تاثیر کرونا بر ژنتیک انسانی چیست؟

استاد تمام دانشگاه تهران با ویروس کرونا بشریت را به چالش کشیده است و در واقع هر روز مبارز می طلبد، گفت: این ویروس می تواند به ژنوم وارد شود و کارهای بسیاری را انجام دهد.

دکتر منصور حیدری در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه ژنتیک پزشکی دارای چندین شاخه از جمله سیتوژنتیک پزشکی و ژنتیک مولکومی است، افزود: این دو شاخه به تشخیص دقیق بیماری های ژنتیکی کمک می کنند و نتیجه این تشخیص دقیق، کاهش هزینه های اقتصادی برای دولت ها، کشورها و خانواده هاست و از طرفی می تواند بار و فشارهای روانی را از دوش خانواده ها کاهش دهد.

وی افزود: برای مثال وجود یک فرزند دارای سندروم داون از همه نظر برای خانواده مشکل آفرین است و فشارهای روحی و روانی و هزینه های سنگینی را برای دولت و خانواده به همراه دارد. سقط های تکراری نیز اگر ریشه ای و ژنتیکی مورد بررسی و علت یابی قرار گیرند، خانواده مجبور به آزمون و خطا نخواهد شد و نه تنها از آسیب جسمی مادر در اثر سقط تکراری جلوگیری می شود که خانواده از نظر روانی و مالی اثرات بدی را تجربه نمی کند و در عین حال از مرگ و میر نوزاد و مادر هم جلوگیری می شود.

حیدری با تاکید بر اینکه با ابزاری به نام ژنتیک پزشکی می توان نسلی سالم را به جامعه تحویل داد، گفت: یک کشور نیروی انسانی سالم و دارای هوش مناسب می خواهد و ژنتیک پزشکی در مسیر دستیابی به این مهم، علمی بسیار مهم است. در واقع نباید اجازه داد که با سهل انگاری یا ناآگاهی یک نوزاد معلول متولد شود.

مسئول فنی آزمایشگاه ژنتیک جهاد دانشگاهی استان مرکزی با بیان اینکه در استفاده عمومی از علم ژنتیک و گرایش افراد به سمت بهره گیری از آن، مسائل اقتصادی نقش بسیار مهمی دارد، اظهار کرد: مسلما خانواده ها باید توان اقتصادی برای رجوع و استفاده از علم ژنتیک را داشته باشند، یکی از معضلات فعلی در کشور این است که مراکز خیریه و حمایتگر افراد یا خانواده های گرفتار بیماری های ژنتیک باید بیشتر فعال باشند. در واقع می توان به جای ایجاد یک مرکز نگهداری از معلولین، هزینه یک شب نگهداری و اداره این مرکز را صرف پیشگیری از تولد بیماران معلول و دارای مشکل ژنتیکی کرد. علاوه بر این، موسسات بیمه نیز در حوزه بیمه تکمیلی نیز باید بیشتر به این امر ورود کنند.

این متخصص ژنتیک پزشکی تصریح کرد: برای استفاده از علم ژنتیک پزشکی در گام اول باید به مردم آگاهی داد تا به خودشان کمک کنند، مسلما هر زوج برای فرزندآوری باید برنامه داشته باشد و با مشاوره به این آگاهی برسد که اگر فرزند او دچار مشکل بود باید به موقع برای رفع مشکل اقدام کند، از طرفی هزینه درمان نیز باید از قبل مشخص شده باشد، چراکه پس از آگاهی بخشی، موضوعات اقتصادی و تامین هزینه های درمان از اهمیت بالایی برخوردار هستند، متاسفانه در جامعه ما معضلات اقتصادی بسیار پررنگ شده است و افراد توان تامین هزینه های درمان بیماری های ژنتیک را ندارند، در این شرایط مسلما با آگاهی بخشی می توان این افراد را به مراکز و سازمان های حمایتی ارجاع داد تا حداقل از تولد یک نوزاد دارای مشکل جلوگیری شود.

وی با بیان اینکه هزینه انجام آزمایشات ژنتیک در ایران نسبت به دیگر کشورها بسیار ناچیز است، گفت: هزینه انجام یک آزمایش آمنیوسنتز در کشور ما برابر با ۱۰۰ دلار است در صورتی که همین آزمایش در آمریکا چند هزار دلار هزینه دارد، پس باید با آگاهی دادن و کمک اقتصادی به مردم از تولد کودکان دارای مشکل ژنتیکی که هزینه های سنگینی را برای خانواده و کشور رقم می زنند، جلوگیری کرد.

دکتر حیدری در خصوص میزان بهره برداری از علم ژنتیک پزشکی در کشورهایی همچون استرالیا در قیاس با ایران بیان کرد: در استرالیا از ابتدای دبستان کودکان را با مقوله ای به نام مشاوره در هر زمینه ای آشنا می کنند و با حمایت های گوناگون در عرصه های مختلف این تفکر را در فرد ایجاد می کنند که در زمان فرزندآوری باید کودکی سالم را به دنیا بیاورد و در واقع تکلیف را روشن می کنند. در این کشور هیچ فردی فاقد پوشش بیمه ای نیست و سیستم، نگاهی حمایتگرانه به جامعه دارد، اما در ایران سیستم آموزشی دچار مشکل است و متخصصان امر در راس کار نیستند تا تفکرات حمایتی و آگاهی بخشی از زمان کودکی را در جامعه دنبال کنند.

مسئول فنی آزمایشگاه ژنتیک جهاد دانشگاهی استان مرکزی با بیان اینکه امروز در کشور نیازمند مدیران پاکدست هستیم که به درستی در جای خود بکارگیری شوند، تاکید کرد: اگر فقط جلوی یک اختلاس در کشور گرفته شود، می توان بسیاری از مشکلات را رفع کرد و منابع حفظ شده را برای چندین سال صرف پیشگیری از تولد نوزادان دارای مشکل و کمک به مادران باردار کرد تا زایمانی سالم داشته باشند.

این استاد تمام دانشگاه تهران تصریح کرد: متاسفانه مواردی نیز وجود دارد که افراد با وجود اطلاع از وجود مشکل در جنین اقدامی برای سقط نمی کنند، به عنوان مثال، در یکی از آزمایشات مشخص شد که جنین دارای سندروم داون است، اما پدر اجازه سقط نمی داد، در حالی که باید با آگاهی بخشی تفکر جامعه و افراد را به سمت تصمیم درست هدایت کرد، دیده می شود که افراد با وجود تمکن مالی اما در اثر فقر آگاهی و آموزش تصمیمات غلطی می گیرند و بالعکس. به همین دلیل باید جامعه را به سمت آگاهی هدایت کرد تا فرزندانی سالم متولد شوند.

در ارتباط با تاثیر کرونا بر ژن ها اظهار کرد: در اوایل شیوع بیماری کرونا یک مقاله در خصوص تاثیر کرونا و استقرار ویروس بر روی اعضای خاصی از بدن از جمله کبد، تخمدان، دستگاه تناسلی و ... منتشر شد و در این مقاله عنوان شد که استقرار این ویروس بر روی دستگاه تناسلی می تواند یکی از عوامل ناباروری در آینده باشد، البته مسلما اطمینان از این امر نیازمند تحقیقات بالینی و مطالعات گسترده تر است، ولی اگر چنین امری به وقوع بپیوندد واقعا ترس آور است و در واقع با این مطالعه زنگ هشداری برای آیندگان به صدا درآمده است.

حیدری با بیان اینکه این ویروس بشریت را به چالش کشیده است و در واقع هر روز مبارز می طلبد، افزود: این ویروس می تواند به ژنوم وارد شود و کارهای بسیاری را انجام دهد. از هر ۵ نفری که بهبود یافته اند، یکی دو مورد دچار مشکلات مغزی به لحاظ فیزیکی و روانی شده اند. در واقع این بیماری چالش بزرگی را رقم زده و به نوعی به یک پالایش دست زده است. افرادی که توان زنده ماندن دارند در مقابل او تاب می آورند و باقی از بین می روند. تنها راه مقابله با این ویروس، در حال حاضر پیشگیری است، این ویروس هر روز با چهره جدید وارد می شود و ویروسی بسیار ترسناک است.

وی همچنین، با بیان اینکه مشکلات مغزی عصبی و عقب ماندگی یکی از معضلات جدی کشور در بیماری های ژنتیکی به شمار می رود، گفت: آماری مبنی بر تعداد تولدهای دارای مشکلات ژنتیکی در سطح کشور در اختیار ندارم، اما در مرکز آزمایشگاهی که بنده فعالیت می کنم، ماهانه از هر ۳۰ تا ۴۰ نفر دو جنین دارای مشکل شناسایی می شوند که متاسفانه آمار بالایی است.

دکتر حیدری با اشاره به بیماری pku به عنوان یک بیماری ژنتیکی، گفت: این بیماری در صورت تشخیص درست و به موقع در بدو تولد قابل درمان است و کودک مشکلی نخواهد داشت و تنها با جایگزین کردن شیر مادر مشکل حل می شود، اما برخی از بیماری ها مانند سندروم داون، هموفیلی، تالاسمی و ... را نمی توان درمان قطعی کرد و هنوز ژن درمانی یا سلول تراپی در دنیا به نتیجه قطعی نرسیده است، به همین دلیل آزمایش ژنتیک و غربالگری تنها می تواند از تولد کودکان دارای مشکل جلوگیری کند.

وی افزود: در بحث سرطان، می توان از علم ژنتیک پزشکی بهره برداری حداکثری کرد، با تشخیص به موقع سرطان به کمک ژنتیک می توان داروی مناسب تجویز کرد. به عنوان مثال در سرطان پستان با مشاوره ژنتیک می توان به ارثی بودن یا نبودن بیماری پی برد و در نهایت با تجویز داروی مناسب، طول عمر بیشتر و عوارض جانبی کمتری را برای بیمار رقم زد.

این استاد تمام دانشگاه تهران در خصوص تاثیر عوامل محیطی در بروز بیماری های ژنتیکی تصریح کرد: عوامل محیطی و آلودگی ها می توانند باعث ایجاد موتاسیون و جهش شوند و در واقع تاثیر این عوامل بر بیمار شدن افراد اظهرمن الشمس است. برای مثال فردی که در معدن ذغال سنگ کار می کند در سن ۵۰ سالگی سرطان ریه می گیرد، اما فردی که پاکبان است نهایتا در سن ۷۰ سالگی دچار کمر درد می شود، این مثال کاملا نشان دهنده تاثیر عوامل محیطی است. مصرف سیگار یا الکل قطعا می تواند بر روی جنین و مادر تاثیر مستقیم داشته باشد و در واقع عوامل محیطی تشدیدکننده بیماری های ژنتیکی هستند و حتی سبک زندگی نیز می تواند به بروز بیماری های مختلف منجر شود.

مسئول فنی آزمایشگاه ژنتیک جهاد دانشگاهی استان مرکزی با بیان اینکه مشاوره ژنتیک از اهمیت بالایی برخوردار است و به کاهش هزینه های تست کمک می کند چراکه ممکن است که اصلا نیازی به تست و آزمایش نباشد و با مشاوره درست از صرف هزینه های اضافی جلوگیری می شود، افزود: مشاوران ژنتیک در کشور در برخی شهرستان ها مانند قم به خوبی عمل می کنند و حتی بهزیستی حمایت بالایی از آنها دارد و امیدواریم چنین مراکز مشاوره و حمایت هایی را در استان مرکزی بویژه اراک نیز شاهد باشیم چراکه در واقع استفاده از مشاوره ژنتیک در برهه های حساس مانند قبل از ازدواج، بعد از ازدواج و قبل از بارداری برای تولد فرزندان سالم بسیار مهم است.

دکتر حیدری در خصوص استفاده از مشاوره های آنلاین که اخیرا بسیار افزایش یافته است، گفت: مسلما مشاورین به لحاظ تخصصی و صلاحیت علمی و اخلاقی باید مورد نظارت قرار گیرند، چراکه افراد به هرحال در مشاوره تمام زوایای زندگی خود را مطرح می کنند و باید محرم بودن و قابل اعتماد بودن مشاورین مدنظر قرار گیرند.