سرطان چيست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

بیماری‌های واگیردار که روزگاری به عنوان اولین عامل مرگ‌ومیر به حساب می‌آمدند، امروزه به طور نسبی تحت کنترل در آمده‌اند، در حالیکه بر اساس آخرین بررسی‌های آماری در حال حاضر تقریبا 20 میلیون نفر در دنیا با سرطان زندگی می‌کنند.

سرطان عامل 12 درصد تمامی مرگ‌ها در سرتاسر جهان است و در ایران نیز بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی و حوادث، سرطان سومین عامل مرگ و میر به حساب می‌آید.

بر این اساس سالانه در کشور بیش از 70 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان اتفاق می‌افتد و بیش از 30 هزار نفر در اثر سرطان جان خود را از دست می‌دهند. با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت کشور انتظار می‌رود موارد بروز سرطان در دهه آینده بشدت افزایش یابد.

سرطان چیست؟

کلمه سرطان برای بیش از 100 بیماری مختلف در قسمت‌های مختلف بدن به کار می‌رود. آنچه در همه این بیماری‌ها مشترک است اختلال در رشد طبیعی، تکثیر و مرگ سلول است. سلول‌های سرطانی قابلیت تهاجم به بافت‌های مجاوز و در نهایت گسترش به مناطق دیگر بدن را دارند.

عوامل خطر سرطان

برخی عوامل خطر سرطان عبارتند از:

- افزایش سن که به عنوان مهمترین عامل شناخته می‌شود.

- نور خورشید

- سابقه فامیلی و ژنتیک

- مصرف دخانیات

- چاقی و کم تحرکی

- نوشیدن مشروبات الکلی

- ایدز و هپاتیت

- بعضی از رنگ‌ها و حشره کش‌ها و سموم ناشی از کپک‌ها مانند آفلاتوکسین

- کمبود ویتامین‌های A، B و C

- مصرف غذاهای دودزده مانند ماهی دودی، غذاهای نمک سود (قرمه کردن) و مصرف غذاهای کنسرو شده

- برخی افزودنی‌های خوراکی مانند مواد شیمیایی خاص برای ایجاد رنگ و طعم غذا

- بعضی عوامل ویروسی و عفونت‌ها

- قرار گرفتن در معرض مقادیر زیاد اشعه رادیولوژی

در عین حال سرطان دارای یکسری نشانه‌ها است که این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند.

- گرفتگی و خشونت صدا بیش از سه هفته.

- کاهش قابل توجه و بدون دلیل وزن.

- زخمی که حداکثر تا سه ماه بهبود نیابد.

- بروز تغییرات واضح در خال مانند بزرگ، زخمی و نامنظم شدن لبه‌های آن.

- تغییر در اجابت مزاج (یبوست یا اسهال) به مدت طولانی و یا دفع خون همراه مدفوع.

- دل‌درد و سنگینی سر دل همراه با کاهش وزن و یا اشکال در بلعیدن غذا.

- وجود توده یا سفتی در هر جای بدن بویژه در پستان‌ها و یا فرورفتگی نوک پستان.

- بروز خونریزی غیر طبیعی از پوست و مخاط یا وجود خون در ترشحات بدن مثل خلط، ادرار و ...

راه‌های تشخیص زودرس

همه افراد بالای 50 سال یکی از این موارد را باید انجام دهند:

- انجام سالیانه آزمایش خون مخفی در مدفوع.

- بررسی اندوسکوپی انتهای روده بزرگ هر پنج سال یکبار یا تمام روده بزرگ هر 10 سال یکبار.

- انجام سالیانه ماموگرافی در خانم‌های بالای 40 سال و در موارد داشتن سابقه فامیلی سرطان پستان از 25 سالگی آغاز شود.

- شروع انجام سالیانه تست پاپ اسمیر سه سال بعد از ازدواج

- معاینه ماهیانه پستان‌ها توسط خانم‌ها از 20 سالگی به بعد و معاینه توسط پزشک هر سه سال یکبار.

چگونه از سرطان پیشگیری کنیم؟

- پرهیز از استعمال سیگار و مواد مخدر

- کنترل وزن و پرهیز از چاق شدن

- ورزش منظم حداقل 30 دقیقه در روز

- پرهیز از نگرانی و استرس

- دوری از نور شدید آفتاب و استفاده از کرم‌های ضد آفتاب مناسب

- خودداری از مصرف مشروبات الکلی

- پرهیز از رفتارهای پر خطر جنسی

بنابر اعلام دانشگاه علوم پزشکی کرمان،‌ از طرفی داشتن رژیم غذایی متنوع شامل همه گروه‌های مواد غذایی و رعایت نکات زیر نیز موثر است.

- پرهیز از مصرف زیاد شوریجات و ترشیجات مصرف حبوبات و خوردن روزانه سبزیجات تازه بخصوص سبزی‌های برگی شکل سبز تیره و سبزیجات خانواده کلم

- مصرف بیشتر میوه بویژه مرکبات

- افزایش مصرف ماهی به روش پخت صحیح

- جایگزینی گوشت سفید به جای گوشت قرمز

- دوری از مصرف تنقلات سرخ شده و پرچرب مانند چیپس و پفک

- مصرف کردن آردهای سبوس‌دار

- مصرف کردن محصولات لبنی کم چرب به جای مواد لبنی پر چرب (خامه، سرشیر و ...)

- استفاده از روش‌های بهتر پخت غذا مثل بخارپز کردن و آب‌پز کردن به جای سرخ کردن و کباب کردن.

روش‌های درمان سرطان نیز در چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

- جراحی: برداشتن بافت‌های سرطانی در حدی که به بافت‌های سالم اطراف آسیبی وارد نشود که این کار شایعترین روش درمانی است.

- شیمی درمانی: استفاده از داروهای خاص جهت کشتن سلول‌های سرطانی.

- رادیوتراپی (پرتودرمانی): استفاده از اشعه‌های با انرژی ایکس برای تخریب سلول‌های سرطانی و توقف رشد آنها.

- هورمون درمانی: کنترل کردن رشد سرطان با تغییر دادن در هورمون‌های بدن.

ايسنا