رژيم غذايي ناسالم، عامل يك سوم سرطان ها

دكتر سيد حسين داوودي*

تغيير در الگوي غذايي از جمله دريافت چربي هاي اشباع شده و کاهش دريافت سبزي و ميوه در مجموع موجب افزايش شيوع يک سري از بيماري هاي غير واگير از جمله سرطان و بيماري هاي قلبي عروقي و ديابت شده است؛ علاوه بر استعداد ژنتيکي که درصد کمي از سرطان ها را تشکيل مي دهد، برخي از عوامل موثر در بروز سرطان ها، آفت کش ها، سم ها، مواد نگهدارنده غير استاندارد و افزودني هاي نا سالم هستند.

رژيم غذايي، حداقل در يک سوم کل موارد سرطان ها دخالت دارد. رژيم غذايي به دو دسته تقسيم مي شود، رژيم غذايي خاص پيشگيري کننده از سرطان ها که حاوي آنتي اکسيدان ها است. ويتامين ث، اي، کاروتنوئيد ها که پيش ساز ويتامين «آ» هستند و همچنين سلنيوم که مانع از آسيب سلول ها و بافت ها مي شوند و از بروز تغييرات سلولي به شکل بدخيم جلوگيري مي کنند. از طرفي رژيم هاي گياهي کم کالري، پر فيبر و غني از حبوبات و غلات کامل. همچنين رژيم حاوي سبزيجات و ميوه جات، خطر بروز سرطان، بويژه سرطان هاي دستگاه گوارش مثل سرطان معده، روده و مري را کاهش مي دهد. سبزي هاي برگ سبز و سبزي هاي زرد رنگ و همچنين ميوه هاي رنگي مثل اسفناج، هويج، مرکبات، زردآلو و طالبي منابع مناسبي از کاروتنوئيدها است. ميوه ها بويژه مرکبات و سبزي ها منبع مناسبي براي ويتامين ها است. جوانه گندم و روغن هايي مثل روغن آفتابگردان و ذرت، منابع خوبي براي ويتامين «اي» است. غذاهاي دريايي منابع خوبي براي سلنيوم است. برخي از مطالعات نشان داده مصرف منابع غذايي حاوي سلنيوم منجربه کاهش خطر بروز سرطان هاي پروستات و روده بزرگ مي شود. همچنين تحقيق ديگري نشان مي دهد مصرف کافي گوجه فرنگي در هفته موجب کاهش خطر بروز سرطان پروستات مي شود. پيشنهاد مي شود غذاهاي گياهي مثل خانواده کلم که در تخريب مواد سرطان زا نقش دارند به مقدار مناسب در برنامه غذايي هفته قرار بگيرند. مصرف پياز، سير و تره که باعث کاهش خطر سرطان معده مي شوند بايد در سبزيجات هفتگي و روزانه افراد قرار بگيرند. غير از اين استفاده از چاي سبز، انگور و پياز که تغييرات مربوط به بد خيم شدن سلول ها را متوقف مي کند بايد در برنامه غذايي افراد وارد شود. دانه هاي سويا در کاهش خطر بروز سرطان سينه و پروستات نقش دارد. برخي تحقيقات بر اين موضوع صحه گذاشته است که مصرف مناسب آب و مايعات باعث کاهش خطر سرطان مثانه مي شود.

برخي از برنامه هاي غذايي از جمله دريافت مقادير زياد چربي که عمدتاً چربي هاي اشباع شده هستند باعث افزايش احتمال خطر برخي سرطان ها مثل سرطان روده، سينه و کليه مي شود. در نتيجه کاهش مصرف چربي هاي اشباع شده که معمولاً درغذاهاي حيواني مانند کره، لبنيات پرچرب و کله پاچه وجود دارد بايد مد نظر قرار داده شود. براي پيشگيري از سرطان پيشنهاد مي شود از خوردن گوشت سوخته يا زغال شده همچنين ماهي هايي که به صورت سرخ شده يا کبابي تهيه مي شود و مصرف گوشت هاي فرايند شده، مثل سوسيس و کالباس بايد بشدت محدود شود و مصرف گوشت قرمز به کمتر از 50تا 80گرم در روز کاهش پيدا کند. محدود کردن مصرف غذاهاي شور مثل چيپس و خيار شور به دليل افزايش سرطان معده مهم است. چاقي باعث افزايش خطر سرطان سينه، رحم و روده هم در زنان و مردان مي شود از اين رو کنترل وزن و چاقي از ديگر نکات حائز اهميت است.

کساني که مبتلابه سرطان هستند دو برنامه غذايي را بايد در نظر داشته باشند. بيماراني که تحت جراحي و شيمي درماني قرار دارند، دچار عوارض مي شوند. کاهش اشتها، خشکي دهان، زخم گلو، تغيير در احساس و طعم و مزه غذا، حالت تهوع، اسهال و يبوست، احساس خستگي، اضافه وزن وکاهش وزن جزو عوارض حاصل از شيمي درماني يا راديوتراپي است. در نتيجه ضرورت دارد بيماران قبل از شروع اين گونه روش هاي درماني با متخصص تغذيه مشورت کنند تا اگر دچار هر کدام اين عوارض شدند متناسب با آن تحت درمان قرار بگيرند. بيماران سرطاني پس از پايان دوره درمان بايد مسائلي که در پيشگيري از سرطان گفته شد، همه را مد نظر قرار دهند تا دچار سرطان دوم نشوند.

رعايت نکردن تغذيه سالم، منجربه عود بيماري يا انتقال به نقاط دوردست محل سرطان اصلي مي شود و بايد همه مسائل در رابطه با پيشگيري، هنگام درمان سرطان رعايت شود. هنگام درمان، سلول هاي سرطاني مزاحم هستند که قسمتي از انرژي مصرفي فرد را به خود اختصاص مي دهند به همين خاطر دريافت انرژي کافي براي حفظ وزن ضروري است. در تمام مدت شيمي درماني بايد تنقلات مقوي و مغذي در دسترس باشد و غذاهاي پر پروتئين و پر کالري در برنامه غذايي لحاظ شود. تعداد وعده هاي غذايي حداقل به 5 تا 6 وعده افزايش و حجم آن در هر وعده کاهش پيدا کند. در زمان راديوتراپي و شيمي درماني غذاهاي مايع و نرم بهتر تحمل مي شود ولي به اين معني نيست که غذاهاي رقيق و کم کالري در برنامه قرار بگيرد.

* پزشک، متخصص تغذيه و رژيم درماني در سرطان

□ روزنامه ايران

گزارش خطا