بررسی نقش چینی ها در حفظ "برجام": پکن وزنه ای مهم در بی اثرکردن "تحریم های آمریکا"

با استفاده از تجربیات گذشته، چین می‌تواند در کنار روسیه و اروپا تلاش کند تا توافق هسته‌ای ایران را حفظ نماید و تحریم‌های آمریکا را تحمل کند. این تلاش می‌تواند یکی از سنگین‌ترین ضربه‌های ممکن را به اعتبار و قدرت آمریکا از زمان روی کار آمدن ترامپ در دی ماه گذشته تاکنون وارد سازد.

نواندیش: اکنون که دونالد ترامپ از قرارداد هسته‌ای سال 1394 با ایران خارج شده، سایر طرف‌های امضاکننده بیشتر به خاطر تمایل خود به بهره‌برداری از منافع اقتصادی این قرارداد مایل‌اند تا برجام همچنان حفظ شود. به طور کلی حفظ توافق بدون آمريکا ضربه جدي به اعتبار و قدرت این کشور وارد مي‌سازد. در بین کشورهای مختلف چين تجربيات زيادي در مورد دور زدن تحریم‌ها در شرایط سخت و تقابلی دارد.

به گزارش نواندیش، طی روزهای اخیر بیشتر بر نقش اروپا در حفظ برجام صحبت شده و کمتر راجع به چین و موضع این کشور بحث شده است. اندیشده صهیونیستی بگین سادات در تحلیلی به نقش پکن در حفظ برجام اشاره کرده و نوشته است: زمانی که شنگن کوان لی، تاجر چینی در سال 1389 تصمیم گرفت تا 200 میلیون دلار در یک کارخانه فولادسازی در ایران سرمایه‌گذاری کند، نگران تحریم‌ها نبود. او راه‌اندازی این کارخانه تولید شمش و ورقه فولادی را ظرف چند ماه پس از لغو اقدامات تنبیهی علیه جمهوری اسلامی به عنوان بخشی از توافقنامه بین‌المللی هسته‌ای 1394 با ایران آغاز کرد.

از آن جایی که لی در آمریکا سرمایه‌ای نداشت، بنابراین طبیعی بود که بابت اقدامات تنبیهی وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه خودش نگران نبود. علاوه بر این، او محدودیت‌های مالی اعمال شده علیه ایران را از طریق آنچه که انتقال خصوصی می‌نامید دور زد. مبادله پول در این فرآیند انتقال خصوصی به جای کانال‌های بانکی بر مبنای اعتماد صورت می‌گرفت.

در انجام این کار لی برای از بین بردن رژیم تحریم‌ها از راه‌های دیگر مانند ایجاد مؤسسات جایگزین که مصون از تحریم‌ بودند، عمل می‌کرد. به عنوان مثال در یک نمونه پکن زمانی که هنوز تحریم‌ها علیه ایران در جریان بود، بانک كونلون را به منظور ادامه خرید نفت ایران تأسیس كرد.

اکنون نیز تجربیات چینی‌ها در دور زدن تحریم‌های قبلی دوباره مفید خواهد بود. اکنون دونالد جی ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا فرآیند خروج از توافقنامه 1395 و اعمال مجدد مجازات اقتصادی علیه ایران را آغاز نموده است. اکنون ترامپ تلاش‌های تازه‌ای را برای انزوای ایران به خاطر برنامه‌های هسته‌ای و موشکی بالستیک این کشور و همچنین نقش منطقه‌ای آن در غرب آسیا آغاز کرده است. البته پکن در این مسیر تنها نیست و در کنار سایر کشورها این گام‌های برداشته شده توسط آمریکا را رد کرده است.

ژنگ شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ به اعلام ترامپ گفت که جمهوری خلق چین به توافق متعهد است. او در ادامه تکمیل کرد که کشورش به برقراری ارتباط با تمام طرف‌ها در کنار حفظ و اجرای کامل برجام پایبند می‌ماند.

احتمال تمایل پکن به دور زدن تحریم‌های آمریکا، یکی از عواملی است که احتمالاً بر تصمیم ایران در مورد بازگشت به میز مذاکره تأثیرگذار خواهد بود. البته تصمیم ایران برای مقاومت در برابر آمریکا به آمادگی و توانایی سایر امضاکنندگان توافق یعنی انگلیس، فرانسه، آلمان و روسیه نیز بستگی دارد.

اروپا، مانند چین، حرکت ترامپ را رد کرده و قول داده است که تحریم‌ها را نادیده بگیرد؛ بنابراین اروپا برای انجام این کار باید راه‌هایی برای محافظت شرکت‌های اروپایی از اقدامات احتمالی موجود در آمریکا پیدا کند. اتفاقاً یکی از این راه‌ها می‌تواند، امکان استفاده از شبکه‌های مالی جایگزین چینی باشد.

باید اشاره کرد که رد کردن و نقض تحریم‌های آمریکا ممکن است برای چین و همچنین سایر امضاکنندگان پیامد‌های سختگیرانه‌ای داشته باشد. البته ناگفته نماند که آخرین بار خود پکن و سایر امضاکنندگان بخشی از یک توافق بین‌المللی با هدف مجبور ساختن تهران به پذیرش محدودیت‌های برنامه هسته‌ای‌اش بودند.

بنابراین تصمیم فعلی آن‌ها چین و سایر امضاکنندگان را در یک شرایط تضاد گونه قرار می‌دهد. اکنون با تصمیم ترامپ و همچنین تلاش عربستان سعودی و اسرائیل، به نظر می‌رسد که این کشور‌ها به دنبال سیاست تغییر رژیم در تهران هستند.

عربستان سعودی همواره سعی کرده تا مؤسسات مالی بزرگ چندملیتی را در یک دو راهی انتخاب دو طرفه در خلیج‌فارس قرار دهد. همین ماه گذشته دو شرکت جی پی مورگان و اچ ‌اس ‌بی ‌سی در پاسخ به فشارهای عربستان سعودی از فروش 12 میلیارد دلار اوراق بهادار خودداری کردند.

پیشتر بانک دوحه، به عنوان پنجمین وام دهنده بزرگ قطر، مجبور شد میزان وام بانکی دو ساله 575 میلیون دلاری را که در آذر 1395 به 400 میلیون دلار افزایش داده بود، کاهش دهد. این کار به این دلیل بود که وقتی این شرکت تصمیم به اتخاذ این تصمیم گرفت، چین، هنگ کنگ و بانک‌های ژاپن تصمیم به مشارکت در آن را نداشتند.

در مورد چین، طی ماه‌های آینده ممکن است تعهد پکن در حفظ سیاست بی طرفی خودش در درگیری‌های غرب آسیا در معرض خطر قرار گیرد. احتمال دارد این کشور مجبور شود که در یک درگیری بین ایران و سعودی‌ها جانب یکی از طرف‌ها را بگیرد. در این شرایط پکن اگرچه احساس می‌کند که در زمینه‌های گوناگون نظیر برنامه توسعه هسته‌ای و بالستیک با ایران اشتراک دارد، اما هم‌زمان ریاض نیز دوست جدیدتری است که از لحاظ اقتصادی برای جمهوری خلق اهمیت دارد.

عربستان سعودی به شدت به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد تا چشم‌انداز 1409 را که شاهزاده محمد بن سلمان به دنبال اجرا آن است، عملی کند. برنامه 1409 یک برنامه گسترده برای اصلاحات اجتماعی و اقتصادی است که هدف آن ایجاد تنوع در جامعه محافظه‌کار پادشاهی است. هم‌زمان این اصلاحات به دنبال کاهش اقتصاد وابسته به نفت و تبدیل عربستان به یک کشور مبتنی بر دانش در قرن 21 است.

علاوه بر این، چین یکی از بازارهای عمده صادرات نفت عربستان سعودی است. در حالی که ارتش عربستان سعودی بر خرید اسلحه از آمریکا و اروپا متمرکز است، پکن می‌تواند در زمانی که یک درگیری نظامی میان ایران و پادشاهی سعودی رخ داده نقش صلح‌آمیز و میانجی را ایفا کند. با این حال آمریکا تا امروز تمایلی به فروش اسلحه‌ی پیشرفته به سعودی‌ها نداشته است.

در این شرایط پکن موافقت کرد تا نخستین سیستم‌های پیشرفته دفاعی و هواپیما‌های بدون سرنشین خودش را در اختیار سعودی‌ها بگذارد. این هواپیما‌های بدون سرنشین و سیستم‌های دفاعی متعلق به شرکت صنعت و فناوری فضایی چین است که وسایل مرتبط با این تجهیزات خودش را در عربستان سعودی تولید خواهد کرد. به لحاظ عملیاتی هواپیما‌های CH-4 قابل مقایسه با هواپیما‌های بدون سرنشین MQ-9 Reaper آمریکا است. تنها چیزی که می‌تواند چین را به تلاش برای مقابله با آمریکا جهت حفظ توافق هسته‌ای وا دارد انگیزه بهره‌مندی این کشور از فرصت‌های اقتصادی بازار ایران است.

یک دیپلمات امور غرب آسیا می‌گوید: مبارزه موفق با تحریم‌های آمریکا به توانایی این کشور در تحمیل اراده‌اش لطمات جدی‌ای را وارد می‌سازد. این امر عواقب وسیعی را به خصوص برای عربستان و اسرائیل به همراه خواهد داشت چرا که آن‌ها می‌فهمند که نباید تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد واشنگتن قرار دهند.

گزارش خطا