آیا داعش خراسان حضور چین در افغانستان را تهدید می‌کند؟

شفقنا- الجزیره نوشت: گزارش صادره از سازمان ملل متحد در فوریه گذشته نشان می‌دهد گروه تروریستی داعش شاخه ولایت خراسان تهدیدی جدب علیه دولت طالبان در افغانستان به شمار می‌رود و عملا به «رقیب نخست» طالبان تبدیل شده است..

داعش از طریق شاخه خراسان خود به شکل تقریبا منظم به حملات خود در سراسر افغانستان ادامه داده و از زمان به قدرت رسیدن طالبان در این کشور 248 حمله انجام داده که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر شده است.

تفاوت اصلی بین طالبان افغانستان و داعش خراسان در ریشه‌های ملی بسیار متفاوت آنهاست. طالبان با گروه های جهادگرای افراطی بین المللی از جمله القاعده ارتباط دارد، اما رهبری و اکثریت قریب به اتفاق نیروهای آن را افغان‌ها و عمدتا پشتون‌ها تشکیل می‌دهند.

در مقابل، داعش خراسان در سال های 15-2014 میلادی در میان شورشی‌های پشتون پاکستانی علیه اسلام آباد شکل گرفت که در میان پشتون‌های شرق افغانستان پناهنده شده بودند. «حافظ سعید خان»، نخستین امیر داعش خراسان (که در حمله هوایی امریکا در سال 2016 میلادی کشته شد)، از سرکردگان طالبان پاکستان بود.

یکی از دلایل تلخی روابط داعش خراسان با طالبان افغانستان این بود که آنها از حمایت از طالبان پاکستان در شورش علیه اسلام آباد خودداری کردند. برخی دیگر از اعضای داعش خراسان هم اسلام گرایان جهادگرای شکست خورده در اتحاد جماهیر شوروی هستند که در نسل گذشته به افغانستان پناهنده شده اند از جمله ازبک‌های مرتبط با جنبش اسلامی ازبکستان و چچن‌ها، داغستانی‌ها، گروهی هم از مبارزان اویغور مخالف چین هم به این گروه پیوسته اند. شماری از اعضای عرب القاعده در افغانستان و مناطق مرزی پاکستان نیز در میان نیروهای داعش خراسان حضور دارند.

اما مساله جالب توجه و نگران‌کننده برای مقامات طالبان، تلاش داعش برای برهم زدن روابط دولت طالبان با کشورهای حمایت‌کننده نسبی از آن از طریق چرخه خشونت‌بار و انجام عملیات تروریستی است به خصوص چین که روابط نزدیک خود با طالبان را قبل و بعد از قدرت رسیدن‌شان حفظ کرده است.

این رویکرد داعش به شکل اساسی در تلاش‌های این گروه برای هدف قرار دادن هیات‌های دیپلماتیک نظیر حمله به سفارت روسیه و پاکستان به ترتیب در سپتامبر و دسامبر سال گذشته پدیدار می‌شود.

داعش همچنین طی مدت اخیر حملاتی علیه منافع چین در افغانستان انجام داده و پکن در 12 دسامبر گذشته از زخمی شدن 5 شهروند خود در حمله این گروه به هتلی در کابل خبر داده است.

در 11 ژانویه سال جاری یک عامل انتحاری داعش خود را در نزدیکی وزارت امور خارجه افغانستان در کابل منفجر کرد که قرار بود میزبان نشستی با هیات چینی باشد،طی این حمله بیش از 50 نفر کشته شدند.

خطر فزاینده
«باربارا کلیمن»، پژوهشگر امور امنیتی پژوهشگاه اروپا معتقد است اکنون کاملا روشن است که دولت طالبان قادر به تامین امنیت اماکن حیاتی نظیر پایتخت نیست و علیرغم گزارش‌ها از انهدام مخفیگاه‌ها و اماکن داعش در مناطق مختلف افغانستان، توانایی امنیتی طالبان در مهار خطر فزاینده داعش ناکام مانده است.

بر اساس گزارش سازمان ملل در سال 2022 میلادی شاخه خراسان داعش در تلاش جدی برای جذب نیرو از میان عناصر حزب اسلامی ترکستان به عنوان گروه مسلح خواهان جدایی مناطق اویغورنشین چین است.

طبق این گزارش، دو گروه در صدور تبلیغات علیه چین به زبان ترکی اویغوری، تبادل عناصر و مشورت نظامی و برنامه‌ریزی برای انجام حملات مشترک و هماهنگی باری خرید تسلیحات همکاری کرده‌اند.

موضوع جالب توجه این است که حزب اسلامی ترکستان پیش از این متحد گروه تروریستی القاعده به عنوان یکی از مهمترین رقبای شاخه خراسان داعش بوده است.

منافع مشترک
به گفته تحلیلگران، چرخه خشونت‌باری که داعش در افغانستان راه انداخته است، خطری بر روابط پکن با طالبان به شمار می‌رود که مبتنی بر منافع مشترک اقتصادی و امنیتی است.

از زمان تسلط طالبان بر کابل، چین از آمادگی خود برای تعمیق روابط «دوستانه و همکاری» با این گروه خبر داده و در 8 دسامبر از تشکیل دولت جدید افغانستان توسط طالبان استقبال کرد و خواهان در پیش گرفتن سیاست داخلی و خارجی «معتدل» شد.

علیرغم اینکه دولت طالبان به مطالبات جهانی برای در پیش گرفتن سیاست میانه و تشکیل دولت فراگیر عمل نکرده است اما چین اقدام به تقویت نفوذ خود در افغانستان و ارائه کمک‌های متعدد به کابل کرده و از هیات‌های طالبان استقبال کرده و در همه کنفرانس منطقه‌ای درباره افغانستان نظیر کنفرانس مسکو در اکتبر 2021 میلادی شرکت کرده است.

سرمایه‌گذاری‌های چین در افغانستان
چین از طریق تداوم روابط خود با دولت طالبان به دنبال احیای پروژه‌های تجاری خود در افغانستان است؛ اقدامی که مورد حمایت کابل قرار دارد زیرا سرمایه‌گذاری چین درآمدهایی عاید طالبان خواهد کرد که به دلیل شکنندگی اقتصاد افغاناستان و وابستگی به کمک‌های خارجی، نیاز مبرمی بدان دارد.

حجم مبادلات تجاری میان دو طرف طی دو سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است و چین عملا به بزرگترین شریک تجاری افغانستان تبدیل شده است همچنین یک شرکت دولتی چین در 5 ژانویه توافقی برای حفاری نفتی در میدان «جیحون آمودریا» در شمال افغانستان به ارزش نیم میلیارد دلار امضا کرد.

این بزرگترین سرمایه‌گذاری در افغانستان از زمان به قدرت رسیدن طالبان است؛ استخراج نفت با توجه به موقعیت جغرافیایی و نزدیکی این میدان به مرزهای چین، کاهش هزینه و رهایی از مسیرهای دریایی در جنوب چین که عرصه رقابت نظامی میان پکن و واشنگتن است، اهمیت حیاتی برای چین دارد.

شرکت‌های چینی همچنین در منابع معدنی افغانستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اهتمام شایانی به کشف معادن ارزشمند نظیر لیتیوم، مس، سنگ مرر، گوگرد و سنگ‌های تزیینی نشان داده اند.

ارزش معادن لیتیوم افغانستان 1 تریلیون دلار و ارزش ذخایر گازی این کشور 1.75 تریلیون متر مکعب برآورد می شود.