واقعیت‌های علمی درباره اثربخشی سینوفارم

به‌تازگی شایعاتی درباره اثربخشی کم واکسن سینوفارم در مقابل کووید-۱۹ منتشر شده که منابع معتبر علمی آنها را رد می‌کنند.

 روزنامه همشهری نوشت: «با این که سازمان بهداشت جهانی واکسن سینوفارم را تأیید و اثربخشی آن را ۷۹ درصد اعلام کرده، اما حرف و حدیث در مورد این واکسن چینی همچنان زیاد است و به‌تازگی ادعایی درباره اثربخشی پنج درصدی این واکسن در برابر ابتلا به عفونت کرونا در ایران جنجالی شده است.

به‌ گزارش سایت نیچر سینوفارم در کنار دیگر واکسن چینی به‌ نام سینووک بالاترین میزان استفاده را در سراسر جهان دارد. در ایران نیز پوشش حداکثری واکسیناسیون در همه گروه‌های سنی با واکسن سینوفارم انجام شده است. بیشتر کشورهای در حال توسعه با این دو واکسن از چین جمعیت خود را تلقیح کرده‌اند اما اعلام اخیر سازمان بهداشت جهانی درباره لزوم تزریق دوز تقویت‌کننده به واسطه کاهش ایمنی در افراد بالای ۶۰ سال و دارای نقص سیستم ایمنی، این ابهام را ایجاد کرده که واکسن سینوفارم اثربخشی کمی دارد.

اثربخشی معقول

تعدادی از کشورها تاکنون دوز سوم را به تمام افراد سالمند ارائه کرده‌ یا در تلاش برای رویکرد ترکیب و همسان‌سازی‌ واکسن‌ها هستند. برخی کارشناسان حتی این سؤال را مطرح کرده بودند که آیا واکسن‌های چینی که بر پایه پلتفرم سنتی ویروس غیرفعال ساخته شده‌اند، باید همچنان در برخی کشورها تزریق و در دسترس باشند؟ اما برخی دیگر می‌گویند این واکسن‌ها همچنان نقش بزرگی در کم‌شدن ابتلا و مرگ‌ومیر بازی می‌کنند. گاندیپ کانگ، ویروس‌شناس کالج پزشکی کریستین در هند می‌گوید: این دو واقعا واکسن‌های بدی نیستند ‌بلکه هنوز بهینه نشده‌اند.

در اواسط سال ۲۰۲۱ سازمان بهداشت جهانی، مجوز استفاده اضطراری برای واکسن چینی را صادر کرد. به اعلام این سازمان، سینووک ۵۱ درصد و سینوفارم ۷۹ درصد در جلوگیری از بیماری علامت‌دار اثربخش بود. این عدد در برابر اثربخشی ۶۳ درصدی واکسن آسترازنکا عدد خوبی به‌ نظر می‌رسید اما همه این واکسن‌ها در برابر اثربخشی ۹۰ درصدی واکسن‌های فایزر و مدرنا عدد قابل توجهی نبودند.

مطالعات گسترده

چیزی در حدود ۲.۴ میلیارد از واکسن‌های چینی در چین مجوز استفاده گرفته‌اند و حدود یک میلیارد دوز نیز به ۱۱۰ کشور دیگر صادر شده است. اوایل امسال بر اساس گزارش‌هایی از موج جدید کووید-۱۹ در چند کشور که با این واکسن واکسینه شده بودند مانند سیشل و اندونزی، سؤال‌هایی را درباره میزان حفاظت ایجاد شده از واکسن‌های چینی به میان آورد.

به همین دلیل مطالعات گسترده‌ای در کشورهایی مانند برزیل، ‌شیلی و تایلند در حال انجام است تا در گروه‌های سنی مختلف علت کاهش ایمنی و محافظت را پیدا کنند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که در مقایسه با واکسن‌های ساخته‌شده با استفاده از فناوری‌های دیگر، واکسن‌های ویروس غیر فعال چینی در ابتدا سطوح پایین‌تری از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده یا مسدودکننده ویروس که به‌عنوان نماینده محافظت محسوب می‌شوند، تولید می‌کنند و این سطوح به سرعت کاهش می‌یابد.

یک مطالعه روی ۱۸۵ کارمند بخش مراقبت‌های بهداشتی در تایلند نشان داد که ۶۰ درصد از آنها سطح بالایی از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را یک‌ماه پس از دریافت دوز دوم واکسن چینی داشته‌اند. این عدد در کسانی که آسترازنکا دریافت کرده بودند ۸۶ درصد بود.

رابطه‌ای بین میزان آنتی‌بادی و محافظت نیست

اما پایین‌آمدن میزان آنتی‌بادی به معنی کم‌شدن محافظت ایمنی نیست. بن کولینگ، اپیدمیولوژیست در دانشگاه هنگ‌کنگ، می‌گوید: واکسن‌ها پاسخ‌های ایمنی پیچیده‌ای را از جمله سلول‌های B و سلول‌های T ایجاد می‌کنند که ممکن است عمر بیشتری نسبت به آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده داشته باشند.

مطالعه دیگری روی کادر درمان چینی که هنوز داوری نشده است، نشان داد که سلول‌های B و سلول‌های T ویژه SARS-CoV-2 پنج ماه پس از دوز دوم واکسن سینوفارم قابل تشخیص هستند. سایر واکسن‌های ساخته‌شده با تکنولوژی‌های دیگر نیز در طول زمان دچار کاهش میزان آنتی‌بادی می‌شوند اما محافظت قدرتمندتری در برابر بیماری و مرگ دارند. با این حال محققان می‌گویند چون واکسن‌های چینی ساخته شده از ویروس غیر فعال با میزان پایین‌تری از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده شروع می‌شوند، حفاظت آنها می‌تواند سریع‌تر از آنهایی که شروع قوی‌تری دارند، کاهش یابد.

کانگ می‌گوید سیستم ایمنی با بالارفتن سن کم می‌شود و واکسن‌ها در کل در افرادی با سن بالا اثربخشی کمتری دارند اما به‌ نظر می‌رسد که این اثر با واکسن‌های مبتنی بر ویروس غیر فعال مشهودتر است.»