رسانه ملي "تشييع آيت‌الله هاشمى" را چگونه پوشش داد: "سیمای بی‌صدا"

زينب اسماعيلى، روزنامه شرق:  کودکان ٨ تا١٠ ساله این روزها از تلویزیون تصویر مردی را مکرر و مکرر می‌‌بینند که تابه‌حال ندیده بودند. تلویزیون که از سال ٨٨ تابه‌حال اندک اخباری از برنامه‌ها و مراسم‌هایی را که آیت‌الله هاشمی در آن حضور داشت پوشش می‌داد، از عصر یکشنبه آنچنان به تکرار از آیت‌الله تصویر پخش می‌‌کند که مایه تعجب همگان شده ‌است، اما هاشمی‌اي که این روزها از تلویزیون پخش می‌شود هم چهره‌ای گزینشی است که تنها به بخشی از چهره پرمصلحت و سیاست او می‌پردازد. پخش تصاویر و فیلم‌های گزینش‌شده هاشمی از صداوسیما از عصر یکشنبه آغاز شد و در پخش مراسم تشییع اوج گرفت.

از عصر یکشنبه که خبر فوت آیت‌الله هاشمی منتشر شد، صداوسیما دو، سه‌ساعتی وقت لازم داشت تا موضع خود را درباره این اتفاق مشخص کند. ازهمین‌رو خجلت دیر اعلام‌کردن خبر درگذشت را به جان خرید و انتشار خبر تلاش برای احیای آیت‌الله را آن‌قدر طولانی کرد تا بالاخره تصمیم گرفته شد و اینکه می‌‌خواهند از هاشمی چه تصویری ارائه کنند، مشخص شد. از شب یکشنبه روبان مشکی بر گوشه کادر تلویزیون نشست و تمام مجریان برنامه‌ها رخت عزا بر تن مقابل دوربین حاضر شدند. انتشار تصاویر و فیلم‌ها و سخنان آیت‌الله از حوادثی دور آغاز شد؛ بعد از ترور شهید مطهری، بعد از انفجار ساختمان حزب جمهوری، در بازدید از مناطق عملیاتی دفاع مقدس و مصاحبه‌های مختلف با صداوسیما و... . تلویزیون که سال‌هاست در سانسور و حذف برخی چهره‌ها از تاریخ انقلاب یا نمایاندن آنها به شکلی که تمایل دارد، متبحر شده، در قاب مراسم تشییع آیت‌الله آزمون اصلی خود را پس می‌داد.
دوربین داخل محیط دانشگاه که پر از جمعیت بود، در حال رصد چهره‌های سیاسی و نامداری بود که برای حضور در مراسم به محوطه نماز جمعه آمده بودند. فرزندان هاشمی و خانواده او به‌ویژه برادرش که روزگار جنگ ریاست صداوسیما را برعهده داشت، ‌بیش از دیگران در قاب دوربین قرار می‌‌گرفتند. در استودیو شبکه یک، دو نفر از مجری‌های باسابقه تلویزیون نشسته و در حال قرائت متن‌هایی در مدح و ثنای درگذشته بودند و گاهی تصاویری از محوطه خيابان انقلاب و جمعیت زیادی که در حال تردد هستند، نشان داده می‌شد. در ردیف‌های نشسته و منتظر داخل محوطه دانشگاه هم گویی همه‌چیز آرام است. یاسر و محسن هاشمی کنار هم نشسته‌اند و یاسر هرازگاهی گریه می‌کند. در قاب تلویزیون از مهدی هاشمی خبری نیست؛ پسری که در حال گذراندن دوره زندانش است و بعد از انتشار خبر مرگ آیت‌الله به خانه بازگشت. در بخش خانم‌ها هم تصاویر آن‌قدر دور است که خیلی نمی‌توان کسی را بازشناخت مگر فاطمه هاشمی که کمتر چهره‌ای سیاسی از او نشان داده شده. از فائزه هاشمی و مادرش در بخش بانوان تصویری پخش نمی‌شود مثل مهدی هاشمی در بخش مردان.اما با آوردن پیکر و استقرارش در محل خواندن نماز، پسران و برادران و برخی دیگر برای خواندن فاتحه می‌‌آيند، مهدی این‌بار در کادر قرار می‌‌گیرد و بعد از خواندن فاتحه در کنار برادرانش در ردیف اول جا می‌‌گیرد. سخنران بعد از آوردن تابوت، از سخنرانی‌های آقای هاشمی در جایگاه نماز جمعه یاد می‌‌کند، بی‌آنکه از چندین سال خوانده‌نشدن خطبه‌ جمعه ازسوي او سخن بگوید.
قاب تلویزیون خیلی در این تصویر ثابت نمی‌ماند و به تصاویر دیگر می‌‌پردازد تا مقام معظم رهبري برای قرائت نماز از پشت پرده آبی جایگاه نماز جمعه خارج می‌شوند و راه برای ایشان باز می‌شود. رؤسای سه قوه که همراه رهبری از جایگاه خارج شده‌اند، در صف اول نماز قرار می‌‌گیرند. به طور خودکار پسران پیش‌تر در ردیف اول نشسته، عقب‌تر رانده می‌شوند، اما یک‌بار دیگر یکی از سه برادر، کاسته می‌شود. باز هم مهدی از قاب تلویزیون حذف می‌شود، گویی شيخ اکبر سه پسر نداشت.
بعد از پایان نماز، قاب تلویزیون باز می‌شود، تابوت از محل خارج می‌‌شود و مردم در حال برخاستن و خارج‌شدن از محل دانشگاه نشان داده مي‌شوند. بیرون محیط دانشگاه همچنان مردم بسیاری در حال تردد هستند و حتی گویی هدفی ندارند. تابوت روی خودرويي نصب می‌شود و در بین جمعیت با سرعتی بسیاربسیار آرام شروع به حرکت می‌کند؛ اگرچه از بین جمعیت حرکت‌کردن خیلی سخت است. صدای شعارهای مردم مبنی‌بر همراهی آیت‌الله هاشمی با امام و رهبری بالاست، ولی گاهی صدای محیط کاسته می‌شود. تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که در آن فضا شعارهایی سر داده می‌‌شود، صدای مارش عزاست که روی تصویر اوج می‌‌گیرد. آن‌قدر این کار ادامه پیدا کرد که در شبکه‌های اجتماعی مردم به طنز درخواست کردند که دولت بودجه ویژه به صداوسیما اختصاص دهد تا میکروفن‌هایی برای ضبط صدا در این‌گونه مراسم‌ها خریداری کند. اغلب فیلم‌برداران و خبرنگاران تلویزیون خود در نقش اولین دروازه‌بان‌های خبر، تصاویر شعارهای مردم را ضبط نمی‌کنند، همان‌طور که تصاویري كه در دست بسياري از تشييع‌كنندگان قرار دارد. نقاط زیادی از شهر، مردم علیه صداوسیما شعار می‌دهند، اما این تصاویر در قاب تلویزیون قرار نمی‌گیرد و ترجیح داده می‌‌شود مردمی در حال تردد نشان داده شوند که نهایتا به رسم همه تشییع‌جنازه‌ها، بلندبلند «لا اله الا الله» می‌‌گویند.  
صداوسیما روز تشییع آیت‌الله هاشمی یک‌بار دیگر نشان داد در نشان‌دادن تصاویر و پخش چهره‌ای گزینشی از ماجراها متبحر است.