تاریک و روشن کارنامه ۶۵۰ روزه بطحایی در آموزش و پرورش

سید محمد بطحایی، چهاردهمین وزیر آموزش و پرورش پس از پیروزی انقلاب است که سی ام مرداد ماه 1396 با رای اعتماد نمایندگان مجلس بر کرسی وزارت تکیه زد و دو روز قبل به دلیلی که شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی گفته شد، استعفا داد و به این ترتیب پرونده عملکرد وی پس از ۶۵۱ روز کاری بسته شد؛ آن هم در شرایطی که هنوز سال تحصیلی به پایان نرسیده است.

به گزارش ایسنا، سید محمد بطحایی، معاون علی اصغر فانی در دولت یازدهم که مدت کوتاهی نیز پس از استعفای فانی سرپرست وزارتخانه شد و جای خود را به دانش آشتیانی داد در دولت دوازدهم به عنوان گزینه جدی وزارت مطرح و پس از معرفی از سوی رئیس جمهور توانست در روز ۲۹ مرداد ۹۶ با کسب ۲۳۸ رای موافق، ۳۵ رای مخالف و ۱۳ رای ممتنع از مجموع ۲۸۸ رای، اعتماد مجلس را برای تصدی پست آموزش و پرورش کسب و به این ترتیب از ۳۰ مرداد ماه مسئولیت وزارت آموزش و پرورش را بر عهده بگیرد.

وی در روز اول کاری‌اش سه قول جدی به همکارانش داد؛ نخست اینکه تحول در نظام آموزش و پرورش را بر اساس سند تحول بنیادین آغاز کند، دوم تربیت نسلی متدین، اخلاقی، کارآفرین و با نشاط و سوم پیگیری ارتقای معیشت و منزلت یک میلیون و ۷۰۰ هزار معلم شاغل و بازنشسته در هیئت دولت بود.

بطحائی در عمر ۶۵۱ روزه وزارتش تلاش کرد تا مدارس کشور را از شیوه های سنتی مدیریتی رها و طرح‌های نویی چون برنامه ویژه بوم، حذف مشق شب و تکلیف عید نوروز و راه اندازی اتاق اسباب بازی را اجرا و کمی از آموزش محوری در مدارس فاصله بگیرد. وی نمایندگانی از معلمان را از طریق انتخابات وارد هیئت امنای صندوق ذخیره فرهنگیان و شورای عالی آموزش و پرورش کرد و مکانیسم‌هایی برای انتخاب و انتصاب مدیران طراحی کرد که به طور کامل اجرایی نشد.

یکی از جنجالی‌ترین تصمیماتش حذف آزمون‌های ورودی مدارس پایه هفتم بود که با واکنش‌های بسیاری روبرو شد و فارغ از تخلفات و مقاومت‌های درونی و بیرونی، آثار مثبتی به همراه داشت. وی همچنین شعارهایی برای حذف مافیای کنکور سر میداد و قصد از میان برداشتن کنکور را داشت هرچند در این دوره مدیریتی کوتاه نتوانست گام مهمی در این زمینه بردارد.

بطحایی همچنین تاکید دولت برای تغییرات ساختاری و چابک سازی وزارتخانه را اجرا کرد و دست به ادغام‌هایی زد که از جمله چالش برانگیزترین آنها ادغام مرکز روابط عمومی با حوزه ریاستی بود و عملاً در ماه‌های اخیر موجب ضعف عملکردی در حوزه روابط عمومی و ارتباط با رسانه‌ها شد و انتقادات جامعه رسانه‌ای را به دنبال داشت.

واژگونی اتوبوس دانش آموزان هرمزگانی در شهریور ۹۶، افشای آزار و اذیت جنسی دانش آموزان در مدرسه غیردولتی معین در خرداد ماه ۹۷، آتش سوزی مدرسه غیردولتی اسوه حسنه زاهدان در آذرماه ۹۷ و مرگ سه دختر دبستانی نیز از جمله حوادث تلخ دوره مدیریتی بطحائی بودند، این اواخر نیز انتشار کلیپی از همخوانی دسته جمعی موسیقی مبتذل در چند مدرسه حاشیه ساز شد.

اما شاید یکی از مهمترین انتقادات جامعه فرهنگیان به بطحایی عدم توفیق در پرداخت کامل معوقات و مطالبات و تاخیر در پیگیری تصویب و اجرای طرح رتبه بندی معلمان دانست.

محمدرضا نیک‌نژاد، معلم و کارشناس آموزش و پرورش به مرور کارنامه کاری سید محمد بطحایی پرداخت و اظهار کرد: در بسیاری از اقدامات و اتفاقات رخ داده نمی‌توان عوامل بیرونی را بی تاثیر دانست. سیاست‌های مختلفی در کمتر از دو سال گذشته وضع و اجرا شد.

وی افزود: از بعد صنفی معلمان خواسته‌ها و مطالبات متراکم شده‌ای داشتند که از گذشته وجود داشت و قرار بود سامان بگیرد. بطحایی در اولین روز کاری‌اش سه وعده داد که یکی از آنها بهبود وضعیت معیشتی معلمان بود. اگرچه زیرساخت‌های لازم وجود نداشت و چندان هم امیدی نبود که او بتواند کاری انجام بدهد.

این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به اینکه البته این تصمیم با بحران های اقتصادی کشور گره خورد و چه بسا معلم‌ها به لحاظ معیشتی ضعیف‌تر هم شدند و از این زاویه نمی‌توان امتیاز مثبتی برای او قائل شد گفت: وضع معلمان همانند بقیه اقشار جامعه پسرفت داشت و به زیرخط فقر سقوط کرد. چه بسا معلمانی که سال گذشته ناچار شدند رانندگی کنند و به سراغ شغل دوم بروند. اگرچه این امر نیز متاثر از شرایط اقتصادی جامعه است و منحصر به فرهنگیان نیست.

نیک نژاد ادامه داد: بطحایی شعارهای خوبی چون مبارزه با مافیای کنکور داشت و حرف‌های خوبی می‌زد که از جمله آنها می‌توان به مدرسه محوری اشاره کرد. راه‌اندازی اتاق بازی در مدارس ابتدایی و حذف آزمون‌های ورودی مدارس پایه هفتم نیز از برنامه‌های خوبی وی بود. او وارد اجرای این برنامه‌ها شد غافل از اینکه مافیای قدرتمندی در لایه‌های مختلف ساختار آمورشی وجود دارد و کار ساده ای نیست که وزیری بخواهد آن را انجام دهد. این برنامه‌ها پیش زمینه‌هایی لازم دارد. اما دوره وزارت کوتاه است. وزرا اغلب سراغ تغییرات ساختاری نمی‌روند و به سمت تغییر ظواهر حرکت می‌کنند تا گامی از خود به جای بگذارند.

وی با بیان اینکه بطحایی بسیار بجا و شایسته به سراغ حذف آزمون‌های آسیب زا در مدارس ابتدایی رفت، ولی چون زیرساخت ها وجود نداشت و نیازمند آگاهی دهی در جامعه بود نتوانست آن را به طور کامل به اجرا در بیاورد عنوان کرد: باید توجه کرد که فرهنگ ما نمره محور و آموزش محور است.

این کارشناس آموزش و پرورش تلاش بطحایی برای تغییر این فرهنگ و گفتمان سازی آموزش و پرورش نوین در جامعه، نقطه مثبتی است گفت: وی اطلاعاتی گسترده و بدون ارتباط با هم به جامعه داد ولی مشخص است که نمیتوانست با توجه به شرایط آموزش و پرورش به تنهایی ادامه دهد.

نیک نژاد افزود: آموزش و پرورش نوین مشخصه‌هایی دارد که با آن خیلی فاصله داریم؛ در چنین سیستمی تراکم کلاسی باید پایین و معلمان رشد کرده و قوی باشند. یکی از پیش زمینه‌های لازم برای این امر انگیزه دهی و سیستم آموزش ضمن خدمت صحیح است. آموزش و پرورش باید در این بخش ها سرمایه گذاری کند. معلم را تقویت کند، دانش آموز را در کلاس‌های خوب بنشاند، امکانات و تجهیزات آموزشی را افزایش دهد و سپس به سمت گام های دیگر توسعه و تحول حرکت کند.

وی با بیان اینکه کارنامه کاری بطحایی را نباید در دو سال اخیر بررسی کرد بلکه او چهار سال نیز معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی بود و باید کارنامه شش ساله او را مدنظر قرار داد اظهار کرد: وی روند صرفه جویی در هزینه‌ها را در پیش گرفت که بر خلاف روند مدرن جهانی آموزش است. وی خصوصی سازی را گسترش داد که با هدف صرفه جویی بود. تعداد معلمان در ۱۰ سال گذشته به شدت کاهش یافته است که نتیجه آن افزایش تراکم دانش آموزی در کلاس‌هی درس است. نارضایتی در جامعه ملعمان خرید خدمت و حق‌التدریسی نیز افزایش یافته است.

این کارشناس آموزش و پرورش بطحایی را جاده صاف کن خصوصی سازی دانست و گفت: خصوصی سازی یعنی برون سپاری وظایف یک نهاد به بیرون از آن با نگاه اقتصادی. این در حالی است که مقوله آموزش و پرورش مانند امنیت و بهداشت، امری عمومی و حاکمیتی بوده و قابل فروش نیستند. با این وجود اینها برای خرید خدمات ۲۰ درصدی دورخیز کرده بودند.

نیک‌نژاد با تاکید بر اینکه در ادامه مسیر نیاز به بنیه سازی داریم چرا که اقتصاد در آموزش و پرورش به گره کوری تبدیل شده است گفت: البته منظورم این نیست که اگر بودجه دو سه برابر شود همه مشکلات حل می‌شود، ولی قطعاً اگر کسی دنبال تحول است باید به این شرط لازم توجه کند و اقتصاد را سامان دهد نه آنکه برون سپاری کند.

وی درباره زمان نامناسب استعفای بطحایی در شرایطی که هنوز چند روز به پایان سال تحصیلی باقی مانده است گفت: از پشت پرده خبری نداریم که بتوانیم درباره این موضوع اظهار نظری بکنیم.

حذف سایه مافیای کنکور از آموزش و پرورش

حسین صادقی، کارشناس آموزش و پرورش نیز در این باره به ایسنا گفت: بررسی کارنامه عملکردی آقای بطحایی و قضاوت درخصوص نقاط ضعف و قوت وی، مستلزم مرور برنامه پیشنهادی اش به مجلس شورای اسلامی و بررسی همه جانبه برنامه‌های اجرایی او در نزدیک به دوسال وزارتش است.

وی افزود: بطحایی 46 عنوان برنامه برای کسب رأی اعتماد از نمایندگان ملت، تقدیم مجلس کرد که امکان تحقق در کوتاه مدت و برخی در میان مدت و تعدادی نیز در بلند مدت امکان پذیر بود. لذا نمی توان انتظار داشت که در طی دو سال تمامی 46 برنامه تحقق پیدا کند.

وی با اشاره به خواسته‌های معلمان در آستانه معرفی وزیر آموزش و پرورش به مجلس گفت: خواهیم دید که معلمان تلاش کردند تا حرف خود را به گوش نمایندگان خود و رئیس جمهور برسانند و خواهان حضور وزیری هستند که اولاً از جنس خودشان و در ثانیا آشنا به تمامی سطوح مدیریتی از صف تا ستاد باشد و با اشراف بر قوانین، آیین نامه ها و راهکارهای برون رفت از وضعیت اسفناک پیش روی آموزش و پرورش، این خانواده پر عائله را از مسائل و مصائب همیشگی‌اش برهاند و این همه را در میان گزینه‌های موجود، در قامت وزارت آقای بطحایی دیدند! فارغ از این که مشکلات پیش رو، از آن گروه نبود که بی عزم ملی و بی حمایت همه جانبه دولت بتوان از آن رهایی یافت.

این کارشناس آموزش و پرورش ادامه داد: بطحایی تلاش کرد با طرح برنامه‌هایی از قبیل اجرای «طرح سنجش صلاحیت‌های حرفه‌ای مدیران» و ارائه لایحه «رتبه بندی معلمان» به دولت و تلاش در «حذف آزمون‌های رقابتی» و دور ساختن استرس از دانش آموزان و خانواده‌های شان، نهال امید در دل خانواده‌ها و معلمان برویاند و درچند ماه گذشته نیز با ابلاغ بخشنامه «مدرسه محوری» ، در پی تمرکز زدایی و تفویض اختیارات بیشتر به مدارس و احیای هویت از دست رفته مدارس را می‌جست که استعفای نابهنگامش فرصت بهره مندی از ثمرات این طرح‌ها را از وی گرفت.

صادقی با بیان اینکه آنچه مسلم است معلمان ما فارغ از برنامه‌های وزیر، بعد از دو سال در پی لمس نتایج انتخاب خویش بودند گفت: آنها خواهان حل مشکلات معیشتی، احیای منزلت از دست رفته و خواهان آزادی معلمان و همکاران دربند و تعامل بیشتر با نمایندگان تشکل‌های صنفی خود بودند و آنچه در توفیق وزیرشان می‌دیدند توانایی چانه زنی و تخصیص بودجه مکفی برای پرداخت مطالبات بود که این نیز بی حمایت دولت و مجلس، میسور نبود.

وی افزود: مجلسی که برخی از نمایندگانش بیش از آن که همّ‌شان، توجه به حل مشکلات معیشتی و ارتقای منزلت و اعتلای فرهنگ قشر فرهنگی جامعه اش باشد، درگیر مسائل دیگری بود که جز دخالت در انتخاب‌ها و انتصاب‌های خرد و کلان، وقعی به آموزش و پرورش و مشکلات گریبان گیرش نمی‌نهاد! همان اعمال نفوذهایی که اغلب وزرای آموزش و پرورش را به قهقرای مدیریت کشاند و فرصت تشکیل تیمی متفکر، متعهد و دلسوزانه را از ایشان گرفت.

این کارشناس آموزش و پرورش درباره میزان موفقیت بطحایی در عمل به شعارهایی از جمله مدرسه محوری، حذف مافیای کنکور، بهبود معیشتی فرهنگیان، اجرای صلاحیت حرفه ای و رتبه بندی اظهار کرد: اگر به دیده انصاف بنگریم، وی اهداف خوبی را نشانه رفته بود که اجرای هر یک از این برنامه‌های تحولی، رتبه بندی معلمان و مدیران، مدرسه محوری و حذف آزمون‌های زاید بویژه کنکور می توانست سرنوشت آموزش و پرورش را تغییر دهد، اما با کمال تأسف باید اذعان کرد که هیچ یک به ثمر ننشست و همه در نیمه راه است! راهی که به نظر می رسد وزیر بعدی آموزش و پرورش باید آن را به سرمنزل مقصود رساند .

صادقی در پاسخ به پرسش درباره برنامه‌های آتی وزیر جدید در ادامه برنامه‌های بطحایی گفت: پاسخ به این سوال بسیار روشن است و از هر معلمی پرسیده شود پاسخ یکسان شنیده خواهد شد. بی شک «حذف سایه مافیای کنکور از آموزش و پرورش»، خواست تمام اعضای خانواده بزرگ آموزش و پرورش از معلم تا اولیای دانش آموزان است و «اجرای صحیح راهبرد مدرسه محوری» نه به شکل شعاری و نمادین که اجرای عملیاتی آن تا هویت بخشی واقعی به مدارس که نسخه نجات بخش آموزش و پرورش از بحران‌ها و مشکلات پیچیده نظام بوروکراسی اداری و تنها راه بروز خلاقیت در شیوه مدیریت مدارس خواهد بود.

به گزارش ایسنا، سخنگوی دولت از معرفی سرپرست جدید وزارت آموزش و پرورش در روز جاری خبر داده، اما تا لحظه مخابره این گزارش، سرپرست وزارت آموزش و پرورش به صورت رسمی از سوی دولت اعلام نشده است.

هر چند بازار گمانه‌زنی درباره گزینه‌های سرپرستی از دو روز گذشته داغ شده و اسامی مختلفی از علی زرافشان، معاون سابق وزارت آموزش و پرورش گرفته تا معاونین فعلی وزارتخانه از جمله حجت‌الاسلام ذوعلم، غلامرضا کریمی، مجتبی زینی وند، علی الهیار ترکمن و حتی جمشید انصاری معاون رئیس جمهور مطرح شده‌اند.

با این حال امروز چندین خبرگزاری کشور خبر از انتصاب "مجتبی زینی وند"، رئیس سازمان مدارس غیردولتی به عنوان سرپرست دادند و دقایقی بعد همین خبر را به نقل از زینی وند تکذیب کردند.

در همین رابطه معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور نیز گفت که گزینه‌های متعددی برای سرپرستی وزارت آموزش و پرورش در فرایند بررسی قرار دارند ولی تا این لحظه حکمی برای سرپرستی این وزارت صادر نشده است. به محض صدور حکم سرپرستی برای وزارت آموزش و پرورش از سوی رئیس جمهور، موضوع از سوی دفتر ایشان اطلاع رسانی خواهد شد.

باید منتظر ماند که چه کسی برای سرپرستی و سپس تصدی پست وزارت معرفی خواهد شد و چه برنامه‌هایی برای آموزش و پرورش در دو سال باقی مانده دولت دوازدهم دارد. بدون شک توجه به مطالبات فرهنگیان، بهبود وضعیت معیشتی معلمان، اجرای طرح رتبه بندی و از همه مهمتر اجرای مفاد سند تحول بنیادین باید در اولویت کاری پانزدهمین وزیر آموزش و پرورش قرار بگیرد.

گزارش خطا