همه دچار آلزایمر می‌شوند؛ حتی جوان‌ها!

حتی ۳۰ساله‌ها هم می‌توانند به آلزایمر مبتلا شوند و نشانه‌های زودرس‌بودن بیماری را بروز دهند. تجربه هم نشان داده که سرعت پیشرفت بیماری در جوان‌ترها در مقایسه با بیماران سالمند بیشتر است و اثرات مخرب بیشتری ایجاد می‌کند.

روزنامه همشهری نوشت: «حتماً از زبان بسیاری از سالمندان شنیده‌اید که نگران ابتلا به آلزایمر هستند. حتی جوان‌ترها هم گاهی به این فکر می‌کنند که اگر به آلزایمر مبتلا شوند چه اتفاقی برایشان می‌افتد. این نگرانی‌ها وقتی بدانیم ابتلا به آلزایمر در همه دنیا شایع و روزافزون است، منطقی به‌ نظر می‌رسد؛ به‌ خصوص که بعضی شرایط زندگی امروزی، مثل استرس و فشارهای عصبی، احتمال ابتلا به آلزایمر را تشدید کرده است. محمدرضا دژکام، روانشناس و روان‌درمانگر از این بیماری، نشانه‌ها و راه‌های پیشگیری و درمانش می‌گوید.

آلزایمر و نشانه‌ها

هر چند بیشتر ما تصور می‌کنیم آلزایمر همان فراموشی است اما در واقع تعریف دقیق‌تری برای این بیماری وجود دارد. آلزایمر یک بیماری مغزی است که باعث ازدست‌رفتن فرایندهای شناختی می‌شود. ازدست‌رفتن حافظه یا زوال عقل و تفکر بخشی از اتفاقاتی است که در مسیر پیش‌رونده این بیماری رخ می‌دهد. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز آلزایمر، تجمع پلاک‌های پروتئین آمیلوئید در مغز است. آمیلوئید یک اصطلاح عمومی برای پروتئین‌هایی است که به‌ طور طبیعی در بدن به‌ وجود می‌آیند. در مغز افراد سالم این پروتئین نابود می‌شود ولی در مغز افراد مبتلا به آلزایمر تجمع پیدا می‌کند. نشانه‌های این بیماری معمولاً تدریجی شروع می‌شوند. مثلاً بسیاری از مبتلایان در شروع بیماری، فقط اتفاقات اخیر را فراموش می‌کنند یا در انجام کارهای روزمره دچار مشکل می‌شوند. بعضی علائم دیگر هم ممکن است در مبتلایان بروز پیدا کند؛ مثل تغییر رفتار و شخصیت، سردرگمی، پیدانکردن کلمات یا جابه‌جایی در استفاده از آنها، پیدانکردن خط گفت‌وگوها و سردرگمی. این نشانه‌ها به‌تدریج شدیدتر می‌شوند تا جایی که فرد مبتلا به آلزایمر در مراحل پیشرفته بیماری، توانایی انجام کارهای روزمره را از دست می‌دهد و نمی‌تواند از خودش مراقبت کند.

آلزایمر برای پیرها و جوان‌ها

از بین تصورات اشتباهی که درباره آلزایمر وجود دارد، شایع‌ترین آنها این است که این بیماری تنها مخصوص سالمندان است. البته آلزایمر در افرادی که بیشتر از ۶۵ سال دارند بیشتر مشاهده می‌شود اما این دلیل نمی‌شود که گروه‌های سنی دیگر از خطر ابتلا دور باشند. حتی ۳۰ساله‌ها هم می‌توانند به آلزایمر مبتلا شوند و نشانه‌های زودرس‌بودن بیماری را بروز دهند. تجربه هم نشان داده که سرعت پیشرفت بیماری در جوان‌ترها در مقایسه با بیماران سالمند بیشتر است و اثرات مخرب بیشتری ایجاد می‌کند. گاهی حتی جوان‌ترها به مراقبت بیشتری نیاز دارند، چون آنها در حال تجربه اتفاقی هستند که نیروی جوانی و قدرت تفکر را از آنها می‌گیرد و این اتفاق باعث می‌شود عمر خود را از دست رفته بدانند و بیشتر دچار مشکلات روانی شوند. مبتلایان جوان با شوک مواجه می‌شوند چون همیشه تصور می‌کردند آلزایمر مخصوص سالمندان است و اتفاقاً اطرافیانشان هم با همین تصور برای انتخاب رفتار مناسب با بیمارشان سردرگم می‌شوند.

راه‌های کاهش ابتلا به آلزایمر

مثل هر بیماری دیگری راهکارهایی وجود دارد که کمک می‌کند احتمال ابتلا به آلزایمر کاهش پیدا کند. هر چند این راهکارها قطعی نیست اما تجربه نشان داده در میان افرادی که این نکات را رعایت می‌کنند، آلزایمر کمتر بروز پیدا می‌کند. یکی از آنها کنترل استرس است. دیگر کمتر بیماری‌ای هست که نتوان رد پای استرس را در آن پیدا کرد. پزشکان هم همیشه توصیه می‌کنند از استرس دوری کنیم؛ هر چند خودشان هم اعتراف می‌کنند این کار در زندگی امروزی اگر نگوییم غیر ممکن، دست‌ کم خیلی سخت است. اما برای کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر ناچاریم این کار خیلی سخت را انجام دهیم. استرس مزمن تأثیرات منفی بر عملکرد مغز می‌گذارد و زمینه بیماری‌های عصبی از جمله آلزایمر را فراهم می‌کند. برای مدیریت استرس، راه‌هایی مثل دوری از خبرها مخصوصاً خبرهای منفی، مراقبت از سلامت روان و دوری از افراد مضطرب می‌تواند راهگشا باشد.

ورزش و دوری از تنهایی

حالا دیگر ثابت شده که ورزش و فعالیت بدنی نه فقط بر سلامت جسم بلکه تا حد زیادی بر سلامت روح و روان افراد تأثیرگذار است. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که به‌ طور مرتب ورزش می‌کنند و تحرک بدنی بالایی دارند، نسبتاً کمتر به آلزایمر مبتلا می‌شوند. حتی بین مبتلایان هم، ورزش‌کردن روند پیشرفت بیماری را کند می‌کند. ورزش باعث می‌شود انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز تنظیم شوند و این اتفاق در کنترل آلزایمر تأثیرگذار است. در بسیاری از بیماری‌هایی که ترکیب بیماری جسمی و روانی هستند، توجه به موضوعات روانی می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کند یا احتمال ابتلا را کاهش دهد. پزشکان معتقدند که تنهانماندن دائمی و داشتن روابط اجتماعی مفید، می‌تواند باعث شود فرد در برابر آلزایمر تا حد خوبی مصونیت پیدا کند. این موضوع به‌خصوص در میان سالمندان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین سعی کنید روابط اجتماعی خود را بیشتر کنید، در فعالیت‌های جمعی شرکت کنید و به جمع‌ها و دورهمی‌ها نه نگویید تا انعطاف‌پذیری مغز شما از بین نرود. از طرف دیگر داشتن روابط اجتماعی باعث می‌شود فرد از افسردگی دورتر شود و افسردگی از عوامل ازبین‌رفتن قدرت شناختی است. به چالش کشیدن مغز با قبول‌کردن مسئولیت‌های ساده یا روش‌هایی مثل حل‌کردن جدول و یادگرفتن یک زبان جدید هم، به فعالیت ذهنی بیشتر کمک می‌کند.

کلسترول و فشار خون مهم هستند

داشتن یک سبک زندگی سالم همیشه خوب است و به ایمنی در برابر بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند. درباره بیماری آلزایمر هم این مورد صدق می‌کند. یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانیم برای کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر انجام دهیم، کنترل کلسترول است. سطح کلسترول نقش مهمی در بروز و توسعه بیماری آلزایمر دارد. چیزی که به کلسترول بد معروف است، می‌تواند سن ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد. البته که تحقیقات نشان می‌دهد عوامل ژنتیک هم در این مورد مؤثرند. داشتن فشار خون بالا هم بر بروز زوال عقل مرتبط با افزایش سن بی‌تأثیر نیست، به همین دلیل هم تنظیم فشار خون و رعایت رژیم غذایی مناسب برای دوری از ابتلا به آلزایمر توصیه می‌شود.

الگوی شیوع آلزایمر

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، هم‌اکنون آلزایمر مهم‌ترین دلیل ازکارافتادگی سالمندان در سراسر جهان است. این بیماری یکی از مشکلات عمده سلامتی است که با بالارفتن سن شیوع پیدا می‌کند؛ به‌ طوری که طبق آمارها ۱۶درصد بزرگسالان بالاتر از ۷۰سال به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری اغلب دیر تشخیص داده می‌شود. سه‌چهارم مبتلایان، خود از این بیماری آگاهی ندارند. ۳۶میلیون بیمار مبتلا به آلزایمر در کل جهان وجود دارد و این تعداد تا سال‌۲۰۵۰ به ۱۱۵ میلیون بیمار افزایش می‌یابد، به‌ طوری که در سال ‌۲۰۵۰ از هر ۸۵ نفر یک نفر مبتلا به بیماری آلزایمر خواهد بود؛ آماری نگران‌کننده که حاکی از آن است که در ایران هم این بیماری بیش از پیش شایع شده است.

کنترل و درمان آلزایمر

با پیشرفت‌های علم پزشکی و تحقیقات جدید در سال‌های اخیر، چشم‌اندازهای تازه‌ای از امید برای درمان آلزایمر به‌ وجود آمده است اما هم‌اکنون فرآیند درمان بیشتر به‌ معنای کنترل و جلوگیری از پیشرفت بیماری و همچنین کنترل علائم و اختلالات روانی و رفتاری ناشی از این بیماری است. مراجعه به روانپزشک «اعصاب و روان» و متخصص مغز و اعصاب برای دریافت درمان آلزایمر به‌ صورت دارویی توصیه می‌شود. همچنین می‌توان در کنار درمان دارویی از درمان تکمیلی و روش‌های غیر دارویی مثل روان‌درمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، ماساژدرمانی و ... استفاده کرد. انجام برخی فعالیت‌ها هم مثل ورزش، پیاده‌روی، آوازخواندن، تحریک حواس پنجگانه از طریق محرک‌های خوشایند و ... می‌توانند در تعدیل هر چه بیشتر علائم بیماری، کمک‌کننده باشند.»