شكايت به لاهه ترامپ را منفعل مي‌كند

گفتگو با دكتر مهدی ذاکریان

آرمان- حمید شجاعی: چند روز پیش بود که محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان در توئیتی نوشت: «امروز ایران شکایت خود از ایالات متحده برای برقراری مجدد و غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه را تسلیم دیوان بین‌المللی دادگستری کرد. ایران در برابر ضدیت آمریکا با دیپلماسی و تعهدات حقوقی، بر حاکمیت قانون تأکید دارد. ضروری است که با این عادت آمریکا به نقض حقوق بین‌الملل برخورد شود.» پس از آن بود که سخنگوی وزارت امورخارجه نیز از جزئیات این شکایت پرده برداشت. حال همه منتظرند که ببینند شکایت ایران از آمریکا در دیوان دادگستری لاهه به کجا خواهد انجامید. نکته اینکه آمریکا به دلیل نقض قطعنامه 2231 سازمان ملل و خروج یکجانبه از پیمانی چند جانبه در موضع ضعف قراردارد و همین مسائل می‌تواند به رأی علیه آمریکایی‌ها و خسارت خواهی ایران منجر شود. گرچه حمایت اروپایی‌ها از ایران را نیز نباید از یاد برد. برای بررسی شکایت ایران از آمریکا در دیوان لاهه «آرمان» ‌با مهدی ذاکریان تحلیلگر مسائل حقوقی و بین‌المللی به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

اخیرا وزیر امورخارجه اعلام کرده که ایران به دلیل بازگشت تحریم‌های غیر قانونی یکجانبه آمریکا علیه کشورمان و نقض حقوق بین‌الملل به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت خواهد کرد. به نظر شما این شکایت به نحو درستی رسیدگی خواهد شد یا شاهد برخی نفوذها از سوی آمریکا خواهیم بود؟

شبی که ترامپ از برجام اعلام عقب‌نشینی کرد من با سایت دیپلماسی ایرانی گفت‌وگویی داشتم و اعلام کردم که ایران باید به دیوان بین‌المللی دادگستری برود و از ایالات متحده آمریکا شکایت کند. در واقع فکر می‌کنم تنها کسی بودم که از همان اول روی این موضوع تاکید داشتم. از همان شبی که آقای روحانی به همراه تعدادی از وزرا و معاونان خود پس از خروج ترامپ از برجام از تلویزیون صحبت کرد، باید همین موضوع را نیز مطرح می‌کرد. من معتقدم این راه صحیح‌ترین و پرسود‌ترین راه برای ایران در مقابل عمل غیر قانونی ایالات متحده مطرح است. عهدنامه‌ای به اسم مودت میان ایران و آمریکا وجود دارد که در سال 1956 منعقد شده است. مطابق بر این عهدنامه که دو کشور بدان توجه دارند و اختلافات خود را به این عهدنامه ارجاع می‌دهند؛ اگر اختلافاتی بین دو کشور پیش آید می‌توانند صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری بین‌المللی را شناسایی کرده و موضوع را به دیوان ارجاع دهند. مقر این دیوان در لاهه است که به دیوان لاهه نیز مشهور است. این دیوان از ارکان سازمان ملل است با 15 قاضی از 15 ملیت و کشور مختلف که بدون توجه به ملیت خود و سیاست‌های دولت خود به‌صورت مستقل تصمیم گرفته، بررسی می‌کنند و رأی می‌دهند. آرای این دیوان کاملا حقوقی است و هیچ کشوری نمی‌تواند بر این دیوان تاثیر بگذارد. شاهد ماجرا نیز اینکه دولت انگلیس در زمان مرحوم مصدق از دولت ایران برای ملی کردن صنعت نفت خود و نقض قرارداد با انگلیسی‌ها به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت می‌کند، اما با اینکه یکی از قضات دیوان انگلیسی بود دیوان علیه انگلیس رأی داد و دولت مصدق رأی را مبنی بر اینکه دیوان صلاحیت بررسی شکایت انگلیس از ایران را ندارد برای خود می‌گیرد.

با این اوصاف احتمال اینکه ایران بتواند رأیی به نفع خود بگیرد و از آمریکا خسارت دریافت کند وجود دارد؟

من درصد این مساله را بسیار بالا می‌دانم، چرا که دیوان مستقل است و تحت تاثیر فضاسازی سیاسی نیست، عملی که ایالات متحده آمریکا انجام داد نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت بوده است. دیگر اینکه عمل ترامپ مبنی برخروج از برجام نقض تفاهم چندجانبه بوده است. بنابر این چندین مورد در کنار هم وجود دارد که قضات دیوان را مجاب می‌کند تا به نفع ایران رأی دهند. اینجا تنها چیزی که موجب نگرانی می‌شود این نکته است که دیوان صلاحیت خود را احراز نکند. تنها موضوع اینکه ممکن است وکلای آمریکا در دیوان صلاحیت دیوان را زیر سوال ببرند که این مورد نیز با مهارت حقوقی و سیاسی که وزارت خارجه و مرکز خدمات حقوقی و بین‌المللی ریاست جمهوری دارند و من اطمینان کامل به حقوقدانان و دستگاه دیپلماسی کشور دارم، معتقدم که ایران در ارائه ادله به حدی مهارت دارد که بتواند قضات دیوان را مجاب کند تا صلاحیت خود را احراز کنند.

حمایت اروپایی‌ها از ایران و شرکت‌های اروپایی که با ایران کار می‌کنند نیز در راستای برجام می‌تواند بر رأی قضات دیوان بین‌المللی دادگستری تاثیر گذار باشد؟

قطعا به عنوان گواه، مدارک، ادله و اسناد مواضع اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی چون آلمان، فرانسه و بریتانیا و همان‌طور مواضع کشورهایی که در مذاکرات نبودند مثل ایتالیا، اسپانیا و ژاپن می‌تواند در رأی دیوان موثر باشد؛ چراکه قضات دیوان فقط به قطعنامه شورای امنیت، معاهدات بین‌المللی و آرای گذشته نگاه نمی‌کنند بلکه به اینکه اوضاع و احوال جهانی چگونه است و انصاف چیست و با چه شیوه‌ای صلح بین‌المللی تضمین می‌شود نیز نیم نگاهی دارند. بنابر این این وضعیت سیاسی قطعا در رأی دیوان تاثیرگذار است. نه اینکه قضات دیوان رأی سیاسی دهند، بلکه شرایط و اوضاع و احوال سیاسی را مدنظر قرار می‌دهند. لذا اکنون شرایط کاملا برای ایران مساعد است و مطمئن باشید این اعلام شکایت موجب نگرانی دولت آمریکا شده است. ثبت شکایت ایران در دیوان موجب پریشانی خاطر ترامپ خواهد شد. ما در مسیری می‌رویم که از منظر روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل حقانیت خود را ثابت خواهیم کرد چون در مورد برجام و فعالیت‌های هسته‌ای ایران تخلفی نکرده است.

برخی مطرح می‌کنند با تاثیراتی که آمریکا به لحاظ اقتصادی بر اروپایی‌ها می‌گذارد شاید ایران نتواند آنطور که باید از ادامه برجام با اروپایی‌ها سود سرشاری حاصل کند ارزیابی شما چگونه است؟

اگر برجام دستاوردهای بزرگی برای ایران نداشت اینهمه همفکری و همکاری با ایران پس از خروج ترامپ از برجام اتفاق نمی‌افتاد. بنابر این برجام همچنان زنده و موثر است. اتحادیه اروپا با چنگ و دندان برجام را حفظ می‌کند که نشان دهنده کارکرد بخش‌هایی از برجام است. من معتقدم کسانی که فکر می‌کنند با خروج آمریکا از برجام ایران منافع خود از این توافق را از دست داده همان حرفی را می‌زنند که ترامپ می‌زند. ترامپ می‌خواهد به جهان ثابت کند که بدون آمریکا هیچ قراردادی فروغی ندارد. در این شکی نیست که با خروج آمریکا از برجام نمی‌توانیم منافع کامل خود را از این توافق احصاء کنیم، اما اینکه منافعی از برجام نبردیم نادرست است. یکی از منافع برجام همین است که اکنون ترامپ در انزوای بین‌المللی است. دیروز کنار پوتین بوده و پوتین گفته بهترین قراردارد همین برجام است و سوء عمل ترامپ را تقبیح کرده است. پیش از آن نیز خانم موگرینی، دبیر کل سازمان ملل، آقای مکرون، خانم مرکل و خانم ترزا می ‌در مقابل ترامپ ایستاده‌اند و اینها منافعی است که ایران از برجام حاصل کرده است. امروز به جای اینکه تنها ما بگوییم مرگ بر آمریکا، جهان در مقابل ترامپ ایستاده است.

گزارش خطا