کد خبر: ۵۰۴۲۲
تاریخ انتشار: ۲۲ آذر ۱۳۹۵ - ۱۳:۴۶
مهدی ذاکریان استاد حقوق و روابط بین‌الملل در روزنامه شرق به نقد مقاله محمود سریع القلم پرداخت.

او نوشت:

روز نوزدهم آذر از طريق كانال تلگرام يادداشتي از آقاي دكتر سريع القلم با عنوان «آينده برجام» به دستم رسيد. بسيار تعجب كردم و از دوست فرهيخته‌اي كه آن را ارسال كرد پرسيدم آيا مطمئنيد اين مطلب از ايشان است؟ چون چنين اظهارنظري درباره برجام و دستگاه ديپلماسي كشور از يك استاد روابط بين‌الملل بعيد است. پس از آن معلوم شد كه در سايت و كانال رسمي ايشان چنين مطلبي ارايه شده است.
از آنجا كه هم سابقه همكاري نزديك با دكتر سريع‌القلم و هم دكتر ظريف را دارم وظيفه علمي و تخصصي خويش و صد البته وظيفه شرعي خود دانستم تا درباره يادداشت «آينده برجام» سكوت نكنم. من ١٠ سال با دكتر سريع القلم كار كرده‌ام و به‌طور غيرمستقيم همين اندازه با دكتر ظريف. متن دكتر سريع القلم به گونه‌اي تهيه و جهت دهي شده كه تصويري سياه از برجام و عملكرد دستگاه ديپلماسي كشور و كاميابي طيف مقابل ارايه مي‌شود. ايشان مثل هميشه مواردي را ليست كردند ولي اين‌بار شماره نكردند:
-  «دستگاه ديپلماسي در تئوري ضعيف است»
-  «اوباما و كري طيف اختلافات را ٩ گانه خواندند كه فعلا ٨ اختلاف ديگر قابل حل نيستند»
-  «١٥٥ نفر در تيم امريكا شامل مورخ و روانشناس حضور داشتند»
-  «سايه انداختن روش سازمان مللي (سخنراني و تنظيم قطعنامه) بر فرآيند برجام»
-  «نمايش برجام مهم‌تر از محتواي آن بوده»
-  «در فرآيند حل و فصل موضوعات مهم، بايد حداقل تبليغات به‌كار گرفته شود»
-  «براي مخاطبان و جامعه مدني ايران توجيه نشد كه برجام حل و فصل مسائل ايران و امريكا نيست»
سپس راهكارهايي موجز كه از ايشان به عنوان يك استاد روابط بين‌الملل بعيد است، ارايه مي‌شود كه برايم بسيار تعجب‌آور بود:
«فهم رياضي گونه و محاسبات خارجي را جايگزين پايكوبي نكنيم»
«درست قالب‌بندي كردن مسائل كشور و درست درصد‌بندي كردن آنها»
«اين يك غفلت تبليغاتي دستگاه ديپلماسي بود كه مسائل سياست خارجي با غرب را به موضوع هسته‌اي تقليل داد»
«روسيه را ببينيد پس از سي سال و...»
«در سياست بين‌الملل نه عدالت وجود دارد نه انصاف و نه اعتماد»
«بهترين اهرم ايران... راضي بودن و اميدوار بودن مردم ايران از زندگي است»
«مهم‌ترين اصل در حكمراني، نگاه حل المسائلي به گره‌هاي داخلي است»
«اگر خود اين ابتكار عمل را به‌خرج ندهيم، با شرايط جديدي كه در امريكا، اروپا و خاورميانه در حال شكل‌گيري است، عوامل بيروني، تئوري حصار را تشديد خواهند كرد.»
و اما نقطه نظرهاي اينجانب:
• يكي از دغدغه‌هاي جامعه علمي كشور اين بوده كه وزارت خارجه تخصصي حق ملتي است كه در موقعيت ممتاز جغرافيايي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي جهان قرار دارد. اين اميد با انتخاب آقاي روحاني عملي شد. دكتر ظريف و تيم اصلي هسته‌اي كشور داراي تحصيلات عالي در روابط بين‌الملل و حقوق بين‌الملل هستند. آثار چاپ شده علمي، شركت در كنفرانس‌هاي بين‌المللي، تجربه وسيع ديپلماتيك و شناخت عميق و دقيق اين تيم، مستند و چشمگيرند. برپايه كدام دليل علمي، تيم ايراني و دستگاه ديپلماسي كشور در تئوري ضعيف ناميده مي‌شود؟ نه تنها ضعف تئوريك در اين هسته علمي– اجرايي وجود ندارد بلكه بر عكس، اينكه افرادي هم علمي باشند و هم حرفه‌اي از معدود دستاوردهاي كشور است كه اين‌بار در دستگاه ديپلماسي كشور كاملا اتفاق افتاد. تسلط بر تكنيك‌هاي حقوقي و تئوري‌هاي روابط بين‌الملل همين تيم يكي از دلايلي بود كه شماري از دانشجويان دكتراي ما تزهاي خويش را با راهنمايي يا مشاوره همين همكاران طي بيست سال گذشته انجام دادند.
• اختلافات ايران و امريكا ٩ گانه نيست. هنگامي كه ماهيت يك نظام سياسي با هژمون نظام بين‌الملل در تعارض باشد، اختلافات، ذاتي و جوهري مي‌شود. به همين دليل، هم در ايران و هم در امريكا معماي روابط ايران و امريكا كلاف پيچيده‌اي است. تلاش‌هاي هر دو طرف براي حل آن در نطفه خفه مي‌شود. حتي تلاش‌هاي پنهاني و بسيار محرمانه مي‌تواند به رسوايي‌هاي گسترده و سقوط يك دولت منجر شود. در چنين وضعيتي، كه حتي سلام كردن هم از سوي دو طرف ممنوع بوده، گفت‌وگو انجام شد. گفت‌وگو درباره يكي ازمشكل‌ترين موضوعات درروابط بين‌الملل: مسائل هسته‌اي و تحريم‌هاي شوراي امنيت.
•  در فضايي كه حتي سلام و عليك ممنوع، نشست و برخاست ممنوع، مذاكره ممنوع و قس علي هذا بود، برجام به نتيجه رسيد. آيا آقاي دكتر سريع القلم اين را نمي‌دانند؟ به ياد دارم يك بار آن هم در سال ٧٨ به ايشان پيشنهاد دادم كه يك استاد خارجي شناخته شده و متخصص در مسائل خاورميانه را دعوت به سخنراني كنيم، آنچنان خنديد و آن را غير عملي (از نظر دستگاه‌هاي امنيتي) دانست كه از آن همه محافظه‌كاري و احتياط ايشان متعجب ماندم.
اما الان به باور ايشان، مسائل هسته‌اي ده از صد است يا اينكه «اختلافات» را به حل مسائل هسته‌اي تقليل داده‌ايم.
• همه متخصصين روابط بين‌الملل مي‌دانند و رهبري هم به آن اشاره كردند كه مسائل ما و امريكا زنجيره‌اي و هر حلقه اين زنجير بار سنگيني دارد.

خصومت‌ها آنقدر ريشه‌دار است كه تنها براي حل برداشت‌هاي نادرست محتاج زمان بسياري هستيم. در اين زمينه تيم هسته‌اي فراتر از مسائل هسته‌اي توانست، سوءتفاهم‌ها را كاهش دهد. اين را تيم هسته‌اي ادعا نمي‌كند بلكه ١+٥ اذعان دارد.
• به راستي اگر برجام فقط بعضي گشايش‌ها را تسهيل مي‌كند ولي طيف وسيعي از اختلافات و تحريم‌ها باقي مي‌ماند، پس چرا اينقدر مخالفان برجام در امريكا از آن نگرانند؟ چرا اسراييل آن را بدترين توافق قرن ناميده؟ چرا فقط شماري از گشايش‌ها به شكستن تحريم‌هاي پيشا هسته‌اي سرايت كرده؟ چرا اتحاديه اروپا در تلاش براي گشايش سفارت در ايران است؟ برخلاف باور ايشان، من برجام را قراردادي مهم‌تر از محتواي هسته‌اي مي‌بينم. برجام اصل يكجانبه گرايي امريكا را هدف گرفت. در زمان‌هايي كه همه سخن از قدرت هايپر امريكا مي‌گفتند، اين كشور در مقابل چندجانبه گرايي كه ايران در برجام ترسيم كرد، زانو زد. اين دستاورد بزرگ دستگاه ديپلماسي كشور بود.
• نمي دانم عدد ١٥٥ نفر در تيم امريكا و روانشناس و مورخ را از چه رفرنس و منبعي آورده‌اند، ولي چه نتيجه‌اي مد نظر است. اگر ادعا بر اين است كه ما شمار بيشتري نياز داشتيم كه ايشان به عنوان مشاور رييس‌جمهور موظف به ارايه اين پيشنهاد بودند، اما به ياد دارم قبلا اين باور را تاييد مي‌كردند كه در حل مسائل و اداره امور بايد به جاي كميت افراد، به كيفيت، قدرت و مهارت نيروها توجه كرد.
• فهم ايشان از سازمان ملل متحد، اهميت آن در تئوري‌سازي در روابط بين‌الملل و قاعده‌سازي در حقوق بين‌الملل قطعا بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد. اينكه مجربين و متخصصين سازمان ملل را متهم به اتخاذ روش سازمان مللي (سخنراني و قطعنامه) بدانند غيرحرفه‌اي‌ترين و غيرعلمي‌ترين جمله‌اي بود كه شنيدم. در راهروهاي سازمان ملل شماري از حقوقدانان و بزرگان روابط بين‌الملل از كشورهاي شمال و جنوب وجود دارند كه در شكل دهي ماهيت نظام بين‌الملل اثر گذارند. اساسا در دانش روابط بين‌الملل و در دانشگاه‌هاي پيشرفته دنيا مشاركت در نشست‌هاي سازمان ملل معادل كورس دكتري شمرده مي‌شود. زيرا همانجاست كه قد و قواره تئوري‌هاي روابط و دكترين‌هاي حقوقي به محك آزمون گذارده مي‌شود. اتفاقا برجام دستاورد يك نشست سازمان مللي است كه طي قطعنامه ٢٢٣١ به تصويب شوراي امنيت رسيده و همين امر موجب ايجاد اصل مسووليت براي همه كشورها در مقابل تعهدات ايران مي‌شود. يكي از معدود افرادي كه در ايران سرآمد همين فهم دقيق سياسي، حقوقي از سازمان ملل است، دكتر محمد جواد ظريف است.
• در فرآيند حل و فصل اختلافات مهم، اتفاقا بايد حداكثر تبليغات به كار گرفته شود. زيرا مهارت تبليغاتي و فضاي رواني و روحي حاكم، در جهت‌دهي به مسير نقش آفرين است. ضمن اينكه عين جمله مكتوب ايشان درباره موضوع «شبيه‌سازي مذاكرات ايران و امارات بر سر جزاير ايراني» اينگونه است: شبيه‌سازي مذاكرات به‌طور عمومي از ويژگي‌هاي زير برخوردار باشد: تبليغات و هدايت تبليغاتي (مكتوب دكتر سريع القلم در كتاب: مهدي ذاكريان، شبيه‌سازي در روابط بين‌الملل، تهران: پژوهشكده مطالعات راهبردي، ص ٨٢)
• اينكه براي جامعه مدني ايران توجيه نشد، برجام حل و فصل مسائل ايران و امريكا نيست به نظراينجانب خطاي برداشت ايشان است. هيچگاه، هيچ يك از مقامات ايراني از رهبري تا رييس‌جمهور، وزير خارجه، نمايندگان مجلس، حتي پايين‌ترين مقام وزارت خارجه چنين ادعايي نكردند. جامعه مدني و علمي ايران هم از اين موضوع آگاه بودند. البته اذعان مي‌دارم با وجود اين آگاهي، متاسفانه عامه مردم به علت مشكلات اقتصادي و تبليغات هدف‌دار بعضي از رسانه‌هاي داخلي، انتظار حل بسياري از مشكلات كشور را با برجام پيدا كرده بودند.
• از همه نامفهوم‌تر راهكارهاي ارايه شده در آن يادداشت است. آيا آنها حل مساله هستند يا مفاد برجام؟ آيا آنها راهكارهاي واقعي هستند، يا راهكارهاي فني سياسي، حقوقي و ديپلماتيك مندرج در برجام عملگراتر و واقعگراتر هستند؟ جملاتي مانند: دقيق باشيم، فهم رياضي گونه، قالب‌بندي درست، نگاه حل المسائلي و راضي كردن مردم را همه نامزدهاي شوراها و مجالس از كوچك‌ترين تا بزرگ‌ترين شهر تكرار مي‌كنند. اما در اين ميان تنها اين تيم هفت نفره دستگاه ديپلماسي كشور بود كه توان تنظيم و نگارش برجام را داشت.
• يك سوال و هشدار مطرح شد:
١. سوال: «كدام تئوري امنيت ايران را تضمين مي‌كند؟» انتظار اين بود كه آقاي دكتر پيشنهاد خود را ارايه كنند. ما اين سوال را ممكن است در كلاس براي تحريك انديشه دانشجو بپرسيم. ولي در يك يادداشت كه برجام را ارزيابي مي‌كند بايد به آن پاسخ داده شود. به باور من توجه به «تئوري امنيت انساني»، امنيت ايران را به‌طور پايدار تضمين خواهد كرد. دلايل آن تفصيل فراوان حقوقي، سياسي دارد كه توضيح آن در مجالي ديگر مي‌تواند ارايه شود. ٢. هشدار: «اگر خود اين ابتكار عمل را به‌خرج ندهيم، با شرايط جديدي كه در امريكا، اروپا و خاورميانه در حال شكل‌گيري است، عوامل بيروني، تئوري حصار را تشديد خواهند كرد.» ايشان «مهار» را به «حصار» ترجمه كردند. اين نوآوري نيست. «مهار» از آغاز انقلاب وجود داشت و سپس در دوره بوش به «تغيير رژيم» تبديل شد. با مهارت ديپلماتيك نماينده ايران در سازمان ملل و تلاش‌هاي تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي در دولت اصلاحات دوباره به «مهار» تبديل شد. در دولت مهرورزي همين «مهار» به «تحريم و حصار» تبديل شد و اكنون دوباره «مهار» در حال زنده شدن است. البته اعتقاد دارم همين «مهار»، نقض برجام و نيز نقض قطعنامه ٢٢٣١ شوراي امنيت است. زيرا بر پايه مفاد برجام و نيز قطعنامه ياد شده، كشورها بايد از هر گونه اقدامي كه مانع گشايش روابط جديد ايران با جامعه بين‌المللي مي‌شود، اجتناب ورزيده، از تصويب هرگونه تحريم اضافي خودداري كنند و خواسته‌هاي ايران در مسائل صلح‌آميز را مورد توجه قرار دهند. در پايان اميد دارم مناظرات علمي پيش از آنكه برداشت بر ضديت و مخالفت شود به نقد عالمانه و بلوغ فكري ميان دانشگاهيان تعبير شود.
نظر شما
* کد کپچا:
captcha

آندرتیکر در راه ایران / گران‌ترین تبلیغات تاریخ با چهره جنجالی کشتی کچ!

کاظم صدیقی فردا در این مراسم سخنرانی می کند + تصویر

شمارش معکوس برای یازدهم فروردین؛ دردسر بزرگ استقلال به خاطر سند یک ورزشگاه!

آخرین وضعیت ثبت نام و انصراف از قرارداد بیمه تکمیلی درمان فرهنگیان بازنشسته و بازنشستگان کشوری

پژمان جمشیدی از نگار فرهمند، همسر بلاگرش با عکسی مشترک رونمایی کرد

رهبر انقلاب: غزه، تا این لحظه پیروز اصلی میدان است

۴ عکس از تیپ جالب و متفاوت هان هیو جو ، بازیگر نقش «دونگ یی»

آیا افغانستانی های مقیم ایران، تابعیت می خرند؟

آیا تخم مرغ شکستن برای دفع چشم زخم موثر است ؟

مراسم ترحیم زهرا شجاعی با حضور سیدمحمد خاتمی (عکس)

ضریب حقوق ۱۴۰۳ کارمندان و بازنشستگان دولت + جدول

برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتاب‌های پایه اول تغییر می‌کند

بهترین زمان برای مشاوره ازدواج

کد پی اس ووچر رایگان بدون احراز هویت

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

دیالوگ فوق العاده آقای همساده با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

عاشقانه بانو سوسانو با دخترش (تصاویر)

پوشش و استایل خوش آب و رنگ و نوروزی پریناز ایزدیار / تصاویر

جشن زیبای نوروز در آتشکده بهرام (تصاویر)

مراسم تشییع مرحومه زهرا شجاعی با حضور خاتمی (تصاویر)

پست آبی رنگ در پیج پرسپولیس! (عکس)

تیپ و استایل متفاوت الناز حبیبی و بهرام افشاری (عکس)

تبریز سفیدپوش شد (عکس)

زیبایی های قشم، بزرگترین جزیره ایران (تصاویر)

عکس خانوادگی وایرال شده وریا غفوری که به تازگی منتشر شده / همه درباره زیبایی این خانواده حرف می زنند (+عکس)

تصویری بی نظیر از رنگین کمان در میدان نقش جهان اصفهان (ویدئو)

تصویری متفاوت از نازنین بیاتی (عکس)

هادی چوپان در کنار مجسمه خودش و گرگ (تصاویر)

تغییر چهره ایرنه پاپاس، بازیگر هند جگرخوار در ۹۳ سالگی (تصاویر)

2 عکس جدید از تیپ و ژست دیدنی «سوسانو» در یک روستای زیبا در فرانسه

عکس / اتاق فرمان اتمی شوروی را ببینید

ماجرای سفر شاه به قم و ملاقات ۴۵دقیقه‌ای با آیت‌الله بروجردی (عکس)

تصاویر / تغییر تیپ و چهره سارا و نیکای سریال پایتخت بعد 10 سال

فیگور عضلات شکم هادی چوپان و رقیب آمریکایی او؛ کدایک بهتر است!؟ (عکس)

تصویری دیدنی از آنتونیو کوئین در اصفهان (عکس)

تغییر چهره جالب طناز طباطبایی در طی ۱۵ سال! (تصاویر)

استقبال پر شور از هادی چوپان در شیراز (تصاویر)

تصاویر دیدنی و وایرال شده از دونگ یی (هان هیو جو)

استوری سحر دولتشاهی از سریال افعی

هانیه توسلی با چهره بدون آرایش آفتابی شد (عکس)

کف و سوت برای معین و هایده در برنامه زنده شبکه سه با حاضران دستچین شده در استودیو! (ویدئو)

کنایه ستاره پرسپولیس به عدم دعوتش به تیم ملی + تصویر

سلفی هادی چوپان با کلاه قشقایی پس از قهرمانی در آرنولدکلاسیک (ویدئو)

این کلیپ «آقای همساده» با ماجرای کاظم صدیقی «وایرال» شد (ویدئو)

ژست علی دایی در کنار همسرش و خانم بازیگر (عکس)

نظر جالب عادل فردوسی پور درباره عملکرد نکونام در استقلال (ویدئو)

درج نام «خلیج فارس» در تصویر اکانت رسمی ناسا از زمین (عکس)

آرایش و پوشش متفاوت بهنوش طباطبایی! (عکس)

پوشش محسن افشانی بازیگر جنجالی و همسرش در افطاری ابراهیم رئیسی! (تصاویر)

اجرای زیبای داوود کیم (جای) خواننده کی پاپ کره ای در شبکه سه (ویدئو)

سعدالله امیر شقاقی مافیای شرط بندی، در ترکیه بازداشت شد + ویدئو

دیدار «عباس قادری» با ابراهیم رئیسی ! (عکس)

کیم جای (داوود کیم) خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ جنوبی در برنامه محفل درخواست تسبیح کرد (+عکس و ویدئو)

استایل زیبا، ساده و خیره کننده «بهنوش طباطبایی» / عکس

بهاره افشاری و تغییر چهره‌اش ۱۸ سال پس از «او یک فرشته بود» (عکس)

آتش گرفتن یک پراید با نارنجک در چهارشنبه سوری پرند (ویدئو)

همسر و پسر نجم الدین شریعتی (عکس)

چهارشنبه سوری دیشب تهران از داخل هواپیما (ویدئو)

باشگاه پرسپولیس در آستانه دربی اینگونه پیام انگیزشی داد (تصویر)

تصاویر چهارشنبه سوری از برج میلاد: تهران شهر جنگ زده شد! (ویدئو)

انفجار مهیب در شب چهارشنبه سوری در استان خوزستان ! (ویدئو)

مجادله «خورشید خانم» مو طلایی با رضا رشیدپور بر سر جریمه ۳ میلیونی حجاب (+تصویر)

«یاسمین مقبلی» به زمین برگشت (ویدئو)

تجمع بازنشستگان در اعتراض به حقوق های زیر خط فقر + عکس

محمدرضا گلزار در جمع ملی‌پوشان ایران + عکس

رهبر انقلاب به فرماندهان کل ارتش و سپاه مدال داد (+عکس)

سرمربی پرتغالی سپاهان و همسر جوان و بازیگرش، شیدا مقصودلو در کنسرت علیرضا قربانی (ویدئو)

فیلم وایرال شده از حسین یکتا در شبکه افق در شب قبل انتخابات: هر کی نمی خواد رای بده بره ! (ویدئو)

حوادث چهارشنبه آخر سال: لحظه افتادن بمب دست ساز از دستان یک نوجوان (ویدئو)

استایل شیک و ورزشی مریم معصومی در ۳۶سالگی (عکس)

حفظ کرامت شهروندان به سبک دولت انقلابی: آقای رئیسی این عکس را دیده اید!؟ (تصویر)

حضور سحرگاهی رهبری در شهر ری (+ عکس)

عاشقانه اوسمار، سرمربی پرسپولیس با همسرش (عکس)

عاشقانه شهاب حسینی و همسر جدیدش در یک اکران خصوصی (تصاویر)

مجری زن صداوسیما آرزو کرد همه چیز به دوران قبل از رییسی بازگردد! / جبران مافات ژیلا صادقی با حمله به حسن روحانی! (ویدئو)

واکنش طنزآمیز عبدالکریم حسن به مردود شدن گلش در دیدار پرسپولیس - فولاد + تصویر

پیام سیدحسین حسینی به هواداران استقلال (اینستاپست)

استایل شیک و خاص بهاره افشاری در مراسم بزرگداشت علی نصیریان (عکس)

رونمایی بهنوش طباطبایی از مجسمه‌ زیبای خودش ! (عکس)

سخنان قدیمی سخنگوی دولت درباره قیمت ها وایرال شد! (ویدئو)

دختر ترامپ، بیل گیتس، ریانا و زاکربرگ در عروسی پسر ثروتمندترین مرد آسیا (+عکس)

واکنش باشگاه پرسپولیس به هت تریک اوسمار ویرا + عکس

آخرین حضور حسن روحانی در اجلاس خبرگان رهبری (عکس)

اولین جلسه دادگاه تتلو برگزار شد (تصاویر)

واکنش انتقادی محسن چاوشی به سیل در جنوب بلوچستان (تصویر)

واکنش محسنی اژه‌ای به حکمی درباره «شروین حاجی پور» (ویدیو)

تصاویری تازه از پسر رهبر انقلاب و لاریجانی در یک مراسم

واکنش تحریک‌آمیز مهدی طارمی پس از پیروزی عجیب پورتو برابر بنفیکا + عکس

اقامه نماز بر پیکر آیت الله امامی کاشانی توسط رهبر انقلاب (عکس)

پرطرفدارترین