شطرنج مذاكرات هسته اي / دكتر ابراهيم متقي

ماراتن جديد ديپلماسي هسته اي ايران از ماه جولاي آغاز شده و بيش از دو هفته کارگزاران سياست خارجي ايران و بسياري از قدرت هاي جهان را درگير خود ساخته است. براساس برنامه زمان بندي شده در توافق نامه لوزان مربوط به آوريل 2015، قرار بود که توافق نامه جامع هسته اي ايران و قدرت هاي بزرگ تا 30 ژوئن 2015 نهايي شود.

هم اکنون 11 روز از ضرب الاجل نهايي سپري شده و موضوعات اصلي مورد اختلاف ايران و گروه 1+5 حل نشده باقي مانده است. مذاکرات جان کري و باراک اوباما در 8 جولاي، روند ديپلماسي هسته اي ايران و گروه 1+5 را دشوارتر کرد. موضوع اصلي گفت وگوهاي کري و اوباما مربوط به چگونگي پايان دادن به قطعنامه هاي شوراي امنيت است. 6 قطعنامه اي که از سال 2006 تا 2011 به تناوب صادر شده و محدوديت هاي اقتصادي، فني، تکنولوژيک و تسليحاتي براي ايران به وجود آورده است. اوباما براساس مشورت هاي اتاق هاي فکر آمريکايي و مراکز پژوهشي کنگره به اين جمع بندي رسيده است که اگر قطعنامه هاي گذشته پايان يافته تلقي شود، در آن شرايط ادامه بازگشت خودکار و خودبه خودي تحريم ها وجود نخواهد داشت.

به همين دليل ظريف بر اجتناب از تغيير اسب مسابقه تاکيد دارد. در شرايطي که اسب مسابقه در ميدان حضور دارد و به دليل الگوي رفتاري خود مي تواند جهت هاي مختلفي را در صفحه شطرنج جايابي کند. واقعيت آن است که در صفحه شطرنج نصب شده در محل مذاکرات ايران و گروه 1+5 در لوزان، صفحه شطرنجي وجود داشت که نشان مي داد ديپلماسي هسته اي همانند بازي شطرنج، پيچيده و غافلگيرکننده است. اسب مي تواند مسيرهاي مختلفي را بپيمايد؛ در صفحه شطرنج ايراني، آرايش نيروها و موضوع مذاکرات بايد به گونه اي طراحي مي شد که امکان جايابي اسب در محيط هاي جديد را با هزينه روبه رو سازد. وقتي هزينه محدود باشد اسب مي تواند مسيرهاي مختلف را انتخاب کند. يعني اينکه وقتي مماشات و انعطاف پذيري وجود داشته باشد به راحتي سياست و مواضع آمريکا و ساير کشورهاي غربي تقليل خواهد يافت. حرکت اسب بايد با آرايش پرس نقطه اي کنترل شود. کساني که بازي امنيتي را براساس حسن نيت و وعده هاي شفاهي طراحي مي کنند، طبيعي است که با وضعيت غافلگير شونده روبه رو خواهند شد.

به همين دليل هنوز در ارتباط با دستاوردهاي ايران اما و اگرهاي زيادي وجود دارد. موضوع پايان دادن به تحريم ها، يکي از چالش برانگيزترين موضوعاتي است که در آينده سياسي ايران مطرح خواهد شد. بحث مربوط به پي ام دي، شفاف سازي، اعتمادسازي و مانيتورينگ تاسيسات ايران در زمره موضوعات باقي مانده اي است که نتايج حاصل از ديپلماسي هسته اي ايران را در محاق خود قرار خواهد داد. در شرايط موجود که آخرين روز ديپلماسي هسته اي ايران در وقت باقي مانده است دغدغه اصلي ديپلمات ها بايد معطوف و متمرکز بر حقوق ناشي از مذاکرات هسته اي باشد. تحريم ها اصلي ترين دغدغه دولت براي کنترل آينده فضاي سياسي و اقتصادي خواهد بود. موضوع ديگر مربوط به بازرسي، نظارت و الگوهاي فراپروتکلي گروه 1+5 در روند ديپلماسي هسته اي است. پي ام دي يکي از موضوعاتي است که ديپلمات هاي غربي آن را با تحريم ها ارتباط داده اند. ارتباط اين دو موضوع با يکديگر اهداف ايران را با مشکلات بيشتري همراه خواهد کرد.

دنياي اقتصاد

گزارش خطا