دو تصویر مکرون ‌با ایران

اکبر مختاری در روزنامه هم میهن نوشت:

قرن نوزدهم لرد پالمرستون، نخست‌وزیر انگلستان، با بیان این سخن معروف که ما در سیاست دوستان و دشمنان همیشگی نداریم و آنچه برای ما همیشگی است، منافع ملی ماست، درس بزرگی در سیاست به سیاستمداران داد. منافع ملی در سیاست خارجی ایران اما به‌شدت واژه غریبی است و هربار که بحثی در این موضوع شکل می‌گیرد، گویی از بخت بد جریانی دیگر وظیفه خود می‌داند که راه دیگری را پیش گیرد.

شهریورماه 98 در اجلاس سازمان ملل در نیویورک روز آخر سفر حسن روحانی بود. از بوریس جانسون محافظه‌کار و شوخ تا امانوئل مکرون و صدراعظم آلمان تاکید داشتند که حسن روحانی با دونالد ترامپ دیدار کند و این دیدار زمینه‌ساز احیای برجام در ماه‌های آتی شود. حسن روحانی خود می‌گوید تلفنی از دفتر ترامپ هم به محل اقامت او شد اما او از تهران اجازه برای گفت‌وگو و ‌دیدار نداشت. فرصت گفت‌وگو به سر آمد. آن زمان نه ترور سردار سلیمانی رخ داده بود نه تظاهرات بزرگ آبان‌ماه در مورد بنزین، اما فرصت دیدار از کف رفت. سه سال بعد امانوئل مکرون با ابراهیم رئیسی دیدار می‌کند ولی پیام مثبتی از این دیدار حاصل نمی‌شود. کمتر از بیست روز پس از این دیدار تظاهرات بزرگی در ایران در مورد مرگ مهسا امینی شکل می‌گیرد، دختر مظلومی که اسیر گشت ارشاد شد و جانش را از دست داد. شعله‌های اعتراضات در ایران در اعتراض به این اقدام گسترش بیشتری پیدا کرد و حالا تحلیلگران داخلی و خارجی سخن از جنبشی متفاوت در ایران می‌گویند؛ جنبشی که رهبرانش دیگر از زنان پیش رو تشکیل شده است، همان چیزی که غرب استقبال ویژه‌ای از آن می‌کند. دیگر سخن از برجام که نمی‌شود هیچ، بلکه تخاصم کلامی تا بدان جا پیش می‌رود که صدراعظم آلمان به‌شدت نحوه برخورد با معترضان ایرانی را محکوم می‌کند و حتی سخن از فراخواندن سفرای اروپایی در گوشه و کنار شنیده می‌شود. حالا امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه که بخش سیاسی سه کشور مهم اروپایی را در مذاکرات هسته‌ای دنبال می‌کند با چهار زن از معترضان دیدار می‌کند و حتی پا را از واژه جنبش فراتر می‌نهد و این جنبش را به انقلاب تشبیه می‌کند.

اگر به تحلیلگران سیاسی داخلی و خارجی در سه ماه پیش می‌گفتیم که روزی رئیس‌جمهور فرانسه با برخی از مدعیان نمایندگی اعتراضات درون ایران دیدار می‌کند و از واژه انقلاب استفاده می‌کند به احتمال زیاد مورد استهزا و خنده آنها قرار می‌گرفتیم اما حالا این اتفاق رخ داده است. صدراعظم آلمان هم دیگر ادبیاتش با ایران همچون ادبیات خانم مرکل با ایران نیست و از خواست خود برای تشکیل جلسه کشورهای اروپایی برای بررسی نحوه برخورد حکومت با معترضان ایرانی سخن می‌گوید.

حالا در بریتانیا هم دیگر جانسون شوخ‌طبع محافظه‌کار رفته است و نخست‌وزیری سخت‌گیرتر در قبال برجام بر سر کار آمده است. سه سال پیش در شورای امنیت، دونالد ترامپ فقط حمایت دومینیکن را برای بررسی پرونده ایران داشت و حتی بریتانیا متحد استراتژیک آمریکا با دونالد ترامپ همراهی نکرد. اما حالا اجماعی جهانی از واشنگتن تا پاریس علیه برنامه هسته‌ای ایران شکل گرفته است. جو بایدن نسبتا خوشحال از نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای هم، جو بایدن یک‌ماه پیش نیست، چراکه اگرچه اتحاد جمهوری‌خواهان و ترامپ نتوانستند اکثریت سنا را از آن خود کنند، اما به احتمال زیاد مجلس نمایندگان را اگرچه نه با آرای پرقدرت از آن خود می‌کنند. حالا جو بایدن برای اقدامات سیاست خارجی‌اش باید از دست‌اندازهای کمیته‌های بررسی امور مختلف در مجلس نمایندگان نیز عبور کند. اگر بار دیگر به سه سال پیش بازگردیم و اگر مفروض ایران احیای برجام بود، باید گفت بهترین زمان نه‌تنها از دست رفته است بلکه دیگر شاید خود برجام از کف رفته باشد؛ همان برجامی که آن روز محمدجواد ظریف بهترین دیپلمات حاضر در این ساختار مذاکره‌کننده ارشدش بود تا باقری کنی که حتی در سه ماه اخیر یک توئیت هم از خود بیرون نداده است و نشان داده است که چقدر درکش از نقش افکار عمومی در روندهای دیپلماتیک ضعیف است.

در نهایت باید بیان کرد که بار دیگر مسئولان سیاست خارجی ایران با فرصت‌سوزی حتی اروپای همراه با توافق را با روندهای اشتباه شش ماه اخیر به اروپای مخالف جدی سیاست داخلی و خارجی ایران روبه‌رو ساخت و رئیس‌جمهور فرانسه‌ای را که روزی به‌دنبال هل دادن رئیس‌جمهور ایران برای دیدار با دونالد ترامپ بود حالا به فردی تبدیل کرده است که از انقلاب احتمالی در ایران سخن می‌گوید.