کد خبر: ۱۲۹۹۰۸
تاریخ انتشار: ۲۰ شهريور ۱۴۰۰ - ۰۷:۰۰
این روزها و سال ها بحث انقلابی بودن یا نبودن مدام در رسانه ها و حتی از زبان برخی از چهره های مدعی پرچمداری انقلاب شنیده می شود، گاهی برخی حتی انقلابی بودن را با تندروی و انجام کارهای عجیب و غریب اشتباه می گیرند، در این بین چه بسیار بودند چهره های انقلابی اصلی که همزمان مصداق روشن اندیشی هم به حساب می آمدند.

نواندیش- رضا امیری: این روزها و سال ها بحث انقلابی بودن یا نبودن مدام در رسانه ها و حتی از زبان برخی از چهره های مدعی پرچمداری انقلاب شنیده می شود، گاهی برخی حتی انقلابی بودن را با تندروی و انجام کارهای عجیب و غریب اشتباه می گیرند، در این بین چه بسیار بودند چهره های انقلابی اصلی که همزمان مصداق روشن اندیشی هم به حساب می آمدند.

 

یکی از این روحانیون روشن اندیش و انقلابی آیت الله سید محمود طالقانی بود که اما او را ابوذر زمان می نامید، دیروز 19 شهریور سالگرد درگذشت ایشان بود حیف دیدیم که از این انسان وارسته یادی نکنیم. 

 

طالقانی به سال 1289 خورشیدی در روستای گلیرد طالقان به دنیا آمد. وی آموزش ابتدایی را نزد پدر آغاز کرد و پس از آن تحصیل را در مدارس «رضویه» و «فیضیه» ی قم تا درجه ی اجتهاد ادامه داد و از استادانی همچون «عبدالکریم حائری» و «سید ابوالحسن اصفهانی» اجازه ی اجتهاد گرفت.

 

طالقانی پس از دریافت اجازه ی اجتهاد به سال 1318 برای تدریس در مدرسه ی «سپهسالار» راهی تهران شد. وی درست زمان کشاکش جنگ دوم جهانی وارد تهران شد و فعالیت های علمی، سیاسی و فرهنگی خود را جهت مبارزه با استبداد و مکتب های مادی آغاز کرد.

 

طالقانی پس از شهریور 1320 به دلیل علاقمندی به فعالیت های فرهنگی و تبلیغی «کانون اسلام» را تاسیس کرد. در جلسه های تفسیر قرآن کانون اسلام گروه های مختلف و به ویژه دانشجویان شرکت می کردند.

 

طالقانی همچنین به همراه مبارزان ملی گرا و مذهبی ها به فعالیت سیاسی پرداخت و یکی از حامیان نهضت ملی کردن صنعت نفت شد.

 

وی مشکل اصلی و اساسی جامعه ی ایران در زمان خودش را سلب آزادی و عنصر استبداد می دانست و در مسیر ارایه ی راه حل ابتدا به تبیین مفاهیم آزادی و استبداد پرداخت و سپس مقوله هایی چون حکومت مشروطه و مقیده و در نهایت نظام شورایی برای همه ی عرصه های زندگی اجتماعی انسان را مطرح کرد.

 

طالقانی در سال های 1342 تا 1357 به دلیل فعالیت های سیاسی بارها به زندان افتاد یا تبعید شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی درآمد. وی نخستین امام جمعه ی تهران پس از انقلاب بود.

 

طالقانی پیش از پیروزی انقلاب، نظام شورایی را مطرح کرد و در آستانه ی پیروزی و هنگام تدوین قانون اساسی، نظام شورایی را برای همه ی سطوح جامعه پیشنهاد داد.(1) وی سرانجام در 19 شهریور 1358 به دلیل عارضه ی قلبی چشم از جهان فرو بست.

 

طالقانی دارای مجموعه ی سخنرانی ها و نوشته های بسیار است. از آثار وی می توان به «ترجمه و توضیح بخشی از نهج البلاغه»، «پرتوی از قرآن» در6جلد، «اسلام و مالکیت» اشاره کرد. در زمینه ی شرح و توضیح نیز می توان از مقدمه و شرح کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» نوشته ی «علامه نائینی» یاد کرد.

 

یکی از برجسته ترین ویژگی های شخصیتی و علمی طالقانی تولید فکر و اندیشه ی دینی است. وی در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارای دیدگاه است که همین نیز متاثر از توجه ویژه ی وی به جامعه و فضای اجتماعی و فکری زمانه ی خود است.

 

اگر بخواهیم به صورت کلی برخی از چارچوب های فکری وی را مورد بررسی قرار دهیم باید بگوییم وی در اقتصاد معتقد به عدالت اجتماعی و برقراری قسط، در زمینه ی سیاسی معتقد به آزادی و الگوی شورایی و در رفتار اجتماعی، دارای نگرشی همراه با تسامح و مدارا است.

 

***دلایل عقلی و نقلی شورا

 

طالقانی برای اثبات نظریه ی خود در مساله ی شورا و به ویژه تاکید بر شورا در ساختار سیاسی از 2 دلیل عقلی و نقلی استفاده می کند. همچنین دلیل نقلی را نیز به 2 دسته ی قرآن و سنت تقسیم می کند؛ در نتیجه سه گانه یی مطرح می شود.

 

وی نخستین دلیل را جایگاه «عقلی» در شورا می داند به این معنا که حفظ و رعایت مصالح نظام در بسیاری از موارد جز به وسیله ی مشورت با خردمندان و متخصصان میسر نیست چرا که مشورت در امور بر همه ی کارگزاران و تصمیم گیران لازم است.

 

دلیل دوم وی برگرفته از«قرآن» است که در این زمینه به سه آیه از قرآن اشاره می کند؛ نخست آیه ی «و شاورهم فی الامر»( 159 سوره آل عمران)، دوم آیه ی «و امرهم شوری بینهم» (آیه38 سوره شوری) و سوم آیه ی 233 سوره ی بقره.

 

با توجه به آیات ذکر شده، به ویژه سوره های آل عمران و شورا، می توان نتیجه گرفت که مشورت در امور بر ائمه ی اطهار علیهم السلام و نایبان ایشان و همه ی مدیران و تصمیم گیران در نظام اسلامی لازم است.

 

دلیل سوم طالقانی برگرفته از «سنت» است که وی در این قسمت برای نمونه به سیره ی پیامبر اشاره می کند. 

 

با پذیرش اصل مسلم اسلامی و قرآنی شورا، سوالی که مطرح می شود این است که با چه شیوه و معیاری باید مشورت کرد؟ به عبارت دیگر راه شور و مشورت در اسلام و قرآن یا متون دینی و سنت معصومان چگونه است. آیا ائمه و رهبران دینی شیوه یی خاص برای این امر در نظر گرفته اند که به همان شیوه در همه ی مکان ها و زمان ها، شور و مشورت صورت گیرد یا این که این مساله در شرایط زمانی و مکانی تغییر می کند؟

 

طالقانی شور و مشورت را در همه ی سطوح زندگی اجتماعی می داند و برخلاف پیشینیان خود مثل نائینی که شور و مشورت را در تشکیل مجلس می دانست، آن را به پارلمان محدود نکرد و معتقد بود که اصل قرآنی در تمام سطوح زندگی مردم لازم الاجرا است.

 

وی از شور و مشورت به نظام شورایی می رسد؛ نظامی که در تمامی عرصه های زندگی اجتماعی باید به آن شیوه عمل کرد. بر همین اساس شورا در افتای مراجع و مجتهدان، مجلس شورای ملی و شوراهای محلی (شهر و روستا) را پیشنهاد می کند.

 

*** آزادی و استبداد

 

در دایره ی واژگانی آثار و اندیشه های طالقانی 2 واژه ی استبداد و آزادی از پر کابردترین و مهمترین واژه ها هستند. طالقانی با تاثیر از کواکبی متفکر برجسته ی سوری 2 مقاله ی «کواکبی و استبداد» و «طبایع الاستبداد کواکبی» را نوشت. بی شک کتاب «طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد» اثر کواکبی یکی از آثار مهمی است که در تاریخ اندیشه ی دینی ضمن ارایه ی مباحث تحلیلی از ماهیت استبداد، یک تئوری ضد استبداد دینی و سیاسی را بر اساس مبانی اسلام و آیات قرآنی می پروراند.

 

یکی دیگر از اندیشمندانی که طالقانی بر کتابش مقدمه و توضیح نوشت، علامه ی نائینی نویسنده ی «تنبیه الامه و تنزیه المله» بود. علامه ی نائینی در این کتاب حکومت استبدادی را به حکومت های «تملکیه»، «استبدایه»، «استعبادیه»، «اعتسافیه»، «تسلطیه» و «تحکیمیه» تقسیم بندی می کند.

 

طالقانی در حوزه و عرصه ی اندیشه ی سیاسی معتقد است که نظام سیاسی در کشورها به ویژه حکومت اسلامی بر 2 رکن اساسی آزادی و برابری (مساوات) استوار است.

 

وی آزادی را، آزادی از اراده ی دیگران تعریف می کند و معتقد است که پیشرفت شگفت انگیز حکومت اسلامی در صدر اسلام از اجرای آزادی سرچشمه می گرفت.

 

طالقانی آزادی و تحمیل نکردن اندیشه را از اساس مورد تاکید اسلام می داند. وی در برخی از نوشته های خود معتقد است که اگر یک مکتب، مذهب یا نظام سیاسی آزادی اندیشه و فکر را محدود کند یا اندیشه ی خدادادی را از او بگیرد، آن مکتب و مذهب ضد انسانی است.

 

***اقتصاد در اندیشه ی طالقانی

 

یکی از دغدغه های جدی طالقانی از سال 1327 که کتاب «اسلام و مالکیت» را نوشت، مسایل اقتصادی بود. وی در تفسیرها، سخنرانی ها و مصاحبه ها اهمیت امر اقتصادی را با روش مدرن و علمی بیان کرد.

 

در واقع طالقانی نخستین روحانی است که به مساله ی اقتصاد با روش جدید پرداخته است. پس از وی آیت الله «سید محمدباقر صدر» کتاب «اقتصاد ما» و شهید مطهری کتاب «بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی» را نوشتند، هر چند کتاب شهید مطهری منتشر نشد.

 

طالقانی صریح و شفاف نظراتش را در رابطه با اساسی ترین مبانی اقتصاد جهان بیان کرده است. این مبانی شامل سرمایه داری، استثمار، قسط، ربا و مالکیت است که چارچوب نظری اقتصاد اسلامی را در دیدگاه طالقانی بیان می کند.

 

در واقع طالقانی با بیان دیدگاه های خود، دارای یک مکتب اقتصادی است که کم و بیش دیدگاه های وی در بخش اقتصادی قانون اساسی هم تجلی یافته است.

 

***روشنفکری دینی

 

قرائت و روایت هایی که نسبت به روشنفکری دینی می شود بیشتر از زاویه ی ارتباط میان 2واژه «روشنفکری» و «دینداری» است که خود موجد این خوانش های متفاوت نسبت به آن شده است. در واقع روشنفکر دینی تعادل لازم بین مذهب و جامعه ی مدرن را ایجاد می کند.

 

«غلامعباس توسلی»، روشنفکری دینی قبل از انقلاب را به سه دسته تقسیم می کند؛ دسته ی نخست «جریان مشهد»، دسته ی دوم «جریان پاریس» و دسته ی سوم «جریان تهران» است که به نوعی ادامه ی همان فعالیت های جریان مشهد بود و طالقانی را جزو جریان تهران می آورد. 


از طرفی باید یادآور شد روشنفکران مذهبی از شریعتی تا انجمن اسلامی مهندسین و بسیاری دیگر از روشنفکران دینی خود را متاثر از طالقانی می دانند و معتقدند که ایدیولوژی و تفسیر قرآن وی روی آنها بسیار تاثیر گذاشته است.

 

طالقانی در تفسیر «پرتویی از قرآن» سعی کرده است قرآن کریم را در صحنه ی زندگی و جامعه ی بشری از زوایای شخصی تا اجتماعی و سیاسی وارد کند. این امر نشانگر توجه به مقتضیات زمان است که یکی از شاخصه های اصلی روشنفکران دینی است.

نظر شما
* کد کپچا:
captcha

آندرتیکر در راه ایران / گران‌ترین تبلیغات تاریخ با چهره جنجالی کشتی کچ!

کاظم صدیقی فردا در این مراسم سخنرانی می کند + تصویر

شمارش معکوس برای یازدهم فروردین؛ دردسر بزرگ استقلال به خاطر سند یک ورزشگاه!

آخرین وضعیت ثبت نام و انصراف از قرارداد بیمه تکمیلی درمان فرهنگیان بازنشسته و بازنشستگان کشوری

پژمان جمشیدی از نگار فرهمند، همسر بلاگرش با عکسی مشترک رونمایی کرد

رهبر انقلاب: غزه، تا این لحظه پیروز اصلی میدان است

۴ عکس از تیپ جالب و متفاوت هان هیو جو ، بازیگر نقش «دونگ یی»

آیا افغانستانی های مقیم ایران، تابعیت می خرند؟

آیا تخم مرغ شکستن برای دفع چشم زخم موثر است ؟

مراسم ترحیم زهرا شجاعی با حضور سیدمحمد خاتمی (عکس)

ضریب حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان در سال ۱۴۰۳ + جدول

برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتاب‌های پایه اول تغییر می‌کند

بهترین زمان برای مشاوره ازدواج

کد پی اس ووچر رایگان بدون احراز هویت

خاطره آقای همساده از «بده بزنیم» در گفتگو با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

خاطره آقای همساده از «بده بزنیم» در گفتگو با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

عاشقانه بانو سوسانو با دخترش (تصاویر)

پوشش و استایل خوش آب و رنگ و نوروزی پریناز ایزدیار / تصاویر

جشن زیبای نوروز در آتشکده بهرام (تصاویر)

مراسم تشییع مرحومه زهرا شجاعی با حضور خاتمی (تصاویر)

پست آبی رنگ در پیج پرسپولیس! (عکس)

تیپ و استایل متفاوت الناز حبیبی و بهرام افشاری (عکس)

تبریز سفیدپوش شد (عکس)

زیبایی های قشم، بزرگترین جزیره ایران (تصاویر)

عکس خانوادگی وایرال شده وریا غفوری که به تازگی منتشر شده / همه درباره زیبایی این خانواده حرف می زنند (+عکس)

تصویری بی نظیر از رنگین کمان در میدان نقش جهان اصفهان (ویدئو)

تصویری متفاوت از نازنین بیاتی (عکس)

هادی چوپان در کنار مجسمه خودش و گرگ (تصاویر)

تغییر چهره ایرنه پاپاس، بازیگر هند جگرخوار در ۹۳ سالگی (تصاویر)

2 عکس جدید از تیپ و ژست دیدنی «سوسانو» در یک روستای زیبا در فرانسه

عکس / اتاق فرمان اتمی شوروی را ببینید

ماجرای سفر شاه به قم و ملاقات ۴۵دقیقه‌ای با آیت‌الله بروجردی (عکس)

تصاویر / تغییر تیپ و چهره سارا و نیکای سریال پایتخت بعد 10 سال

فیگور عضلات شکم هادی چوپان و رقیب آمریکایی او؛ کدایک بهتر است!؟ (عکس)

تصویری دیدنی از آنتونیو کوئین در اصفهان (عکس)

تغییر چهره جالب طناز طباطبایی در طی ۱۵ سال! (تصاویر)

استقبال پر شور از هادی چوپان در شیراز (تصاویر)

تصاویر دیدنی و وایرال شده از دونگ یی (هان هیو جو)

استوری سحر دولتشاهی از سریال افعی

هانیه توسلی با چهره بدون آرایش آفتابی شد (عکس)

کف و سوت برای معین و هایده در برنامه زنده شبکه سه با حاضران دستچین شده در استودیو! (ویدئو)

کنایه ستاره پرسپولیس به عدم دعوتش به تیم ملی + تصویر

سلفی هادی چوپان با کلاه قشقایی پس از قهرمانی در آرنولدکلاسیک (ویدئو)

این کلیپ «آقای همساده» با ماجرای کاظم صدیقی «وایرال» شد (ویدئو)

ژست علی دایی در کنار همسرش و خانم بازیگر (عکس)

نظر جالب عادل فردوسی پور درباره عملکرد نکونام در استقلال (ویدئو)

درج نام «خلیج فارس» در تصویر اکانت رسمی ناسا از زمین (عکس)

آرایش و پوشش متفاوت بهنوش طباطبایی! (عکس)

پوشش محسن افشانی بازیگر جنجالی و همسرش در افطاری ابراهیم رئیسی! (تصاویر)

اجرای زیبای داوود کیم (جای) خواننده کی پاپ کره ای در شبکه سه (ویدئو)

سعدالله امیر شقاقی مافیای شرط بندی، در ترکیه بازداشت شد + ویدئو

دیدار «عباس قادری» با ابراهیم رئیسی ! (عکس)

کیم جای (داوود کیم) خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ جنوبی در برنامه محفل درخواست تسبیح کرد (+عکس و ویدئو)

استایل زیبا، ساده و خیره کننده «بهنوش طباطبایی» / عکس

بهاره افشاری و تغییر چهره‌اش ۱۸ سال پس از «او یک فرشته بود» (عکس)

آتش گرفتن یک پراید با نارنجک در چهارشنبه سوری پرند (ویدئو)

همسر و پسر نجم الدین شریعتی (عکس)

چهارشنبه سوری دیشب تهران از داخل هواپیما (ویدئو)

باشگاه پرسپولیس در آستانه دربی اینگونه پیام انگیزشی داد (تصویر)

تصاویر چهارشنبه سوری از برج میلاد: تهران شهر جنگ زده شد! (ویدئو)

انفجار مهیب در شب چهارشنبه سوری در استان خوزستان ! (ویدئو)

مجادله «خورشید خانم» مو طلایی با رضا رشیدپور بر سر جریمه ۳ میلیونی حجاب (+تصویر)

«یاسمین مقبلی» به زمین برگشت (ویدئو)

تجمع بازنشستگان در اعتراض به حقوق های زیر خط فقر + عکس

محمدرضا گلزار در جمع ملی‌پوشان ایران + عکس

رهبر انقلاب به فرماندهان کل ارتش و سپاه مدال داد (+عکس)

سرمربی پرتغالی سپاهان و همسر جوان و بازیگرش، شیدا مقصودلو در کنسرت علیرضا قربانی (ویدئو)

فیلم وایرال شده از حسین یکتا در شبکه افق در شب قبل انتخابات: هر کی نمی خواد رای بده بره ! (ویدئو)

حوادث چهارشنبه آخر سال: لحظه افتادن بمب دست ساز از دستان یک نوجوان (ویدئو)

استایل شیک و ورزشی مریم معصومی در ۳۶سالگی (عکس)

حفظ کرامت شهروندان به سبک دولت انقلابی: آقای رئیسی این عکس را دیده اید!؟ (تصویر)

حضور سحرگاهی رهبری در شهر ری (+ عکس)

عاشقانه اوسمار، سرمربی پرسپولیس با همسرش (عکس)

عاشقانه شهاب حسینی و همسر جدیدش در یک اکران خصوصی (تصاویر)

مجری زن صداوسیما آرزو کرد همه چیز به دوران قبل از رییسی بازگردد! / جبران مافات ژیلا صادقی با حمله به حسن روحانی! (ویدئو)

واکنش طنزآمیز عبدالکریم حسن به مردود شدن گلش در دیدار پرسپولیس - فولاد + تصویر

پیام سیدحسین حسینی به هواداران استقلال (اینستاپست)

استایل شیک و خاص بهاره افشاری در مراسم بزرگداشت علی نصیریان (عکس)

رونمایی بهنوش طباطبایی از مجسمه‌ زیبای خودش ! (عکس)

سخنان قدیمی سخنگوی دولت درباره قیمت ها وایرال شد! (ویدئو)

دختر ترامپ، بیل گیتس، ریانا و زاکربرگ در عروسی پسر ثروتمندترین مرد آسیا (+عکس)

واکنش باشگاه پرسپولیس به هت تریک اوسمار ویرا + عکس

آخرین حضور حسن روحانی در اجلاس خبرگان رهبری (عکس)

اولین جلسه دادگاه تتلو برگزار شد (تصاویر)

واکنش انتقادی محسن چاوشی به سیل در جنوب بلوچستان (تصویر)

واکنش محسنی اژه‌ای به حکمی درباره «شروین حاجی پور» (ویدیو)

تصاویری تازه از پسر رهبر انقلاب و لاریجانی در یک مراسم

واکنش تحریک‌آمیز مهدی طارمی پس از پیروزی عجیب پورتو برابر بنفیکا + عکس

اقامه نماز بر پیکر آیت الله امامی کاشانی توسط رهبر انقلاب (عکس)