آشنایی با بهمن روز: جشن بهمنگان چیست؟

نمناک: جشن بهمنگان از جشن های باستانی ایرانیان است که به مناسبت مقارن شدن نام روز و ماه برگزار می گردد. این جشن ها ریشه تاریخی دارند و از دوران باستان تا به امروز رسیده اند. برخی از جشن های باستانی مانند جشن های هر ماه فراموش شده اما برخی از آنها مانند جشن نوروز بنا به سنت تاریخی در میان مردم رایج هستند. 

جشن های ماهانه ایرانیان باستان

ایرانیان باستان اهمیت ویژه ای به گاهشماری و گردش ایام می دادند و با یکی شدن نام روز و ماه جشن هایی را برگزار می کردند. گاهشماری های گوناگونی در ایران باستان رواج داشت. گاه شماری اوستایی نو یکی از آنها بود که در این گاه شماری هر سال دوازده ماه و هر ماه 30 روز دارد. در این گاه شماری هر 30 روز دارای 30 نام مشخص و ویژه بودند و دوازده ماه اوستایی دارای دوازده نام از امشاسپندان و ایزدان است. اما پنج روز باقی می ماند که پس از آخرین روز از ماه اسفند اضافه می شد.

نام های دوازده گانه ماه ها با دوازده نام از اسامی روزها، مشترک هستند بنابراین هرگاه نام روز و ماه یکی می شد، آن روز را جشن می گرفتند و آن ها را جشن های ماهانه می نامیدند.

ریشه شناسی واژه جشن بهمنگان

بهمن از واژه اوستایی (وهومن) به معنی «اندیشه نیک»، «منش نیک» و یا «خرد سپندینه/ خرد مقدس» گرفته شده است. بهمن در جهان مینوی نماد منش نیک اهورامزدا است. زردشت به یاری فرشته «بهمن» به پیامبری رسیده است . بهمن فرشته نگاهبان حیوانات بوده و خروس پرنده ویژه جشن بهمنگان است.سپیدی از آن بهمن امشاسپند است و گل یاس سپید، نماد بهمن است. 

جشن «بهمنگان» یا «بهمنجنه»

ایرانیان باستان یازدهمین ماه از سال و دومین روز هر ماه را «وهومن» نامگذاری می کردند. هرگاه نام روز و ماه یکی می شد، ایرانیان آن روز را جشن می گرفتند. روز دوم بهمن ماه را «بهمنگان» یا «بهمنجنه» می نامیده اند و جشن می گرفته اند.

برگزاری جشن بهمنگان

این روز آداب مخصوص به خودش را دارد. ابوریحان بیرونی در «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» در مورد جشن بهمنجنه چنین می نویسد:

روز دوم آن روز بهمن عید است که برای توافق دو نام آن را بهمنجه نامیده اند؛ بهمن نام فرشتهٔ موکل بر بهایم است که بشر به آنها برای عمارت زمین و رفع حوایج نیازمند است و مردم پارس در دیگ هایی از جمیع دانه های مأکول با گوشت غذایی می پزند و آن را با شیر خالص می خورند و می گویند که حافظه را این غذا زیاد می کند و این روز را در چیدن گیاهان و کنار رودخانه ها و جوی ها و روغن گرفتن و تهیه بخور و سوزاندنی ها خاصیتی مخصوص است و بر این گمانند که جاماسب وزیر گشتاسب این کارها را در این روز انجام می داد و سود این اشیاء در این روز بیشتر از دیگر روزها است.

در روز جشن بهمنگان دوم بهمن ماه طعام می پختند و بهمن سرخ و بهمن زرد بر کاسه ها می افشاندند و تره و ماست و ماهی می خوردند. زرتشتیان در جشن بهمنگان یا بهمنجه از کشتار حیوانات سودمند و خوردن گوشت آنان خودداری می کردند و برخی زرتشتیان، تمام روزهای بهمن از خوردن و کشتار خودداری می کردند.

در این روز همسایه ها هر کدام دانگ خود را برای پختن آش بهمنگان به خانه ای که آش در آن پخته می شده می دادند و همه در پخت این آش سهم داشتند که به آن «آش هفت دانه» می گفتند.