ادامۀ تابوشکنی‌های دیپلماتیک شیخ دیپلمات

دولت حسن روحانی چند ماه دیگر زمان دارد تا تابوشکنی‌های دیپلماتیکش را به انجام برساند. جدیدترینِ آنها، بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران است که مجید تخت روانچی، معاون اروپایی وزیر خارجه، خبر داده تا چند ماه آینده بازگشایی می‌شود.

به گزارش روزنامه «شرق»، تخت روانچی گفته است: «نمی‌توانم به طور قطع بگویم بازگشایی چقدر زمان می‌برد؛ اما می‌توانم بگویم در چند ماه آینده این کار صورت خواهد گرفت».

دولت حسن روحانی که دو فصل دیگر از دولتش باقی مانده، در گام اول از تابوشکنی‌های دیپلماتیک، به مذاکره دوجانبه با آمریکا، گفت‌وگوی تلفنی با اوباما و نهایتاً توافق هسته‌ای با ١+٥ دست یافت، در گام بعد، با کمترین سروصدای رسانه‌ای سفارت انگلیس در تهران را که در دولت محمود احمدی‌نژاد بسته شده بود، باز کرد و بین دو کشور سفیر ردوبدل شد.

روز گذشته مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با ایلنا درباره بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران توضیح داده که «اتحادیه اروپا الان دو دیپلمات در سفارت هلند در ایران دارد. ما با اتحادیه اروپا در تماس هستیم و مسأله را دنبال می‌کنیم. دلیل اینکه اینها فعلاً این دو دیپلمات را فرستاده‌اند این است که در گذشته فعالیت‌های تحت عنوان اتحادیه اروپا با ایران چندان نبود که نیاز باشد یک یا چند دیپلمات مستقر در تهران فعالیت‌ها را دنبال کنند. معمولاً اتحادیه اروپا از طریق رئیس دوره‌ای و سفیر رئیس دوره‌ای کارهای مربوط به اتحادیه را پیش می‌برد».

او در ادامه توضیح داده که با افزایش همکاری بین ایران و اتحادیه اروپا و افزایش حجم کارها، دیگر نمی‌توان مسئولیت‌ها را به سفیر اروپایی که کشورش رئیس دوره‌ای اتحادیه است، سپرد؛ از همین رو کار نیازمند تشکیلات جدید است.

روانچی گفته که اروپایی‌ها برای بازکردن دفتر اظهار علاقه کرده و ایران هم اعلام کرده که باید مراحل قانونی در داخل کشور طی شود. بر همین اساس تا انجام مراحل قانونی توافق ‌شده که تعدادی از نمایندگان اتحادیه اروپا در دفتر سفارت هلند در تهران مشغول باشند. به گفته معاون وزیر خارجه، حضور این دو نماینده از سوی ایران پذیرفته شده‌ است، اما باز شدن دفتر در حال طی‌کردن مراحل داخلی خودش است.

در مقابل سفیر ایران در بلژیک، با پارلمان اروپا و شورای اروپا و کمیسیون‌های اتحادیه همکاری می‌کند. پیش‌تر یک مقام آگاه در وزارت ‌خارجه در این‌ مورد به «شرق» گفته بود: «از لحاظ دیپلماتیک این جزء قاعده میزبانی است که اتحادیه اروپا نیز در تهران امکانات مشابهی داشته‌ باشد، اما با توجه به ظرایف کنوانسیون وین، اتحادیه اروپا موظف است برای گشودن دفتر در یک کشور، قرارداد دوجانبه‌ای امضا کند». گفته می‌شود «اصلی‌ترین مانع در این بین، مشکل فنی نحوه اجرای قواعد حفاظت دیپلماتیک است».

بازشدن دفتر اتحادیه اروپا در حالی به تابوهای سیاسی داخلی تبدیل شده که گمان اساسی این است که اتحادیه اروپا برای بررسی وضعیت حقوق ‌بشر به دنبال بازکردن این دفتر است. این گمان خیلی بیراه هم نیست. فروردین ٩٣ (آوریل ٢٠١٤) کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای را درباره «راهبرد اتحادیه اروپا درباره ایران» تصویب کرد. این پیش‌نویس که حدود چهار ماه بعد از توافق ژنو، تصویب شد، ضمن حمایت از توافق ژنو و بهبود روابط ایران و اتحادیه اروپا، از اقدام حسن روحانی در تنظیم منشور حقوق شهروندی استقبال کرد ولی از آنچه به عنوان «نقض پیوسته و سیستماتیک حقوق‌ بشر» در ایران خوانده بود، به‌شدت انتقاد کرد.

این قطع‌نامه خواستار انجام تمام اقدامات لازم برای شروع به کار دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران تا پایان سال ۲۰۱۴ شده و از هیأت‌های پارلمانی اروپا خواسته است در صورت سفر به ایران، با منتقدان حکومت، فعالان جامعه مدنی و زندانیان سیاسی ایران ملاقات کنند. حالا یک‌ سال از زمان تعیین‌شده در آن مصوبه گذشته و به نظر می‌رسد این اتحادیه قصد دارد این کار را تسریع کند.

از همین‌ رو، کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی وقت اتحادیه اروپا، در اولین و آخرین سفری که به تهران داشت، با برخی زندانیان آزادشده و مادر ستار بهشتی که در زندان درگذشته بود، دیدار کرد که موجب اعتراض‌های گسترده مخالفان دولت حسن روحانی و به دنبال آن، اعتراض وزارت‌ خارجه ایران به اتحادیه اروپا شد.

مردادماه گذشته بود که رئیس قوه قضائیه پیشنهادی متفاوت درباره حقوق‌ بشر مطرح کرد. او گفت: «به شورای‌عالی امنیت ملی، وزارت امور خارجه و ستاد حقوق ‌بشر پیشنهاد می‌کنم مسأله گفت‌وگو با کشورهای اروپایی را در بحث حقوق‌ بشر باز کنند؛ چون ما در زمینه حقوق‌ بشر مدعی هستیم؛ اما حساب آمریکایی‌ها جداست... ما در این گفت‌وگوها شروطی داریم؛ چراکه معتقدیم کیفیت این گفت‌وگوها باید طرفینی باشد... رفتار اروپا با بشریت در تمام دنیا با توجه به اسلام‌هراسی‌هایی که در اروپا راه انداخته‌اند و کشف حجاب اجباری در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های فرانسه جای سؤال دارد و ما نسبت به این مسائل در اروپا بحث و سؤال داریم. این مسائل هم در گفت‌وگوهای حقوق‌بشری با اروپا باید مطرح شود».

بازشدن دفتر اتحادیه اروپا در حالی نزدیک می‌نماید که مقامات اتحادیه اروپا به‌ویژه فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه بیش از اسلافش در تماس با تهران است و تاکنون چندین سفر به تهران داشته.

او در هشت ماه گذشته دو بار به تهران سفر کرده ‌است؛ یک‌ بار فروردین ماه و بار دوم، اوایل آبان. علاوه بر این، به دلیل بررسی اجرائی‌شدن برجام، ملاقات‌هایی بین او و وزیر خارجه ایران در اماکن دیپلماتیک و در حاشیه نشست‌های بین‌المللی انجام می‌شود. همچنین معاونان ظریف با معاون موگرینی گفت‌وگوهای سطح‌ بالا با اتحادیه اروپا را به پیش می‌برند. مسائل مختلف منطقه از سوریه و یمن گرفته تا همکاری‌های دوجانبه در این گفت‌وگوها مطرح است و یکی از عمده‌ترین آنها بازشدن دفتر اتحادیه در تهران است؛ به نظر می‌رسد یکی از آخرین تابوشکنی‌های دولت شیخ دیپلمات نزدیک وقوع است.