کلید تغییر کابینه در دست چه کسی است؟

روزنامه آرمان درباره تغییرات در کابینه نوشت: حدود یک سال از دولت دوازدهم می‌گذرد، اما شرایط به گونه‌ای است که انگار دولت چند ماه پایانی خود را طی می‌کند. ناکارآمدی تیم اقتصادی دولت از طرفی و سر به فلک کشیدن قیمت سکه و ارز از طرف دیگر موجب شده تا رئیس‌جمهور خواه ناخواه مجبور به تغییرات شود، اما به‌نظر می‌رسد روحانی در این میان با برخی رودربایستی دارد و شاید به همین جهت این تغییرات به درازا کشیده است. از این رو خبر می‌رسد که رئیس‌جمهور اختیار تغییرات را به جهانگیری سپرده تا وی به ترمیم دولت بپردازد. حال اگر روال به همین گونه پیش رود احتمالا شاهد تغییرات بسیاری در سطوح مختلف دولت از حلقه اول تا کابینه خواهیم بود. باید دید تغییرات جهانگیری چگونه خواهد بود.

تغییرات اجتناب‌ناپذیر

تحولات اخیر جامعه به‌طور اخص در حوزه اقتصادی موجب شده تا شرایط ویژه‌ای را شاهد باشیم. افزایش بیش از 10 هزار تومانی دلار و سکه 4 میلیون و 500 هزار تومانی موجب شده که بسیاری پیش‌بینی آنچه را که در مورد اقتصاد ازهم پاشیده ونزوئلا داشتند کم‌کم در مورد ایران نیز به آزمایش گذارند. گرچه متغیرهای بسیاری بر این شرایط تاثیر داشته که به قرائت برخی اقتصاد‌دانان سهم دولت تنها 30 درصد از این ماجرا بوده و متغیرهای دیگر چون تاثیر عوامل خارجی و برخی عناصری که مثل موریانه به جان اقتصاد کشور افتاده‌اند و به بانک مرکزی برای عدم اجرای بازار ثانویه ارز فشار می‌آورند نیز از دیگر عناصر به‌وجود آورنده شرایط فعلی است. با این حال خیلی پیش از این ماجراها، بسیاری بر لزوم تغییرات در دولت تاکید داشتند. در این بین نکته‌ای که بیش از همه ابهام‌آمیز می‌نماید، اظهارات رئیس‌جمهور در مقاطع مختلف در خصوص تغییرات در دولت است. روحانی در همایش مدیران ارشد کشوری اذعان داشت که مدیران نا امید و ناکارآمد باید جای خود را به افراد جدید و امیدوار بدهند. از طرف دیگر وی چندی پیش نیز در همین باره اظهارکرد که اگر لازم بدانیم نیروهای تازه نفسی به مجموعه اضافه خواهند شد، اما با این اوصاف نه تنها همچنان تغییرات عملی صورت نگرفته بلکه روحانی در مقابل استعفای برخی از مردانش نیز مقاومت می‌کند. اینکه شرط برخی از افراد برای ورود به کابینه تغییر نوبخت بوده بر کسی پوشیده نیست، اما رئیس‌جمهور حاضر است افرادی ولو کارآمد به دولت نیایند، اما برخی از همراهانش را از دست ندهد. در این راستا بسیاری می‌گویند روحانی به دلیل علقه‌ای که نسبت به حلقه اول مشاوران و معاونان خود دارد، در رودربایستی نمی‌تواند تصمیم بگیرد و دست به تغییر بزند از این جهت باید تغییرات را به کسی بسپارد که بدون رودربایستی و در راستای اصلاح امور تغییرات ایجاد کند.

ورود جهانگیری

با توجه به اینکه شرایط موجود در جامعه راهی جز دگرگونی پیش روی رئیس‌جمهور نگذاشته، وی برای ترمیم کابینه با مساله مهمی رو‌به‌رو است. از این جهت بسیاری معتقدند روحانی برای اینکه از انتقادها نسبت به اطرافیان خود بکاهد معاون اول را که مطلوب اصلاح‌طلبان و پایگاه رأی روحانی است، به عنوان مسئول پروژه انتخاب کرده تا وی دست به تغییرات بزند و به قولی چرخ کابینه را بچرخاند. قاعدتا در این بین مسائلی پیش خواهد آمد که خواه ناخواه اسحاق جهانگیری مجبور به تغییر حتی در حلقه اول اطرافیان روحانی نیز بشود. هرچند محمدباقر نوبخت هفته گذشته از استعفای خود و نپذیرفتن آن توسط رئیس‌جمهور خبرداد، اما نتوانست از بار انتقادها نسبت به خود کم کند و وی همچنان در صدر فهرست تغییرات قرار دارد. اینگونه خبر می‌رسد که جهانگیری با برخی از افراد جلسات متعددی را در جهت پیوستن به دولت برگزار کرده و در ادامه به جلسه با روحانی نیز کشیده شده است، اما به دلیل عدم توافق، این جلسات دستاوردی نداشته است. شاید بتوان نمونه بارز این مساله را در مذاکرات اخیر روحانی و جهانگیری با علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد موفق دولت یازدهم دانست. گرچه هنوز کسی نمی‌داند که با وی برای جایگزینی کرباسیان صحبت شده یا سازمان برنامه و بودجه، اما پرواضح است که وی برای پذیرفتن سمتی در دولت شرط و شروطی دارد که شاید بتوان مهم‌ترین آن را قرار گرفتن در صدر تیم اقتصادی دولت دانست. از طرف دیگر طیب‌نیا، روحانی را می‌شناسد و 4 سال با وی کار کرده از این روست که با لحاظ جمیع جوانب و کنار گذاشتن اختلافات گذشته می‌تواند در بحران فعلی به کمک دولت بیاید. البته وزیر اقتصاد دولت قبل تنها گزینه برای ورود به کابینه نیست بلکه جهانگیری قصد دارد تغییرات دیگری را نیز شکل دهد. از همین رهگذر شاید بیراه نباشد که مسعود کرباسیان را دیگر وزیری بدانیم که در این مقطع از قطار دولت پیاده می‌شود. محمد شریعتمداری، عباس آخوندی و علی ربیعی نیز وزرایی هستند که سایه تغییر را بر سر خود حس می‌کنند، اما مشخص نیست که جهانگیری با چه کسانی برای جایگزینی این افراد صحبت کرده یا خواهد کرد.

تغییر در سیاست‌ها

اقتصاددانان بسیاری مطرح می‌‌کنند که دولت علاوه بر تغییرات در کابینه باید در سیاست‌های اقتصادی خود نیز تجدید نظر کند و مدلی دیگر برای شرایط فعلی و ادامه کار در نظر بگیرد. از همین روست که تمام چشم‌ها به تغییر مسعود نیلی مشاور رئیس‌جمهور خیره شده است. این تغییر زمانی جدی‌تر به نظر می‌آید که بدانیم روابط میان روحانی و نیلی نیز شکرآب شده و وی چند ماهی می‌شود که در جلسات شرکت نمی‌کند. بنابراین احتمال تغییر در حوزه سیاست‌گذاری اقتصادی دولت نیز وجود دارد. البته باید دید جهانگیری چه شخص یا اشخاصی را در نظر دارد. شاید وی به رویکرد گفتمانی خود بازگردد و افرادی چون محمد ستاری‌فر از تیم اقتصادی دولت اصلاحات را به سیاست‌گذاری اقتصادی دولت برگزیند.

در نهایت

در شرایطی که تب و تاب ارز و سکه در کشور همچنان بالاست؛ دولت باید تدابیر ویژ‌ه‌ای برای مهار این شرایط بیندیشد. شاید حضور عبدالناصر همتی به رئیس‌کلی بانک مرکزی و با اتخاذ سیاست‌های موثر مالی و پولی بتواند آشفته بازار ارز را سروسامان دهد، اما مساله مهم‌تر تغییراتی است که قرار است جهانگیری انجام دهد. باید دید معاون اول رئیس‌جمهور چه افرادی را انتخاب و چه کسانی را از دولت مرخص می‌کند و مهم‌تر از آن رئیس‌جمهور به این تغییرات چه واکنشی نشان خواهد داد.