چه کسی در سودان دریای خون به راه انداخت؟

الوقت: به گفته بسیاری از کارشناسان و ناظران، سودان پس از تحولات اخیر در الفاشر با سه سناریو روبرو است که برجسته‌ترین آنها تشدید وضعیت نظامی یا دستیابی به توافقات سیاسی است و سناریوی سوم حول رویکردهای بین‌المللی و منطقه‌ای در برخورد با بحران سودان می‌چرخد

 سودان در حال تجربه کردن یکی از بزرگترین نسل کشی‌‌هاست. سازمان ملل متحد تائید کرده است که تقریباً ۴۶۰ بیمار و همراهانشان در یک قتل عام وحشتناک در بیمارستانی در الفاشر سودان کشته شدند. این تلفات  بخشی از تلفات 2 هزار نفری است  که مقامات سودانی گفته‌اند از زمان تصرف الفاشر توسط گروه شبه‌نظامی «پشتیبانی سریع» طی کمتر از یک هفته گذشته کشته شده‌اند.

ارتش سودان  تایید کرده است که پس از ۱۸ ماه محاصره برای کنترل شهر الفاشر، از این شهر عقب‌نشینی کرده است. الفاشر آخرین سنگر ارتش سودان در دارفور بود و با سقوط این شهر بدست شورشیان «پشتیبانی سریع»، دارفور از کنترل دولت سودان خارج شده است. شبکه پزشکان سودان اعلام کرد که شورشیان پشتیبانی سریع وارد  بیمارستان شدند و  هر کسی را که در داخل بیمارستان یافتند، کشتند و بیماران را اعدام کردند.

چه کسانی در حال نسل کشی جدید هستند؟

شورشیان سودان که در حال جنایت و نسل کشی در شهر الفاشر هستند، منتسب به حمایت از جانب امارات متحده عربی هستند. کریس مورفی، سناتور آمریکایی (دموکرات از کنتیکت) هم در این ارتباط با انتقاد از حمایت کشورش از امارات اعلام کرده است: «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) تحت حمایت امارات متحده عربی در قتل عام در الفاشر دارفور دست داشته‌اند. پس چرا ایالات متحده به امارات متحده عربی – که ما آن را تأمین مالی نظامی می‌کنیم – اجازه می‌دهد به نیروهای بی‌رحم RSF کمک کند؟»

الفاشر شهری در استان دارفور شمالی سودان است که جمعیت آن در سرشماری سال ۱۹۹۳ میلادی ۱۴۱٫۸۸۴ نفر بوده و در سال ۲۰۰۷ میلادی ۲۷۶٫۹۱۲ نفر تخمین زده شده است. این شهر  آخرین دژ ارتش سودان در دارفور بود که اکنون بدست نیروهای شورشی پشتیبانی سریع افتاده است و این نیروها از ۲۶ اکتبر ۲۰۲۵ تا کنون بیش از ۲۵۰۰ غیرنظامی (از جمله حدود ۴۶۰ نفر در زایشگاه السعود) در شهر الفاشر را اعدام یا به قتل رساندند.

نسل کشی در شهر الفاشر اولین مورد از جنایات شورشیان پشتیبانی سریع در دافور نیست، بلکه این نیروها پیشتر نیز در قالب نیروهای جنجوید در درافور دست به نسل کشی زده بودند. جنجویدها طی سه سال، از 2000 تا 2003 با پشتیبانی دولت وقت سودان در زمان عمرالبشیر با شرارت‌های گسترده که غیرنظامیان را در منطقه دارفور هدف قرار می‌داد، علیه جدایی طلبان دست به نسل کشی زدند. در آن زمان هم تعداد زیادی از سران دنیا و کشورها کشتارهای جنجویدها را در دارفور نسل‌کشی اعلام نمودند، چرا که آن‌ها حدود 100 هزار غیرنظامی را در سه سال به قتل رسانده بودند. 

وزارت خارجه آمریکا و دیگران در سال ۲۰۰۴ فرماندهان نظامی جنجوید را از جمله موسی هلال، به عنوان جنایتکاران مظنون به نسل‌کشی خواندند و شورای امنیت سازمان ملل خواستار خلع سلاح جنجویدها شد.

محمد حمدان دقلو متولد ۱۹۷۴ یا ۱۹۷۵ معروف به حمیدتی، به عنوان ارتشبد سابق نیروی زمینی سودان از قبیله رزگات دارفور یکی از فرماندهان جنجوید‌ها بود که از سه سال گذشته فرماندهی شورشیان نیروهای پشتیبانی سریع برای جنگ علیه دولت سودان را بدست گرفته است و باردیگر منطقه دارفور شاهد یک نسل کشی دیگر است.

سناریوهای پیش روی سودان

به گفته بسیاری از کارشناسان و ناظران، سودان پس از تحولات اخیر در الفاشر با سه سناریو روبرو است که برجسته‌ترین آنها تشدید وضعیت نظامی یا دستیابی به توافقات سیاسی است و سناریوی سوم حول رویکردهای بین‌المللی و منطقه‌ای در برخورد با بحران سودان می‌چرخد.

«خالد الایسر»، وزیر اطلاعات سودان از جامعه بین‌المللی خواسته است تا شبه‌نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع را به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی کند. او همچنین خواستار پاسخگویی رهبران این شبه‌نظامیان به خاطر جنایات و تخلفات در الفاشر شد و آنها را «قاتلان جنایتکاری که هیچ ارتباطی با بشریت ندارند» توصیف کرد.

در مقابل، محمد حمدان حمیدتی، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع، با ابراز تاسف از آنچه در الفاشر رخ داد، از تشکیل کمیته تحقیق خبر داده و مدعی شده است که جنگ به نیروهای پشتیبانی سریع تحمیل شد، «اما صفحه جنگ در الفاشر اکنون ورق خورده است.» او بر لزوم بازگشت مردم الفاشر به خانه‌هایشان تأکید کرد تا شهر بتواند به وضعیت سابق خود بازگردد.

چه کسی مقصر است؟

درباره علت تشدید تنش در سودان دو نگاه متفاوت تحلیلی وجود دارد:

«دکتر فتحی ابو عمار»، استاد دانشگاه در گفتگو با الجزیره معتقد است که مسئولیت این خونریزی‌ها بر عهده کسانی است که دلایل این جنگ‌های پی در پی در سودان را ایجاد کرده‌اند. او با تأکید بر جرم‌انگاری قتل غیرقانونی هر شهروند سودانی، خواستار نگاه به صحنه سودان به عنوان یک کلیت پیوسته و نه به صورت جزئی شد.

به گفته ابو عمار، که در برنامه «فراتر از اخبار» الجزیره صحبت می‌کرد، ارتش سودان تخلفات مشابهی را در چندین منطقه از سودان مرتکب شده است و طبقه‌بندی نیروهای پشتیبانی سریع به عنوان یک نهاد تروریستی مشکل را حل نمی‌کند، بلکه آن را پیچیده‌تر می‌کند. این کارشناس سیاسی، معتقد است که اقدامات شبه نظامیان پشتیبانی سریع در الفاشر در واکنش به اقدامات و سرکوب ارتش سودان انجام شده است.

در همین حال، دکتر «المعتصم الحسن»، مشاور آکادمی عالی مطالعات امنیتی و استراتژیک در مصر معتقد است که کشورها و نهادهای بین‌المللی مسئول قتل عام‌های رخ داده در الفاشر هستند. وی ادعا کرد که نهادهای بین المللی فقط تماشاگر تحولات سودان بودند و «قصد داشتند الفاشر را دو دستی به شورشیان پشتیبانی سریع تحویل دهند.»

این کارشناس نظامی و استراتژیک، نیروهای ناتو و پایگاه‌های آنها در لیبی را مسئول ایجاد اختلال در نیروهای مسلح سودان و ارسال پهپادها و هواپیماها به شورشیان پشتیبانی سریع برای هدف قرار دادن ارتش سودان عنوان کرد. به گفته الحسن، ارتش سودان یک عقب‌نشینی تاکتیکی به مکانی امن انجام داده است و عملیات نظامی چه در اطراف الفاشر و چه از طریق هوا ادامه دارد.

این کارشناس سیاسی در دفاع از موضع ارتش سودان تأکید کرد که ارتش سودان دو سال مقاومت کرده و در بیش از ۲۸۰ نبرد شرکت داشته است، «اما مداخله عناصر خارجی معادله را تغییر داد» و آمریکا و انگلیس مسئول بحران کنونی سودان هستند، زیرا آنها مذاکرات سودان را پیگیری می‌کردند و کاری در برابر نابودی الفاشر انجام ندادند.

او جنایات رخ داده در الفاشر را با نسل کشی در رواندا یا سربرنیتسا در بوسنی توصیف کرد و گفت که دریاچه‌های خون در شهر الفشار از طریق ماهواره‌ها دیده شده است و این تخلفات دو سال است که ادامه دارد و اتفاق جدیدی نیست و عاملان آن رهبرانی بودند که برای غرب کاملا شناخته شده بودند.

الحسن تأکید دارد که هرگونه توافقی در سودان باید بر اساس شرایط ارتش سودان و مردم سودان انجام شود و واضح است که هیچ مشارکتی برای نیروهای پشتیبانی سریع در آینده زندگی نظامی و سیاسی در سودان وجود ندارد و طرف‌هایی منطقه‌ای و بین المللی که شعله جنگ را در سودان شعله ور کردند، باید از صحنه سودان خارج شوند.

این کارشناس مسائل استراتژیک معتقد است که ارتش سودان در نهایت موفق به کننترل اوضاع خواهد شد چون حدداقل ۱۲۰ هزار شهروند سودانی سلاح‌های خود را برای اعزام و جنگ در الفاشر بالا برده‌اند و در این شرایط « شبه‌نظامیان پشتیبانی سریع هیچ آینده‌ای در سودان ندارند، هرچند که توسط کشورهای منطقه‌ای یا همسایه حمایت شوند.»