زمین است.

بانک جهانی هشدار داده در صورتی که تا سال ۲۰۵۰ چاره‌ای برای تغییرات اقلیمی حاصل از گرمایش زمین نشود، ۱۵۰ میلیون انسان مجبور به ترک سرزمین خود خواهند شد.

نکته مهم اینکه سال ۱۹۹۰ میلادی میزان تولید سالانه دی‌اکسید کربن جهان حدود ۲۰.۵ میلیارد تن بود و طی سه دهه گذشته این رقم ۶۶ درصد رشد داشته است.

پنج سال پیش جامعه جهانی بعد از تعللی طولانی، نهایتا به توافقی دست یافت که بر اساس آن کشورها به کاهش گازهای گلخانه‌ای متعهد شدند که مهم‌ترین عامل گرمایش زمین است؛ با این چشم‌انداز که جلوی گرم‌تر شدن بیش از ۲ درجه‌ای زمین نسبت به دوران پیشاصنعتی را تا پایان قرن حاضر بگیرند.

برخی از کشورها مانند ایران که هفتمین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای جهان است، توافق کردند که بصورت مرحله‌ای تا سال ۲۰۳۰ تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند که در مورد ایران ۴ درصد بود. ایران قول داده بود که اگر ۳۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند، آماده است حتی ۱۲ درصد از تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد.

طی پنج سال گذشته، تولید گازهای گلخانه‌ای ایران نه تنها کاهشی نداشته، بلکه بنابر گزارش «پروژه جهانی کربن»، ۲۰ درصد نیز افزایش یافته و تولید دی‌اکسید کربن حاصل از سوخت‌های فسیلی کشور به ۷۸۰ میلیون تن در سال گذشته رسیده است.

تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون نزدیک چهار برابر شده است و توافق پاریس حتی به تصویب مجلس هم نرسیده است.

برخی دیگر از کشورها مانند اتحادیه اروپا بسیار بیشتر از آنچه انتظار می‌رفت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای داشتند و حتی روز جمعه ۲۱ آذر، ۲۷ عضو اتحادیه اروپا متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ تولید گازهای گلخانه‌ای را ۵۵ درصد کاهش دهند.

اتحادیه اروپا طی سه دهه گذشته تولید دی‌اکسید کربن از سوخت‌های فسیلی را به صورت متمادی کاهش داده و از بالای ۳.۸ میلیارد تن به حدود ۲.۹ میلیارد تن در سال رسانده است.

آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ از توافق پاریس خارج شد و پارسال نزدیک ۵.۳ میلیارد تن دی‌اکسید کربن تولید کرد؛ با این حال طی پنج سال گذشته، تولید گازهای گلخانه‌ای آمریکا تغییری نداشته است.

جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا گفته است که بازگشت به توافق پاریس از اولویت‌های دولتش خواهد بود.

هند و چین، از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های سوخت‌های فسیلی جهان نیز تولید گازهای گلخانه‌ای را طی پنج سال گذشته به ترتیب ۱۸ درصد و ۴ درصد افزایش داده‌اند. عربستان و روسیه هم افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای داشتند، اما تولید گازهای گلخانه‌ای برخی دیگر از کشورهای بزرگ مصرف کننده انرژی مانند ژاپن و کره جنوبی کاهش یافته است.

بدین ترتیب، در عمل کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای توسط اروپا و برخی دیگر از کشورها عملا با افزایش تولید این گازها در دیگر کشورها خنثی شده و هنوز هم سالانه ۳۳ تا ۳۴ میلیارد تن دی‌اکسید کربن از طریق انرژی‌های فسیلی راهی هوا می‌شود.

جنون استفاده از سوخت‌های فسیلی

بر اساس آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و غول نفتی بریتانیا، شرکت بی‌پی، طی سال گذشته نزدیک ۵ میلیارد تن نفت خام، ۳.۸ میلیارد تن معادل نفت خام زغال سنگ و ۳.۹ تریلیون متر مکعب گاز در جهان مصرف شده است.

از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹، میزان مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان نزدیک ۲۰ درصد رشد داشته است. البته، به خاطر افزایش راندمان صنایع، خودروها، نیروگاه‌ها و غیره، شتاب رشد تولید گازهای گلخانه‌ای نسبت به مصرف سوخت‌های فسیلی کم بوده، اما آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داده که از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ میزان سرمایه‌گذاری‌ها در بخش افزایش بهره‌وری انرژی در حد ۲۵۰ میلیارد دلار در سال ثابت مانده و امسال نیز انتظار می‌رود به خاطر شیوع کرونا و تنگناهای مالی دولت‌ها و شرکت‌ها، این رقم ۱۰ درصد کاهش یابد.

نکته مهم اینکه به رغم توسعه سریع‌تر انرژی‌های پاک، هنوز هم ۸۴ درصد از کل انرژی مورد نیاز جهان از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود.

انرژی‌های تجدیدپذیر در سال گذشته تنها ۵ درصد مصرف انرژی جهان را تشکیل داده و تولید برق آبی حدود ۶ درصد و نهایتا انرژی هسته‌ای تنها ۴ درصد سهم در مصرف انرژی جهان داشته است.

آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید در سال جاری به خاطر شیوع کرونا و کاهش تقاضای جهانی انرژی، انتظار می‌رود مصرف سوخت‌های بسیار آلاینده مانند نفت و زغال‌سنگ به ترتیب ۹ درصد و ۸ درصد کاهش یابد و انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز ۸ درصد افت کند. نکته امیدوار کننده این که مصرف سوخت‌های پاک (انرژی بادی، خورشیدی و غیره) نزدیک ۱ درصد افزایش خواهد داشت.

همچنین انتظار نمی‌رود در سال آینده میلادی مصرف نفت و زغال‌سنگ افزایش چشمگیری داشته باشد.

اما در سال‌های پیش رو اگر جامعه جهانی تصمیم قاطع و فوری برای مواجهه با تغییرات اقلیمی نگیرد، دوباره تولید گازهای گلخانه‌ای افزایش خواهد یافت.

در این میان برخی از کشورهای تولید کننده انرژی‌های فسیلی به شدت به درآمدهای سنتی خود وابستگی دارند و برخی دیگر مانند چین و هند نیز بیش از هر چیزی نیاز به مصرف بیشتر انرژی‌های فسیلی برای رشد اقتصادی هستند، موضوعی که به چالش عمده توافق پاریس تبدیل شده است.

اکنون باید منتظر ماند و دید آیا جامعه جهانی اراده حفظ گرمایش زمین در سطح ۲ درجه بالاتر از دوران پیشاصنعتی را خواهد داشت یا باید نسل‌های آینده تاوان سنگین و حتی غیر قابل بازگشت عدم توجه به تغییرات اقلیمی را بدهند.