برنامه ایران برای ادامه حضور در سوریه چیست؟

ایران علاقه‌ای ویژه به جنوب غربی سوریه دارد و نفوذ خود را در آنجا گسترش می‌دهد. این اتفاق ممکن است به صورت مخفیانه انجام شود یا ایران از صبر استراتژیک برای انجام آن استفاده کند تا شرایط مناسب‌تر فراهم شود. جنوب سوریه، بسیار شبیه به لبنان است چرا که می‌تواند تبدیل به یک کارت استراتژیک مفید در بازی منطقه‌ای تهران شود.

نواندیش: روسیه در اوایل ماه جاری اعلام کرد که نیروهای ایرانی در سوریه را متقاعد کرده که تا حدود 85 کیلومتری مرز اسرائیل عقب نشینی کنند. میانجیگری روسیه در حالی رخ داد که طی یک سال اخیر حملات نظامی اسرائیل علیه نیروهای تحت رهبری ایران در سوریه تشدید شده بود.

به گزارش نواندیش، اندیشکده میدل ایست پیرامون برنامه ایران برای آینده سوریه نوشت: مذاکره کننده ارشد روسیه در سوریه، به خبرگزاری اسپوتنیک گفت که روسیه به نگرانی‌های اسرائیل توجه می‌کند. وی افزود: ما توانستیم رضایت ایران برای عقب نشینی واحدهای نظامی‌اش را تا حدود 85 کیلومتری مرز اسرائیل بدست آوریم. از زمان حمله جولای نیروهای وفادار به بشار اسد در جنوب غربی سوریه، اسرائیل اصرار دارد که هیچ نیروی ایرانی نباید در مرز سوریه با کشورش مستقر باشد. تل آویو و تهران ماه ها است درگیر یک مبارزه نیابتی در سوریه بوده‌اند.

اسرائیل از زمان آغاز جنگ داخلی در سال 2011 بیش از 150 بار نقاط مختلف در سوریه را مورد هدف قرار داده است.

با این حال، اگر تاریخ لبنان را مطالعه کنیم و آن را سرمشق رفتار ایران قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که این عقب نشینی ایران از جنوب غربی سوریه کوتاه مدت خواهد بود. عقب نشینی فعلی بیشتر یک مانور تاکتیکی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور کاهش تنش و به دست آوردن دستاوردهای آن در آینده است.

در حال حاضر، تهران، در پیروزی های اسد در سوریه نقش عمده ای دارد. در پایان ماه جولای، خبرگزاری‌های طرفدار دمشق گزارش دادند که نیروهای وفادار به اسد در شمال کشور برای تهاجم بعدی به ادلب در حال آماده شدن هستند. همزمان، ترکیه با حضور روسیه، فرانسه و آلمان اجلاس سران در سوریه را برگزار می‌کند. به نظر می‌رسد که رژیم سوریه نیز همزمان درگیر اعمال مخالفان کرد در شمال شرقی کشور است.

گرایش منطقه‌ای فعلی ایران در حال حاضر باعث عدم در اولویت بودن جنوب غربی سوریه برای رژیم اسد شده است. با این وجود، همانگونه که نیکلاس بلانفورد، متخصص امور حزب الله، اشاره کرد: ایران با حمایت از حزب الله یا گروه های ستیزه جوی عراقی بازی طولانی را در جنوب غربی سوریه آغاز کرده است. در حالی که جنوب غربی سوریه ممکن است فعلا مورد توجه فوری ایران نباشد، اما بعید است که این چنین کارت ضروری را از اولویت‌های خود خارج کند.

یک منبع نزدیک به حزب‌الله در سوریه در مصاحبه‌ای با نویسنده این مقاله گفت که فرماندهان حزب الله، علی‌رغم مخالفت روسیه، عملیات جدیدی را در جنوب غربی سوریه فرماندهی کرده‌اند. همچنین این منبع اشاره کرد که حزب‌الله ممکن است به زحمت خواسته‌های مسکو را مورد توجه قرار دهد اما همیشه می‌تواند سربازان سوری را که در قالب نیروهای منظم قرار گرفته‌اند، هدایت نماید.

براهیم بیرام، متخصص مسائل حزب‌الله، می‌گوید که این سازمان در مورد معامله اخیر اسرائیل با روسیه اظهار نظر نکرده و بعید است که با روسیه بر سر این توافق طولانی مدت توافق کرده باشد.

حوادث سوریه در بسیاری از موارد مشابه وضعیت لبنان در مرحله پس از جنگ سال 1385 بین اسرائیل و حزب‌الله است. درگیری ماه گذشته که منجر به مرگ بیش از 1200 نفر شد، با قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل متحد در مرداد 1385 پایان یافت. در این قطعنامه به تصویب رسیده سازمان ملل خواستار تعریف مرزهای بین‌المللی لبنان، به ویژه در مناطقی مرزی مورد بحث شد. در این قطعنامه از دولت لبنان خواسته شده تا با تضمین امنیت مرز‌های خود مانع از ورود گروه‌های مسلح و همچنین رسیدن سلاح به حزب‌الله شود. این قطعنامه همچنین حضور نیروهای خارجی غیر از صلح‌بانان سازمان ملل متحد و ارتش لبنان را در جنوب رودخانه لیتانی ممنوع کرده است. در آن زمان، سازمان ملل نیز خواستار پذیرفتن تمامی مقررات توافقنامه طایف، به ویژه خلع سلاح و انحلال همه شبه نظامیان از جمله حزب الله شد.

در حالی که از سال 2006 تا کنون صلح در مرز جنوبی حفظ شده، اما تنها کمی از شرایط قطعنامه 1701 مورد احترام قرار گرفته است. در مصاحبه‌های قبلی، جنگجویان حزب‌الله، اعلام داشتند که این سازمان علاوه بر حضور گسترده دارای زیرساخت های زیرزمینی در مرز لبنان است.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنین پس از جنگ سال 1385 کمیته بازسازی لبنان را برای بازسازی مناطق جنوب لبنان تاسیس کرد. دو سال بعد، وزارت خزانه داری آمریکا این کمیته را به عنوان یک نهاد تروریستی معرفی کرد؛ چرا که فعالیت‌های حزب الله، سازمان تروریستی تعیین شده توسط آمریکا را تأمین و تسهیل می‌کرد.

سردار حسن شاطری، فرمانده ارشد نیروی قدس ایران، کمیته بازسازی لبنان تحت نام مستعار حسام را تا فوریه 2013 یعنی زمانی که در در سوریه شهید شود، رهبری می‌کرد. همچنین این بخش از سپاه پاسداران کمیته اطلاعاتی مخفی‌ای را برای حزب الله ایجاد کرد، که خود این اقدام باعث بحران سیاسی و نظامی لبنان شد.

علاوه بر این، در سال 2009 یک انبار غیر قانونی حزب‌الله در جنوب لبنان منفجر شد. آلیان لو روی، رئیس سازمان صلح سازمان ملل متحد، در آن زمان گفت که اعضای حزب الله در لباس‌های غیرنظامی تلاش می‌کنند تا از تحقیق نیروهای حافظ صلح سازمان ملل جلوگیری به عمل بیاورند.

روزنامه لبنانی السفیر در سال 1394 گفت که حزب الله آمادگی خود برای نبرد در جنوب لبنان را افزایش داده است. در این مقاله اشاره شده که پایگاه‌های جنگی آماده و تونل های ساخته شده توسط حزب الله در جنوب لبنان آماده پرتاب موشک هستند. همچنین در این گزارش تاکید شده که این سازمان روز و شب و به طور مداوم حرکات دشمن را در مرز زیر نظر دارد.

اسرائیل سال گذشته، حزب‌الله را متهم به ایجاد پست‌های نظارتی تحت پوشش یک سازمان غیر دولتی به نام «بدون مرزهای سبز» در نزدیکی مرز آبی بین لبنان و اسرائیل برای جمع‌آوری اطلاعات کرد. البته نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در واکنش به این ادعا پاسخ دادند که هیچ فرد مسلح غیرمجازی را در نقاط مختلف مرز مشاهده نکرده‌اند.

در جولای سال گذشته، بلانفورد در مقاله‌ای که در یک هفته نامه عربی منتشر شد اشاره کرد که حزب الله هنوز با بسیاری از مبارزان برجسته اش، به خصوص تیم‌های موشکی ضد تانک و واحدهای موشکی در مرز به شدت بر حرکات اسرائیلی‌ها متمرکز است. او در ادامه گزارش داد که برای دو ماه واحدهای اطلاعاتی حزب الله، محاسباتی را در مرز اسرائیل انجام داده‌اند. این محاسبات شامل اندازه گیری‌های گسترده‌ای‌ از ویژگی‌های زمین، از جمله شیب مرز می‌شد. علاوه بر این نیروهای اطلاعاتی حزب‌الله با عکس‌برداری از امکانات جدید دفاعی اسرائیل در آن سوی حصار‌ها به جمع‌آوری اطلاعات درباره توانایی‌های دفاعی دشمن خود می‌پرداختند.

در پایان سال 1396، حزب الله در مجاورت مرز اسرائیل بازدیدی را برای روزنامه نگاران با حضور تعداد زیادی از نیروهای مسلح خود ترتیب داد، اتفاقی که نقض آشکار قطعنامه 1701 به حساب می‌آمد.

فعالیت حزب‌الله تا شمال لیتانی گسترش یافته است. در این باره منابع بسیاری به نویسنده این مقاله گفته‌اند که یک خط دفاعی حزب‌الله با موشک‌های برد متوسط و بلند در آن مستقر شده‌اند. علاوه بر این، حزب‌الله همچنان به آموزش‌های اساسی نظامی در اردوگاه‌های خود در دره بکا، شرق لبنان، ادامه می‌دهد. این آموزش‌ها از تاکتیک‌های کوچک نظامی تا آموزش‌های ایدئولوژیک را شامل می‌شود.

قطعنامه 1701 در واقع باید به محدود کردن قدرت حزب‌الله منجر می‌شد، اما این سازمان زرادخانه نظامی و نیروی انسانی خود را به بیش از 25 هزار جنگجو آموزش دیده و بیش از 100 هزار موشک افزایش داده است. در سال 1396 اکونومیست گزارش داد که مقامات اسرائیلی گفته‌اند که تعداد موشک‌های حزب‌الله نسبت به 10 سال پیش 17 برابر شده است. علاوه بر این افزایش آمار کمی این گروه به سلاح‌های پیچیده تری از جمله موشک های ضد هوایی نیز دست پیدا کرده است.

احتمال دارد که با توجه به موفقیت لبنان، ایران طرح مشابهی را در سوریه نیز اجرا کند. تهران همچنین خواهان گسترش حضور حزب الله از مرز لبنان با اسرائیل به سوی جولان و در نهایت حضور در جنوب غربی سوریه برای مقابله دراز مدت با اسرائیل است. بلانفورد توضیح می‌دهد که ایران در حال تلاش برای ایجاد منافع استراتژیک خود در سوریه است تا بتواند پل زمینی خود را علیه اسرائیل حفظ کند.

گزارش خطا