آمار تکان دهنده مصرف دارو در ایران / کشوری با ۸۰ میلیون پزشک بی‌مدرک

داروخانه از قدیم جزو لاینفک زندگی ایرانی‌ها بوده و هست. در خانه‌های قدیمی معمولا قفسه‌ای کوچک به دیوار نصب شده بود و روی در قفسه نشان قرمز رنگ «به علاوه» به عنوان نماد درمان فوری خود نمایی می‌کرد. در قفسه را که باز می‌کردی با انواع و اقسام داروها مواجه می‌شدی. این روزها این قفسه‌ها در خانه های جدید یافت نمی‌شود اما داروخانه ،چه در یک کیف کوچک و چه در یکی از کابینت های آشپزخانه یا هر جای دیگر وجود دارد و در آن از آنتی بیوتیک‌ها گرفته تا قرص های آرام بخش و خواب آور، قرص اعصاب، مسکن‌های قوی سیستم گوارش یا انواع دیگر قرص و آمپول به چشم می‌خورد.

قانون در ادامه نوشت: ایرانی‌ها برای هر مشکلی که به پزشک مراجعه کنند، داروهایی را که دریافت می‌کنند، به عنوان درمان قطعی آن مشکل به ذهن می‌سپارند و بار دیگر اگر با همین مشکل مواجه شوند به جای مراجعه مجدد به پزشک، همان دارو را مصرف می‌کنند. گاهی عدم مصرف دارو تا پایان، موجب انباشت انواع دارو در منزل می‌شود و گاه نیز مردم خود برای در اختیار داشتن دارو بدون نسخه اقدام می‌کنند. انگار که تمام مردم ایران به پزشک تبدیل شده اند و ۸۰ میلیون پزشک در کنار هم زندگی می‌کنند! تمایل زیاد به مصرف خودسرانه دارو باعث شده که ایران را به عنوان کشوری که سرانه مصرف دارو در آن سه‌برابر استاندارد جهانی است بشناسند. ایران به لحاظ مصرف دارو جزو ۲۰ کشور برتر دنیاست و در آسیا بعد از چین رتبه دوم را دارد. هر ایرانی به‌طور متوسط در یک سال ۳۳۹ بار دارو می‌خورد که این رقم چهار برابر آمار جهانی است. سرانه مصرف داروهای تزریقی نیز در ایران حدود ۴/ ۱۱ درصد که تقریبا چهار برابر جوامع توسعه‌یافته است و حتی مسئولان وزارت بهداشت در سال‌های گذشته از مصرف خودسرانه دارو در کشور به‌عنوان بحران جدی نام بردند.

داروخانه‌های رفاقتی

دریافت دارو بدون نسخه پزشک ممنوع است اما در ایران، ورود از در رفاقت راهگشای تمام مشکلات است. بخش اعظم خانواده‌ها معمولا یک داروخانه آشنا سراغ دارند که وقتی حرف از قرص و داروهای خاص می‌شود می‌گویند بیا دارو را از فلان داروخانه تهیه کن چون با من آشناست. این‌گونه است که دسترسی به انواع داروها سخت نیست. کافی است با یکی از پرسنل داروخانه آشنا شوید. «رهبر مژدهی» رییس انجمن داروسازان ایران گفته که داروهای بدون نسخه، داروهایی هستند که وزارت بهداشت به دکتر داروساز اجازه عرضه آن را داده و لیست این داروها مشخص است. اما در خصوص داروهایی که داروخانه‌ها به طور غیرقانونی در اختیار مردم قرار می‌دهند، صحبتی نکرده است. به اعتقاد مژدهی، استفاده از داروهای بدون نسخه به این معنا است که بیمار، آگاهی لازم در مورد مصرف این داروها داشته و با توجه به اطلاعات داده شده، دارو را مصرف می‌کند! ضمن اینکه عوارض داروهای عرضه شده بدون نسخه، توسط کارشناسان بارها بررسی شده و ناچیز است و آن‌ها تشخیص داده‌اند که این داروها، اگر با همان اطلاعات محدود افراد عادی مصرف شود بلامانع است و ضرری را متوجه سلامتی آن‌ها نمی‌کند. بنابراین خود فرد می‌تواند بدون مراجعه به پزشک، داروی خود را تهیه کند. این در حالی است که همین باز گذاشتن دست مردم برای دریافت دارو باعث شده که ایرانیان خود را در تمام موارد پزشک دانسته و حتی داروهای اعصاب را به صورت خودسرانه مصرف کنند.

مسکن، دوای هر دردی نیست

چندی قبل دختری دانشجو به دلیل مصرف پشت سر هم قرص کدئین که یکی از مسکن‌های در دسترس است، در آستانه مرگ قرار گرفت. در پرونده این دختر که از خوابگاه به بیمارستان منتقل شده بود، ابتدا موضوع خودکشی ذکر شد اما بعد مسئولان بیمارستان متوجه مصرف بی رویه قرص کدئین شدند و خود دختر تایید کرد که برای رهایی از سردرد شدید و به خواب رفتن این کار را انجام داده است. مساله اینجاست که مصرف قرص‌های کم خطر برای ایرانیان حد و مرزی ندارد و فرهنگ مراجعه به پزشک در ایران از کمرنگ‌ترین فرهنگ‌هاست. به همین دلیل است که افراد معمولا زمانی پی به بیماری‌های خطرناک خود می برند که کار از کار گذشته باشد. «زینب علی مددی» متخصص روانپزشکی در خصوص مصرف خود سرانه دارو و رواج آن در میان مردم می‌گوید: « بسیاری از افراد در کشور دچار وابستگی به داروهای خواب آور و مسکن هستند. حتی مجبور می‌شویم فرآیند درمانی را برای قطع این داروها طراحی کنیم. مردم فکر می‌کنند که یک مسکن مگر چقدر مهم است که خودشان مصرف کنند یا پزشک آن را تجویز کند اما عوامل بسیاری روی انتخاب کردن یک دارو، حتی ژلوفن و یا کدئین که در ظاهر مسکن هستند، تاثیر می‌گذارد. مردم باید بدانند که مسکن، دوای هر دردی نیست. سردردهایی که برای رفع آن به ژلوفن و کدئین پناه می بریم، ممکن است به دلیل خونریزی خفیف مغز باشد و فرد باخوردن یک ژلوفن موجب برهم خوردن انعقاد خون شده و خونریزی وسیعی را به وجود آورد.

بی اعتمادی مردم به پزشکان

از دلایلی که ایرانیان را نسبت به مراجعه به پزشک بی اهمیت کرده است گرانی ویزیت یا بی‌اعتمادی به تخصص پزشکان است. پزشکان عمومی معمولا با یک بررسی ساده به سرعت قرص یا آمپول‌های تکراری تجویز می‌کنند و گاه حتی به خودتان نیز نمی‌گویند چه مشکلی دارید. مردم می‌گویند که باید هزینه ویزیت و دارو و تزریق را پرداخت کنند تنها به این دلیل که دکتر گلوی آن‌ها را وارسی کرده و برای مثال آنتی بیوتیک تجویز کرده است، پس ترجیح می‌دهند همان دارو را در خانه مصرف کرده و متحمل هزینه نشوند. ویزیت پزشکان عمومی در اکثر مواقع با دستمزد یک روز کارگران برابری می‌کند. به این ترتیب بسیاری از مردم از اقدام اولیه برای شناسایی یا درمان بیماری خود چشم پوشی می‌کنند. اینکه میزان مصرف داروهای خودسرانه در کشور چقدر است، به درستی مشخص نیست ولی آنچه از گزارش‌های میدانی می‌توان برداشت کرد، مسکن‌ها بیشترین داروهایی هستند که مردم به صورت خودسرانه مصرف می‌کنند، علاوه‌بر مسکن‌ها، قطره‌های چشمی و آنتی‌بیوتیک‌ها نیز بیشترین میزان مصرف خودسرانه را دارند.

عوارض مصرف خودسرانه

وقتی دارویی به طور خودسرانه مصرف شود، مواد شیمیایی موجود در آن به جایی از بدن که حساس است، وارد شده و باعث عارضه و بیماری درازمدت در فرد می‌شود. به گفته «علی سبحانیان» داروساز و عضو هیات علمی دانشکده داروسازی، گروهی از داروهایی که خودسرانه مصرف می‌شوند، می‌تواند منجر به خونریزی معده، افت فشار یا گلبول‌های قرمز خون شود در حالی که بیمار از این موضوع بی‌خبر است. به گفته وی، ریشه‌یابی درد از نکات مهمی است که در ابتدای درمان باید به آن توجه شود چرا که در خیلی از مواقع تا زمانی که ریشه بیماری از بین نرود، بیمار همچنان درد را تجربه می‌کند و مصرف مسکن افزایش می‌یابد و بدن به این حجم از مسکن عادت می‌کند؛ در حالی‌که اصل بیماری هنوز مداوا نشده است و می‌تواند خطرات اجتناب‌ناپذیری برای بیمار داشته باشد. آنچه مسلم است اما در ایران درصد بالایی از بیماران در مواقع ضروری به پزشک مراجعه نمی‌کنند. آنها هنگام بروز بیماری‌های عفونی، شکستگی‌ها و سرطان‌ها به سرعت به پزشک مراجعه می‌کنند اما در مواردی مثل سرما خوردگی، سردرد و غیره سهل‌انگاری کرده و به خوددرمانی روی می‌آورند. بی‌اعتمادی به کیفیت دارو، دسترسی راحت مردم به دارو، عدم دسترسی به پزشک در برخی موارد، گرانی درمان ، اهمیت ندادن بیمار به تجویز نسخه پزشکی و مهم‌تر از همه، نداشتن اطلاعات کافی از مهم‌ترین علل مصرف خودسرانه دارو به شمار می‌آید.

گزارش خطا

X Share

Telegram Google Plus Linkdin

Cloob Facenama

لینک کپی شد

نظر شما

قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.

پربازدید ها
پربحث ترین

آخرین اخبار
عکس و فیلم