دروغ سیزده یا دروغ اول آوریل چگونه مرسوم شد؟!

نواندیش: امروز سیزده فروردین است، آخرین روز از تعطیلات نوروزی که مردم با گذراندن در طبیعت آن را به پایان رسانده و رسما به سراغ سال کاری جدید می روند، یکی از نکات جالب این روز اما بحث دروغ سیزده است، دروغی که معمولا به دلیل همزمان شدن با اول آپریل در سایر نقاط جهان به عنوان دروغ آپریل شناخته می شود، اما این ها چه مشابهت هایی با یکدیگر دارند؟

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، وبسایت futurity در مورد پیشینه دروغ اول آوریل نوشت: آنگوس کرس گیلسپی، فولکلورشناس و استاد مطالعات آمریکایی در دانشگاه راتگرز، توضیحی را که اکثر مورخان هم به آن باور دارند به اشتراک می‌گذارد و توضیح می‌دهد که چرا اول آوریل روزی برای دروغ گفتن است و اساسا ریشه این مساله در چیست؟

داستان به دهه 1500 در فرانسه برمی گردد، زمانی که تقویم ژولیان (که توسط ژولیوس سزار ایجاد شد) با تقویم میلادی (که توسط پاپ گریگوری سیزدهم معرفی شد و هنوز در اکثر نقاط جهان استفاده می شود) جایگزین شد. در تقویم جولیان قدیم، سال جدید از اول آوریل آغاز اما با تقویم جدید میلادی، سال جدید از اول ژانویه آغاز می شد.

در آن روزها اخبار چندان سریع منتشر نمی شد، بنابراین همه مردم خبرداد نشده بودند که شروع سال نو به 1 ژانویه تغییر کرده است، بنایراین بسیاری همچنان 1 آوریل را به عنوان آغاز سال جدید میلادی جشن می گرفتند.  در سوی دیگر کسانی که از این مساله آگاه بودند این افراد را احمق های آوریل می دانستند. گفتن جوک های اول آوریل به سرعت گسترش یافت و در حدود 500 سال گذشته هم ادامه داشته است. 

برخی از جالب ترین جوک های اول آوریل در این سال ها  چه بودند؟

مؤثرترین شوخی های اول آوریل از نوعی منبع معتبر، مانند یک کانال خبری معروف یا یک دولت محلی آمده است. شوخی باید نادرست، اما باورپذیر و مهمتر از همه بی ضرر یا بی اهمیت باشد.

دو دروغ جالب اول آوریل به ترتیب این ها هستند: داستان اول به بیگ بن، ساعت بزرگ وست مینستر در لندن، انگلستان بر می گردد. در روز اول آوریل در سال 1980 بود که بی‌بی‌سی یک تغییر بزرگ را اعلام کرد. صفحه ساعت بیگ بن در حال تغییر به دیجیتال بود و اولین کسی که آنجا باشد می‌تواند عقربه‌های ساعت را از آن خود کند!

داستان دوم مربوط به ریچارد نیکسون، رئیس جمهور سابق آمریکا است که در سال 1974 از سمت خود استعفا داد، در سال 1992، رادیو عمومی ملی اعلام کرد که او دوباره برای ریاست جمهوری نامزد می شود. این ادعا خیلی قانع کننده بود، اما در واقع شوخی بیش نبود!

اکنون در برخی از کشورها (از جمله بریتانیا، اتریش، نیوزیلند و زیمباوه) دروغ‌گویی در این روز از صبح تا ظهر ادامه پیدا می‌کند و شخصی که پس از ظهر دروغی بگوید احمق آوریل (April Fool) لقب می‌گیرد اما در مناطق دیگر تا پایان روز ادامه دارد.

دروغ سیزده در ایران از کجا آمده است؟

بیش ازشصت سال است که در ایران، گفتن دروغ سیزده نوروز، یا همان «ماهی آوریل» فرانسوی‌ها، از سوی چند روزنامه‌نگار ایرانی رواج پیدا کرده است. آغازماه آوریل یک روز پیش ازسیزده نوروز می‌باشد و این هم‌زمانی دست‌آویزی شد، که درسیزده نوروز که ویژه جشن، شادی و نیایش برای باران و باروری زمین است، زیرنام شوخی دروغ بگویند.

اسماعیل پوروالی، روزنامه نگار سرشناس ایرانی که میان همکارانش به آقای مدیر شناخته شده بود، در ماهنامه روزگار نو در اردیبهشت 1370 خورشیدی در پاریس نوشت: ما شماره‌ی سیزده فروردین سال 1322 شمسی روزنامه‌ی «نبرد» را یک پارچه به صورت دروغ درآوردیم. یکی از این دروغ‌ها، نطقی بود از هیتلر، که در آن بحبوحه‌ی جنگ، دستور آتش‌بس می‌داد و این مژده‌ای بود که همه‌ی مردم از پیر و جوان ، زن و مرد و بزرگ و کوچک را خوشحال می‌کرد. درکنار این دروغ شادی‌دهنده، دروغ آزاردهنده‌ای که در آن روز بساط سیزده نوروز خیلی ها را به هم ریخت، خبر فوت «حاج محتشم السلطنه» رئیس مجلس وقت بود، که چون در بین مردم تهران بخصوص بازاریها وجهه و احترام و اعتباری خاص داشت. هزارها نفر راه خانه‌ی او را درپیش گرفتند تا در مراسم تشییع جنازه‌اش شرکت کنند.» روزنامه نبرد در آن زمان به مدیریت خسرو اقبال اداره می‌شد، واز همکارانش نیزمی توان، محمود تفضلی، جواد فاضل، حسن ارسنجانی، جهانگیر تفضلی و اسماعیل پوروالی و سه، چهار تن دیگر که در آن قلم می‌زدند نام برد. اسماعیل پور والی، چند سال پیش در پاریس در گذشت.

یکی از جنجالی‌ترین دروغ آوریل در ایران خبر کج شدن و احتمال سقوط برج میلاد بود که روزنامه شرق در آخرین شماره خود در سال 1383 منتشر ساخت. این شوخی توسط رسانه‌های اپوزیسیون جدی گرفته شد و به تحلیل آن پرداختند. برخی دیگر نیز آن را به برنامه اتمی ایران نسبت دادند. همچنین قیمت ملک در مناطق اطراف برج نیز برای مدتی کاهش یافت.