نقش کلیدی روسیه در توافق ایران و آمریکا: ماجرای اورانیوم چیست؟

روزنامه انگلیسی گاردین در تحلیلی با عنوان«با پیشرفت مذاکرات آمریکا، مسکو ممکن است نقش کلیدی در توافق هسته‌ای ایران به دست آورد» نوشت: روسیه می‌تواند نقش کلیدی در توافق بر سر نقش کلیدی روسیه در توافق ایران و آمریکا: ماجرای اورانیوم چیست؟ آینده برنامه هسته‌ای ایران ایفا کند، به طوری که مسکو نه تنها به عنوان یک مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم غنی شده ایران، بلکه به عنوان یک داور احتمالی در مورد نقض توافق نیز مطرح شده است.

به گزارش خبرآنلاین؛ دونالد ترامپ، که در سال ۲۰۱۸ در اولین دوره ریاست جمهوری خود، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین تهران و قدرت‌های جهانی را کنار گذاشت، تهدید کرده است که به ایران حمله خواهد کرد، مگر اینکه به سرعت به توافق جدیدی دست یابد که مانع از توسعه سلاح هسته‌ای توسط این کشور شود.

به گفته مقامات آمریکایی، چهار ساعت مذاکرات غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران در روز شنبه در رم، با میانجیگری عمان، پیشرفت چشمگیری داشته است. مذاکرات فنی بیشتر قرار است این هفته در ژنو برگزار شود و به دنبال آن، نشست دیپلماتیک سطح بالای دیگری آخر هفته آینده در عمان برگزار خواهد شد.

استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ که در قلب مذاکرات رم قرار داشت، خواستار آن است که توافق در عرض ۶۰ روز به پایان برسد، اما احتمالاً با مقاومت عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روبرو خواهد شد که معتقد است سطح بی‌اعتمادی و ماهیت فنی مذاکرات، رسیدن به چنین توافق سریعی را غیرمحتمل می‌سازد.

دو مسئله مهم، ذخیره‌سازی یا نابودی ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و تضمین‌های خارجی است که در صورت نقض توافق از سوی آمریکا برای لغو تحریم‌های اقتصادی در ازای بازگرداندن برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران به نظارت خارجی توسط بازرسان سازمان ملل، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌توان به ایران ارائه کرد. ایران خواهان تضمین‌هایی برای مجازات آمریکا در صورت خروج یا نقض توافق دیگری است.

ایران می‌خواهد ذخایر اورانیوم خود را در داخل کشور نگه دارد، اما آمریکا این را رد می‌کند و خواستار نابودی ذخایر یا انتقال آن به کشور ثالثی مانند روسیه است.

ایران معتقد است اطمینان‌هایی دریافت کرده است مبنی بر اینکه هدف آمریکا برچیدن کامل برنامه هسته‌ای این کشور نیست. ویتکاف، قبل از مذاکرات رم، در مداخله‌ای که باعث سردرگمی در ایران و ایالات متحده شد، در رسانه‌های اجتماعی به نظر می‌رسید که چنین هدفی را تأیید می‌کند، که باعث نگرانی در ایران شد، اما در رم این تصور را ایجاد کرد که این بیشتر پیام‌رسانی سیاسی داخلی است.

محمد امرسی، عضو هیئت مشاوران مرکز ویلسون، یک اتاق فکر در واشنگتن، گفت: «از دیدگاه ایران، پیام‌های متناقضی در رسانه‌های اجتماعی و در مصاحبه‌ها در مورد تمایل آمریکا به حذف کامل برنامه هسته‌ای آن‌ها وجود داشت و این اصلاً چیزی نبود که عراقچی با آن موافقت کرده بود، بنابراین اولین اطمینان این بود که هیچ توسعه‌ای در اهداف آمریکا وجود نداشته است. اگر او این اطمینان را دریافت نکرده بود، احتمالاً کل مذاکرات به پایان می‌رسید و بلافاصله خاتمه می‌یافت.»

در مورد تضمین‌ها، ایران معتقد است که تنها توافق امن، معاهده‌ای است که توسط کنگره آمریکا امضا شود، اما به عراقچی گفته شد که با توجه به قدرت افکار عمومی طرفدار اسرائیل در آنجا، مشخص نیست که آیا ترامپ می‌تواند چنین توافقی را از طریق کنگره به تصویب برساند یا خیر.

گزینه دیگر این است که آمریکا موافقت کند در صورت خروج واشنگتن از توافق، خسارات تهران را جبران کند. ایرانی‌ها قبلاً ایده جریمه مالی را مطرح کرده بودند، اما سازوکار اجرایی در غیاب یک معاهده همچنان مشکل‌ساز است. گزینه سوم در صورت نقض توافق از سوی آمریکا این است که به روسیه اختیار داده شود تا ذخایر اورانیوم غنی شده تحویل داده شده را به تهران بازگرداند و اطمینان حاصل شود که ایران به دلیل عدم انطباق مجازات نخواهد شد.

چنین ترتیبی به طور بالقوه به روسیه نقش محوری در روابط آینده ایالات متحده و ایران می‌دهد و ممکن است آلمان، فرانسه و بریتانیا، ضامن‌های فعلی توافق ۲۰۱۵ را حذف کند. نه ایران و نه آمریکا نمی‌خواهند نقش عمده‌ای برای سازمان ملل در آینده قائل باشند.

رم از سوی برخی به عنوان مکانی مهم برای مذاکرات تلقی می‌شد، زیرا اگر مذاکرات به اشتباه پیش می‌رفت، جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، بهترین روابط را با ترامپ دارد و بنابراین در موقعیت خوبی برای انجام یک عملیات نجات قرار داشت. پیشنهاد آزمایشی برای ملاقات بین عراقچی و جی دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، که در رم بود، زودرس تلقی شد.

فشار بر ویتکاف و ترامپ برای به نتیجه رساندن یکی از سه مذاکره‌ای که در آن شرکت دارند - ایران، حماس-اسرائیل و روسیه-اوکراین - وجود دارد. یک منبع گفت: «هر چه فکر کنید، ایران بازیگری منطقی است و احتمال بیشتری وجود دارد که به توافق برسند.»

موقعیت مذاکره ایران قبل از مذاکرات با سفر وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران برای دیدار با رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله علی خامنه‌ای، تقویت شد. این دیدار به عنوان پیام همبستگی مبنی بر مخالفت و عدم همکاری در هرگونه حمله آمریکا و اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران تلقی شد.

وزارت امور خارجه عمان اعلام کرد که هدف از این مذاکرات دستیابی به «توافقی عادلانه، پایدار و الزام‌آور … برای اطمینان از اینکه ایران کاملاً عاری از سلاح‌های هسته‌ای و تحریم‌ها است، ضمن حفظ حق خود برای توسعه انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز» است.

خبرهای مرتبط